نشست سالانه فورم اسلو در پایتخت ناروی روز سه‌شنبه، ۱۳ جون (۲۳ جوزا) آغاز شد. بررسی مسأله افغانستان یکی از موضوعات مورد بحث در این نشست سه روزه گفته شده است. شماری از نمایندگان جامعه مدنی، نمایندگان خاص کشورها برای افغانستان و نمایندگانی از حکومت سرپرست طالبان برای شرکت در این نشست دعوت شده‌اند. وزارت خارجه ناروی گفته است که منزوی کردن افغانستان برای مردم افغانستان و ناروی ناگوار است و ممکن به تقویت گروه‌هایی چون داعش بیانجامد و تهدیدات امنیتی را علیه اروپا افزایش دهد. برای بررسی این نشست و موضوعاتی که در آن مطرح می‌شود، الیاس نواندیش، سردبیر اطلاعات روز با یوسف غفورزی، سفیر کنونی افغانستان در اسلو گفت‌وگو کرده است. آقای عفورزی معتقد است که حل مسأله افغانستان نیازمند آغاز یک روند جدی سیاسی تحت نظر سازمان ملل متحد است.
نواندیش: آقای سفیر یک معلومات مختصر در مورد نشست اسلو ارایه کنید. هدف این نشست چیست؟
غفورزی: نشست اسلو اجلاسی است که همه ساله در شهر اسلو پایتخت ناروی دایر می‌شود. برنامه مشترکاً از طرف وزارت خارجه ناروی و مرکز گفتوگوهای بشردوستانه (Center for Humanitarian Dialogue) مستقر در جینوا همه ساله در ماه جون برگزار می‌شود. بحث‌ها به شکل/فُرمت سیمینار و غیررسمی میباشد و فرصتی به دعوت شده‌ها مهیا می‌گردد تا نظریات و تجارب شان را در مورد چگونگی حل منازعات شریک بسازند. مسایلی که در این نشست روی آن بحث می‌شود، مربوط به گفتوگوهای صلح، امنیت، مسایل حقوق بشری و سیاسی میباشد. اشتراک‌کنندگان عمدتاً بازیگران روند گفتوگوهای صلح، شخصیت‌های سیاسی، نمایندگان سازمان‌های بین‌المللی و منطقوی و کارشناسان امور امنیتی و بشری هستند. افغانستان در طول سال‌های گذشته شامل آجندای اسلو فورم/نشست اسلو بوده است و امسال بار دیگر موضوع افغانستان در کنار وضعیت کلمبیا، یمن، اکراین، سومالیا و سودان مورد بحث قرار می‌گیرد.
اشتراک‌کنندگان در جلسه‌ی افغانستان امین کریم، جعفر مهدوی، قهرمانه کاکر و کاوون کاکر می‌باشند. گفته شده از طرف طالبان سه نفر در سطح پایین اشتراک می‌کنند که یک نفر از طرف وزارت خارجه، یک نفر از وزارت داخله و یک نفر از وزارت دفاع طالبان هستند. در عین وقت عده‌ای از نمایندگان خاص کشورها در امور افغانستان نیز در جلسه حضور دارند.
در نشست سه روزه اسلو بحث‌های مربوط به افغانستان شامل: یک پنل عمومی که در آن همه اشتراک کنندگان نظریات شان را در مورد وضعیت موجود بیان می‌دارند، یک جلسه میان اعضای جامعه مدنی و سه نفر از طالبان که در نشست حضور دارند، یک نشست مشترک میان نمایندگان خاص کشورها در امور افغانستان، جامعه مدنی و سه نفر از طالبان و در اخیر یک جلسه بین نمایندگان خاص کشورها در امور افغانستان در مورد این که وضعیت از چه قرار است و چه باید انجام شود، میباشد.
شما در جریان هستید که دو ماه پیش برای اولین‌بار سرمنشی سازمان ملل متحد یک کنفرانس بین‌المللی را دایر کرد که در آن نمایندگان خاص کشورهای غربی و منطقه در کنار همدیگر حضور داشتند و نظریات شان را در مورد افغانستان ابراز نمودند.
