تاریخچه‌ی نبات هنگ
هنگ یا آنغوزه را به‌نام عصاره‌ی «ریزن» نیز یاد می‌کنند. واژه‌ی لاتین آن «فیوتیدس» به معنای بودهنده است.
از هنگ به‌عنوان مصاله در کشورهای هند و ایران استفاده می‌شود. همچنان از آن به منظور خوش‌مزه ساختن غذا در آشپزخانه‌های روم قدیم نیز استفاده می‌شده است. انواع مختلف نبات هنگ که از جنس فرولا است، به شکل خودرو در مناطق مدیترانه‌ای و آسیای مرکزی می‌رویند. انواع مهم هنگ که به‌نام‌های فیرولا استافیتیدا، فیرولا الیاسبا و فیرولا است، در ساحات مربوط به ساحات آسیای مرکزی چون افغانستان، تاجیکستان و ایران کشت می‌شود.
طی بیست سال اخیر شماری از کشاورزان افغانستانی که در کشورهای تاجیکستان، ازبیکستان و قرقیزستان به کشت‌وکار هنگ مشغول بودند، تخم و نهال‌های این نبات را به کشور آورده و به کشاورزان توزیع کرده‌اند.
هرچند کشاورزان در ولایت‌های قندوز، سمنگان، بلخ و تخار در سال‌های نخست بنابر زحمات زیاد بالای این نبات ناامید شده بودند، اما پس از شیره‌دهی و اخذ حاصلات و درآمد از آن، امیدواری پیدا کردند.
در ده سال اخیر شرکت‌هایی به منظور توزیع تخم و نهال هنگ در ولایت قندوز تأسیس شده و برای کشاورزان برعلاوه‌ی توزیع تخم، مشوره‌های تخنیکی و عملی در جهت کشت‌وکار این نبات را نیز ارائه می‌کنند.
حالا کشاورزان در قندوز از سه سال بدین‌سو حاصلات هنگ را برداشت می‌کنند و از طریق فروش شیره‌ی آن مفاد و درآمد خوبی کسب کرده‌اند. از سوی هم، در چند سال اخیر علاقه‌مندی کشاورزان در قندوز به کشت نبات هنگ در زمین‌های آبی و للمی این ولایت و ولسوالی‌های آن افزایش یافته است.
اهمیت اقتصادی نبات هنگ
نبات هنگ از سالیان زیادی بدین‌سو بازار مناسب داشته و تا اکنون نیز بهای آن سیر صعودی خویش را داشته است. نبات هنگ در هر نوع زمین آبی و للمی و محیط سردسیر و گرم‌‌سیر، قابلیت کشت را دارد.
بربنیاد معلومات کارشناسان امور زراعتی در قندوز، کشاورزان در سه سال اخیر از یک جریب زمین از ۳۰ الی ۵۰ کیلوگرام شیره‌ی هنگ بدست می‌آورند. به‌گفته‌ی آنان، ارزش بهای هر کیلو شیره‌ی اصلی این نبات در بازارهای قندوز، از ۱۵۰ تا ۲۰۰ دالر امریکایی بوده است.
عواید و فواید اقتصادی نبات هنگ از نباتات چون گندم، جو، جواری، خشخاش، زعفران، آلویرا و… بالا میباشد.
قاری بشیراحمد، کارشناس امور زراعتی و منابع طبیعی ریاست زراعت قندوز می‌گوید کشاورزان در این ولایت از ده سال بدین‌سو کشت‌وکار نبات هنگ را آغاز کرده و سه سال می‌شود که حاصلات آن را برداشت می‌کنند. به‌گفته‌ی وی، کشاورزان در گذشته زمین‌های للمی و بخشی از زمین‌های آبی را گندم، جو، جواری و خشخاش کشت می‌کردند، اما مفاد خوبی بدست نمی‌آوردند. از این رو به کشت هنگ رو آورده‌اند.
او می‌افزاید که کشاورزان حاصلات هنگ را در بازارهای قندوز به فروش می‌رسانند و تاجران آن را به کابل و از آن‌جا به هند صادر می‌کنند. به‌گفته‌ی وی، بهای یک کیلوگرام هنگ در بازارهای قندوز از ۱۵۰ تا ۲۰۰ دالر است.
