گفت‌وگو با کریم پاکزاد، پژوهشگر در انستیتیوت روابط بین‌الملل و استراتژیک (IRIS) و کارشناس مسایل افغانستان
ترجمه از فرانسوی: نسیم ابراهیمی
منبع: روزنامه‌ی آنلاین ژول پرس
در حال حاضر، اشرف غنی در رأس حکومت افغانستان قرار دارد. انتخابات ریاست جمهوری افغانستان که نگرانی جامعه‌ی جهانی را بار آورده بود، اکنون رهبری کشور را به دو کاندیدای پیش‌تاز انتخاباتی واگذار نموده است که هردوی‌شان در سطح رهبری دولت قرار گرفته‌اند. با این حال، چالش‌های زیادی فرا‌روی حکومت اشرف غنی و عبدالله عبدالله قرار دارند.
دوشنبه، 29 سپتامبر، رییس جمهور اشرف غنی در یک فضای آرام مراسم تحلیف را انجام داد. آیا این به معنای برقراری ثبات سیاسی در افغانستان است؟
کریم پاکزاد: هنوز خیلی زود است که در این مورد قضاوت صورت گیرد. با این حال، این یک رویداد مهم در تاریخ افغانستان است، به‌خصوص آن‌که این کشور از زمان شکل‌گیری جغرافیای کنونی‌اش از سال 1747 به این‌سو، برای اولین بار شاهد انتقال مسالمت‌آمیز و صلح‌آمیز قدرت میباشد. در واقع، افغانستان حتا پس از روی کار آمدن نظام جمهوری پس از کودتای سال 1973، همواره با بحران انتقال قدرت سیاسی مواجه بوده است و حتا این مسئله به ریختاندن خون می‌انجامیده است.
در این مورد باید گفت که انتخابات ریاست جمهوری افغانستان یک نا‌امیدی برای مردم این کشور و بخشی از افکار عمومی جامعه‌ی جهانی بود. در حقیقت، در دور اول انتخابات ریاست جمهوری که در ماه اپریل بر‌گزار شد، بر اساس یک نظر‌سنجی، مردم افغانستان به شکل گسترده در انتخابات شرکت نموده بودند. همه به این باور بودند که افغانستان به‌زودی دارای یک رییس جمهور خواهد شد که قدرت را به شکل مسالمت‌آمیز تصاحب می‌کند. در حالی که در دور دوم انتخابات به‌خاطر تقلب‌های گسترده در روند رای‌دهی، وضعیت به گونه‌ی دیگری رقم خورد. برنده شدن اشرف غنی، مورد اعتراض عبدالله عبدالله قرار گرفت. در واقع شکست عبدالله عبدالله در دور دوم انتخابات در مقابل اشرف غنی، دور از تصور بود؛ چون عبدالله عبدالله در دور اول انتخابات 45 درصد کل آرا را به‌دست آورده بود و علاوه بر آن، تمام کاندیداهایی که در دور اول انتخابات در رده‌های سوم، چهارم و پنجم قرار گرفته بودند و در انتخابات شکست خورده بودند، در دور دوم انتخابات از وی حمایت می‌نمودند؛ در حالی که اشرف غنی در دور اول 31.6 درصد کل آرا را به خود اختصاص داده بود. شمارش آرای دور دوم انتخابات مورد اعتراض عبدالله عبدالله قرار گرفت. طرف‌داران وی حتا تهدید به ایجاد یک حکومت موازی نمودند. لذا در افغانستان وضعیتی پیش آمده بود که این کشور دارای دو رییس جمهور شده بود، وضعیتی که برای جامعه‌ی جهانی و به‌خصوص ایالات متحده‌ی امریکا غیرقابل قبول بود. جان کری، وزیر امور خارجه‌ی ایالات متحده‌ی امریکا سه بار به افغانستان سفر کرد و سر‌انجام هر‌دو نامزد را قانع ساخت که انتخابات را کنار بگذارند، روی تقسیم قدرت به توافق برسند و یک حکومت وحدت ملی تشکیل دهند.
مردم افغانستان در مقابل این بی‌عدالتی چه واکنشی نشان دادند؟
کریم پاکزاد: آرای مردم افغانستان هیچ به حساب نیامد و شمار نشد. روی همین دلیل بود که بعضی جوانان و جامعه‌ی مدنی، این توافق را که در آن به آرای آن‌ها بی‌احترامی صورت گرفته بود، مورد اعتراض قرار دادند. در همین حال، اکثر مردم افغانستان این توافق را پذیرفتند؛ چون آن‌ها از به میان آمدن یک بحران دیگر می‌ترسیدند. در حال حاضر مردم افغانستان از اینکه برای بار دوم به دام تنش‌های داخلی نیفتادند، راضی می‌باشند.