در نشست اسلو تلاش می‌شود تا جانب جامعه جهانی برای طالبان یک پیام واضح در مورد فراهم نمودن کمک‌های بشری برای مردم افغانستان با توجه به وضعیت وخیم بشری ارایه نمایند. گفته می‌شود که بحث‌ها سیاسی نیست بلکه عمدتاً روی موضوع فراهم نمودن کمک‌های بشری برای مردم افغانستان است. طبیعاً نشست همچنان یک فرصت خواهد بود که نمایندگان خاص کشورها در امور افغانستان پیام واضح به طالبان در مورد عدم تطبیق تعهدات شان داشته باشند. ناگفته نماند که در دو سال گذشته انعطاف هم از طرف مردم افغانستان و هم از طرف جامعه بین‌المللی به طالبان نشان داده شده تا به طالبان فرصت داده شود که به تعهدات شان پابند بمانند. اما متاسفانه می‌بینیم که وضعیت نه تنها ناگوار و وخیم است بلکه از هر نقطه نظر؛ امنیتی، سیاسی و حقوق بشری روز به روز در حال وخیم‌تر شدن است.
در این نشست از شخص شما یا نمایندگی دیپلماتیک افغانستان دعوت نشده است یا شرکت نمی‌کنید؟ نام‌هایی را که ذکر کردید حداقل از نمایندگی دیپلماتیک افغانستان من کسی را ندیدم.
فُرمت یا طرزالعمل نشست اسلو طوری است که از نمایندگان دیپلوماتیک مقیم در ناروی دعوت نمی‌شود که در آن شرکت نمایند. تنها آن عده از رؤسای نمایندگی‌ها در جلسه حضور می‌داشته باشند که هیأت‌های رسمی شان را همراهی می‌کنند. در عین وقت برای من فرصت خواهد بود که با یک عده از نمایندگان خاص کشورها در امور افغانستان ملاقات داشته باشم.
چنانچه قرار است سه نفر از طرف طالبان شرکت کنند هرچند که در سطح سیاسی و رهبری نباشند، چهره‌های دیگری را که نام گرفتید، تا جایی که دیده می‌شود، برخی از آن‌ها گرایش به طالبان دارند. به‌صورت نمونه جعفر مهدوی پس از به قدرت رسیدن طالبان سعی کرده راه تعامل با این گروه را در پیش بگیرد. فکر نمی‌کنید در چنین وضعیتی در این نشست به صدای واقعی مردم افغانستان یا منتقدان و مخالفان طالبان نیاز هست؟
یکی از افتخاراتی که من و تیمی از همکارانم دارم، این است که در تمام نشست‌هایی که شرکت می‌کنیم به شمول صحبت‌های ما با مقامات کشور ناروی و اعضای کور دیپلماتیک، سازمان‌ها و نهاد‌های مختلف، ما با موقف بسیار واضح و روشن از منافع ملی، ارزش‌های ملی و تمامیت ارضی کشور دفاع کرده پیشنهادات مشخصی برای بیرون رفت از معضل کنونی داشته‌ایم. قابل یادآوری است که موارد فوق یک هدف مشترک تمامی اعضای شورای هماهنگی نمایندگی‌های سیاسی و قونسلگری‌های افغانستان میباشد. در مورد سوال شما باید گفت هر نوع روند سیاسی و گفتمان ملی که بالاخره منجر به یک توافق کلی که براساس آن یک حکومت همه شمول به اراده همه مردم افغانستان به‌وجود آید، باید گفتمان همه شمول باشد و در برگیرنده دیدگاه‌ها و نظریات همه مردم از بخش‌های مختلف جامعه، چه در بیرون و چه در داخل کشور، در آن انعکاس یابد.
در مورد اعضای جامعه مدنی نمی‌خواهم وانمود کنم که اشتراک و نظریات شان هیچ‌گونه موثریت ندارد. نظریات و دیدگاه‌های همه قابل احترام است اما هر گفتمانی که منجر به ختم معضل کنونی افغانستان گردد، باید در برگیرنده نظریات همه اقشار جامعه باشد.
در مورد دعوت از افراد در این نشست، کشور میزبان با شما مشوره داشته است یا نه؟
در مورد انتخاب کسانی که دعوت شده‌اند، نخیر. تصمیم وزارت خارجه ناروی بود و با ما مشورت نشده بود.