بربنیاد معلومات کشاورزان و شرکت‌های هنگ در قندوز، در یک جریب زمین آبی و للمی هشت هزار نهال یا ریشه‌ی هنگ غرس می‌شود و در صورت تخم، دو کیلوگرام تخم در یک جریب زمین نیاز است که پاشیده شود.
بنابر روایت‌های آنان، حاصلات نبات هنگ شیره‌ی آن بوده که به‌صورت خام توسط تاجران به کشور هند و دیگر کشورهای جهان به منظور ساختن مصاله‌جات و همچنان ترکیب ۶۰۰ نوع داروی ضروری مانند داروی ضد سرطان از آن استفاده می‌شود.
افزایش علاقه‌مندی کشاورزان
در ده سال اخیر باشندگان ولایت قندوز به کشت‌وکار هنگ روی آورده‌اند؛ هرچند کشت هنگ تا پنج سال نخست زحمات زیادی دارد و درآمد ندارد. در این مدت کشاورزان باید زمین‌های‌شان را مطابق مشوره‌های کارشناسان زراعتی با این نبات عیار بسازند.
در اوایل کشاورزان به‌خاطر زحمات زیاد این نبات، از کشت آن منصرف شده بودند و علاقه‌مندی‌ها هم کم‌تر احساس می‌شد، اما در سه سال اخیر که کشاورزان در قندوز شیره‌ی هنگ را برداشت کرده و از این طریق مفاد و درآمد بالای کسب کرده‌اند، علاقه‌مندی مردم برای کشت آن افزایش یافته است.
کشاورزان در قندوز با مشاهده‌ی بهای بلند شیره‌ی هنگ، زمین‌های آبی و للمی‌شان را در مرکز و ولسوالی‌های این ولایت هنگ کشت کرده‌اند تا از این طریق مفاد خوبی کسب کنند.
نعمت‌الله، باشنده‌ی ولسوالی امام‌صاحب قندوز که یک جریب زمین‌اش را چند سال پیش هنگ کشت کرده بود، امسال حاصلات آن را اخذ کرده است. به‌گفته‌ی او، پس از زحمات و تلاش‌های زیاد، از یک جریب زمین بیش از پنجاه کیلوگرام شیره برداشت کرده است.
نبات هنگ را کشاورزان به دو صورتِ شاندن نهال و پاشیدن تخم در زمین کشت می‌کنند. کشاورزان پیش از کشت هنگ در زمین‌های‌شان، گندم و پنبه کشت می‌کردند؛ اما از چند سال بدین‌سو هنگ کشت می‌کنند.
نعمت‌الله که هنگ را در زمین آبی‌اش کشت کرده، می‌گوید نبات هنگ به آب بیشتر ضرورت ندارد.
به‌گفته‌ی او، حاصلات هنگ امسال نسبت به سال‌های قبل بیشتر شده و کشاورزان زیادی به کشت این نبات رو آورده‌اند.
کشاورزان به این باور هستند که کشت هنگ نسبت به نباتات دیگر درآمد بهتر و بیشتر دارد. نعمت‌الله از شرکت‌های هنگ می‌خواهد که تخم‌های اصلاح‌شده را در دسترس آنان قرار دهند و از کشاورزان دیگر می‌خواهد که به‌خاطر درآمد بیشترشان این نبات را در زمین‌های‌شان کشت کنند.
محمدامین، یک تن از کشاورزان در قندوز که دو سال می‌شود شش جریب زمین آبی خود را نبات هنگ کشت کرده است، می‌گوید در حال حاضر روی آن زحمت و تلاش دارد تا سه سال آینده حاصل آن را بدست بیاورد. به‌گفته‌ی وی، پیش از این زمین‌های خود را گندم و دیگر غله‌جات کشت می‌کرد که مفاد خوبی بدست نمی‌آورد.
او می‌افزاید پس از شنیدن درآمد میلیونی از کشت و برداشت محصول هنگ، اقدام به کشت‌وکار این نبات کرده است. این کشاورز تخم‌های اصلاح‌شده و نهال هنگ را از طریق شرکت‌های هنگ در قندوز بدست آورده و مسئولان شرکت در برخی حالات برای او مشوره‌دهی نیز می‌کند.