آیا تقسیم قدرت میان اشرف غنی و عبدالله عبدالله، پایدار خواهد بود؟
کریم پاکزاد: هنوز بسیار زود است که در این مورد چیزی گفته شود. در واقع، تقسیم قدرت میان دو فردی که تفاوت کامل شخصیتی با هم دارند، صورت گرفته است.
عبدالله عبدالله از داخل کشور برخاسته است. وی در مقاومت ضد‌نیروهای اتحاد جماهیر شوروی تا جنگ علیه گروه طالبان در کنار فرمانده مسعود حضور داشته است. بر‌خلاف آن، اشرف غنی از غرب برگشته است. وی یک اقصاد‌دان است و کارمند سابق بانک جهانی میباشد. او پس از سقوط رژیم طالبان به افغانستان برگشته است. وی در نخست، به عنوان مشاور در دفتر سازمان ملل متحد در کابل نقش ایفا کرد و سپس در کابینه‌ی حامد کرزی به عنوان وزیر برگزیده شد. از نگاه سیاسی، اشرف غنی بیش‌تر ادامه دهنده‌ی سیاست‌های کرزی میباشد، در حالی که عبدالله عبدالله مخالف رییس جمهور وقت بود، به‌خصوص به دلیل سیاست‌های وی در قبال طالبان. اشرف غنی بیش‌تر طرف‌دار مذاکره با شورشیان میباشد؛ در حالی که عبدالله عبدالله نمی‌خواهد به حول نقطه‌ای بچرخد که طی سال‌های اخیر هیچ نتیجه‌ای نداده است. در حال حاضر باید منتظر باشیم. اولین قضاوت، پس از معرفی وزیران کابینه صورت خواهد گرفت. هر‌دوی آن‌ها وعده داده‌اند که افراد متخصص و جوانان توانا را برای وزارت‌خانه‌ها معرفی می‌کنند. دیده شود که آن‌ها به وعده‌های‌شان عمل می‌کنند یا ما دوباره به تقسیم قدرت با فرماندهان جنگی برخواهیم خورد؟
دست دراز کردن به سوی طالبان چه نتیجه‌ای در پی خواهد داشت؟
کریم پاکزاد: بدون شک، اشرف غنی به‌طور مخفی مأموران خویش را در میان طالبان خواهد فرستاد و یک روند مخفی را در پیش خواهد گرفت. ما خواهیم دید که وی خودش از روی آن پرده برخواهد داشت. به‌طور رسمی، طالبان هرگونه مذاکره با دولت را رد می‌کنند. تا زمانی که نیروهای خارجی در خاک افغانستان حضور داشته باشند، موضع آن‌ها تغییر نخواهد کرد.
اقتصاد، سیاست… کدام یک از این‌ها در آینده‌ی نزدیک برای حکومت چالش‌آفرین خواهد شد؟
کریم پاکزاد: پرسش امنیت تنها متوجه گروه طالبان نیست. گاهی، بخش بزرگی از نا‌امنی‌ها از سوی باندهای مافیایی که در تمام نقاط کشور حضور دارند، سر می‌زند. مردم افغانستان برای تأمین امنیت، تا این سطح توقع دارند.
هم‌چنان، فساد چالش دیگری است که رییس جمهور اشرف غنی با آن مواجه میباشد. دستگاه قضایی آن‌قدر به فساد آغشته است که حتا مردم افغانستان مجبور می‌شوند برای حل منازعات‌شان، به گروه طالبان مراجعه کنند. در دستگاه حکومتی، در تمام بخش‌های آن فساد وجود دارد. ما منتظریم که وضعیت تغییر کند و رییس جمهور اشرف غنی یک اداره‌ی سالم را به میان آورد. از نگاه اقتصادی، افغانستان به تجارت و کمک‌های خارجی وابسته است. یک بخش بزرگ بودجه‌ی افغانستان توسط کمک‌های خارجی تأمین می‌شود. افغانستان باید قادر به پیشرفت [اقتصادی] شود. دولت جدید باید موانعی را که فرا‌روی پیشرفت اقتصادی افغانستان قرار دارند، از راه بردارد. هم‌چنان اقتصاد افغانستان به دلیل اینکه راه مستقیم به بحر ندارد، وابسته به روابط با دولت پاکستان میباشد. در حال حاضر روابط با مقام‌های پاکستانی چندان خوب نیست. اکنون افغانستان در زمینه‌های گوناگون انتظارات بزرگی از دولت دارد.