این کشاورزان در ولایت قندوز از حکومت و نهادهای امدادرسان در بخش زراعت می‌خواهند که آنان را به‌خاطر رشد و ترویج این نبات کمک و همکاری نمایند.
درآمد ملیونی
کشاورزان از سه سال بدین‌سو در ولایت قندوز حاصلات نبات هنگ را برداشت می‌کنند. این کشاورزان از چهار تا پنج سال منتظر برداشت حاصلات نبات هنگ در زمین‌های للمی و آبی‌شان بوده‌اند.
«جلیل‌بای»، یک تن از کشاورزان در قندوز که هشت سال پیش ده جریب زمین آبی خود را هنگ کشت کرده بود، دو سال می‌شود که شیره‌ی این نبات را برداشت می‌کند. به‌گفته‌ی وی، سالانه از هر جریب زمین خود از سی تا پنجاه کیلوگرام هنگ بدست می‌آورد.
او می‌گوید که هر کیلوگرام شیره‌ی هنگ را در بازارهای قندوز در بدل ۱۵۰ تا ۲۰۰ دالر امریکای به فروش می‌رساند. این کشاورز قندوزی می‌افزاید که با برداشت حاصلات هنگ، سالانه میلیون‌ها افغانی درآمد بدست می‌آورد. به‌گفته‌ی او، نبات هنگ نسبت به هر نبات دیگر با ارزش است و بدیل خوب و مناسب کشت خشخاش در منطقه محسوب می‌شود.
عبدالاحد، یک تن از کشاورزان ولسوالی امام‌صاحب قندوز پنج سال می‌شود که به کشت‌وکار نبات هنگ مشغول است. او که بیست جریب زمین را هنگ کشت کرده است، می‌گوید پس از پنج سال زحمت و تلاش این نبات به حاصل‌دهی شروع می‌کند.
شرکت‌های تجارتی هنگ در قندوز برای عبدالاحد و دیگر کشاورزان در بخش توزیع تخم و مشوره‌دهی همکاری دارند. نبات هنگ را بیشتر کشاورزان در زمین‌های للمی کشت می‌کنند، چون نسبت به زمین‌های آبی حاصل‌دهی بهتر دارد.
عبدالاحد امسال از هر جریب زمین خود از ۲۰ تا ۳۰ کیلوگرام شیره‌ی هنگ بدست آورده است. این کشاورز قندوزی با آغاز حاصل‌دهی نبات هنگ در زمین‌هایش، درآمد خوبی کسب کرده و از آن رضایت دارد. او هر کیلوگرام شیره‌ی هنگ را در بازارهای قندوز به ۲۰۰ دالر به فروش رسانده است.
کشاورزان هنگ را به دو صورتِ خطی و جویک می‌کارند. کشاورزان تخم و نهال هنگ را از اول ماه دلو تا آخر ماه حوت در زمین‌های‌شان می‌کارند. گلبدین، یک تن از کشاورزان قندوزی می‌گوید پس از زحمات چندین‌ساله امسال شیره‌ی هنگ را از دو جریب زمین‌اش برداشت کرده است. او همچنان می‌گوید که هر کیلوگرام شیره‌ی هنگ را ۱۵ هزار افغانی در بازارهای قندوز به فروش رسانده است.
کشاورزان از حکومت طالبان می‌خواهند که در بخش فروشات و بازاريابی آنان را همکاری نماید.
افزایش فعالیت شرکت‌های هنگ
با گسترش ساحه‌ی کشت‌وکار نبات هنگ از سوی کشاورزان در قندوز، در حدود ده شرکت خصوصی در بخش توزیع تخم و نهال هنگ و مشوره‌دهی به کشاورزان فعالیت دارند.
قاری دین‌محمد، مسئول یک شرکت خصوصی هنگ در قندوز است که از ده سال بدین‌سو در بخش کشت‌وکار این نبات و هماهنگی کشاورزان فعالیت دارد. او می‌گوید که تجربه‌ی کشت‌وکار هنگ را در تاجیکستان کسب کرده و از ده سال بدین‌سو در قندوز کارش را با ایجاد شرکتی آغاز کرده است. او می‌افزاید از این‌که کشت و تولید نبات هنگ درآمد خوبی دارد، از این رو تخم این نبات را از تاجیکستان و کشورهای آسیای میانه وارد کرده و به کشاورزان توزیع کرده است. بربنیاد معلومات وی، امسال کشاورزان از طریق برداشت شیره‌ی هنگ مفاد خوبی کسب کرده‌اند و علاقه‌مندی مردم به کشت این نبات بیشتر شده است.
این شرکت‌ها هماهنگی خوبی با کشاورزان دارند و تیم‌های مشوره‌دهی‌شان در بخش‌های تخنیکی مشوره‌های خوبی به کشاورزان می‌دهند. این شرکت‌ها در یک سال گذشته تخم اصلاح‌شده‌ی هنگ را برای کشاورزان توزیع کرده‌اند. طبق آمار این شرکت‌ها، کشاورزان در حدود ۱۰۰ هکتار زمین را در هماهنگی با آنان هنگ کشت کرده‌اند.
مسئولان شرکت‌های خصوصی هنگ می‌گویند که هنگ فواید زیادی دارد و این نبات هم در زمین‌های آبی و هم در زمین‌های للمی کشت می‌شود و نسبت به سایر نباتات بهای آن در بازار بلند است. این شرکت‌ها با ریاست زراعت ولایت قندوز نیز همکاری و هماهنگی دارند و کشاورزان را برای کشت‌وکار هنگ حمایت و تشویق می‌کنند.
همکاری مسئولان در کشت هنگ
امان‌الله حسن، رییس زراعت طالبان در قندوز می‌گوید روند کشت‌وکار نبات هنگ از سوی کشاورزان از چندین سال بدین‌سو در این ولایت آغاز شده است. به‌گفته‌ی وی، حاصلات هنگ سال‌به‌سال در این ولایت در حال افزایش است و کشاورزان علاقه‌مندی زیادی به کشت این نبات پیدا کرده‌اند. او می‌گوید که کشاورزان در قندوز ده‌ها هکتار زمین را هنگ کشت کرده‌اند و از این طریق مفاد خوبی بدست می‌آورند. به‌گفته‌ی وی، هنگ نسبت به نباتات دیگر، فروش و بهای خوبی در بازارهای قندوز دارد.
شماری از شرکت‌های تجارتی در سطح ولایت‌های زون شمال‌شرق در بخش هنگ فعالیت دارند و حاصلات این نبات را از کشاورزان خریداری و به کشورهای خارجی چون هند صادر می‌کنند.
بربنیاد معلومات رییس زراعت طالبان در قندوز، اداره‌ی زراعت برای کشاورزان در بخش کشت هنگ تخم‌های اصلاح‌شده و وسایل مربوط به کشت را توزیع کرده‌اند و در پهلوی آن ورکشاپ‌های آموزشی را نیز برای آنان راه‌اندازی کرده‌اند. به‌گفته‌ی او، این اداره برای کشاورزان اطمینان می‌دهد که در این بخش با آنان همکار است و از آنان حمایت خواهد کرد. وی تأکید می‌کند که اداره‌ی زراعت برای تاجران داخلی و خارجی هنگ سهولت‌های چون تأمین امنیت و هماهنگی با کشاورزان را فراهم کرده است.
براساس معلومات وزارت زراعت و آبیاری طالبان، ولایت‌های قندوز، سمنگان، بغلان، فاریاب، جوزجان، بلخ، تخار و بدخشان از تولید‌کنندگان هنگ در کشور بوده و بزرگ‌ترین خریدار این گیاه طبی کشور هند میباشد.
نبات هنگ دارای ترکیباتی با اثربخشی دارویی است و به‌دلیل اثرات درمانی، برای انسان‌ها و حیوانات در صنعت داروسازی مورد استفاده قرار می‌گیرد. باورها بر این است که اهمیت نبات هنگ در سلامت جامعه و نقش آن در اشتغال‌زایی و درآمدزایی خانواده‌های روستایی در افغانستان موجب شده تا این نبات به یک محصول کلیدی تبدیل شود.