درباره پیشینه‌ی روابط و تعامل ناروی و طالبان معلومات دهید چون در گذشته هم چندین بار از طالبان دعوت کرده و بحث‌های زیادی هم در مورد شان شده بود. چه رابطه‌ای بین ناروی و طالبان وجود دارد و موقف مشخص ناروی در قبال طالبان چه است؟
حمایت از روند سیاسی یا پروسه صلح برای ختم جنگ در کشورهای مختلف دنیا یک بخش مهم سیاست خارجی کشور ناروی میباشد. ناروی از سال‌های ۲۰۰۳ به بعد به شکلی از اشکال در تلاش‌های روند صلح در افغانستان دخیل بوده است. ناروی همواره تلاش نموده تا طالبان را متقاعد نماید که به گفتوگوهای صلح بپیوندند. در جریان مذاکرات دوحه ناروی منحیث یکی از اعضای کشورهای میزبان گفتمان صلح افغانستان در کنار آلمان، اندونیزیا و قطر قرار داشت. ناروی از سال‌ها قبل تماس‌‌های خود را با طالبان داشته همان‌طور که با طرف‌های درگیر در منازعات در کشورهای مختلف مانند کلمبیا، نیپال، سریلانکا، سودان جنوبی و خاورمیانه داشته است. ناروی همیشه در تلاش بوده که از روند گفتوگوهای صلح در افغانستان حمایت کند. با وجودیکه وضعیت در افغانستان از هر نقطه نظر بسیار وخیم است، ناروی هنوز هم متعهد است که به یک شکلی از اشکال برای آغاز یک روند سیاسی نقش بازی کرده بتواند.
نتیجه‌ی نشست‌هایی مثل نشست ناروی چه می‌تواند باشد؟ چنانچه در آغاز گفتید، نشست در قالب سیمینار است. آیا چنین نشست‌هایی تاثیر عَملی دارد یا بیشتر در حد مشوره‌دهی و تعریف یک چشم انداز برای حل مسأله افغانستان است؟
در این مورد دو نکته را می‌خواهم بگویم. اول نشستی که برگزار می‌شود، خود نشان‌دهنده‌ی این است که با وجود قضیه اکراین، افغانستان هنوز در محراق توجه جامعه بین‌المللی قرار دارد. مسأله‌ی دوم این است که نشست در یک زمانی برگزار می‌شود که در مقایسه با سال و ماه‌های گذشته نشانه‌هایی دیده می‌شود که اجماع بین‌المللی در مورد افغانستان روز به روز بیشتر شده می‌رود. این یک نکته مثبت است. شما به یاد دارید که در ماه مارچ، دو ماه پیش غیر از آنکه شورای امنیت قطعنامه‌ای را برای تمدید ماموریت یوناما تصویب کرد، یک قطعنامه‌ی جداگانه هم تصویب شد که براساس آن یک ارزیابی جدید و دقیق از جانب شورای امنیت پیرامون انسجام و هماهنگی بیشتر در تلاش‌های جامعه بین‌المللی برای افغانستان صورت گیرد. غیر از آن ماه گذشته برای اولین بار سرمنشی سازمان ملل یک جلسه فوق‌العاده را در مورد افغانستان در دوحه دایر کرد که برای اولین بار نمایندگان خاص غربی و منطقه‌ای حضور داشتند. این‌که نمایندگان خاص به یک توافق بین خود رسیدند یا نه، طبعاً یک پروسه خواهد بود اما این که نمایندگان کشورهای غربی و منطقه در کنار یکدیگر نشسته و موضوع افغانستان را به‌صورت دقیق ارزیابی کردند، خود یک نکته مثبت است. هفته آینده به تاریخ ۲۱ جون جلسه دوره‌ای شورای امنیت درباره افغانستان دایر می‌گردد. پیش‌بینی‌ها این است که اعضای شورای امنیت با یک پیام جدیدتر در نشست بیایند. قرار است پیش از ختم ماه جولای جلسه بعدی تحت ریاست سرمنشی سازمان ملل متحد نیز برگزار شود و در آن نمایندگان کشورهای غربی و منطقه‌ای و احتمالاً کشورهای بیشتر در آن حضور داشته باشند. موضوعی که بسیار مهم میباشد، این است که در جلسه بعدی از مردم افغانستان باید نمایندگی صورت گیرد. دوم این نشست باید منجر به تصویب یک نقشه راه برای پیشبرد پروسه سیاسی که هدف آن رسیدن یک توافق کلی برای مردم افغانستان باشد، گردد. باید گفت که آرزوی اصلی مردم افغانستان حکومت مشروع و مردم‌سالار که ثبات سیاسی و وحدت ملی را تمثیل کرده بتواند، میباشد.
این که نشست اسلو نتیجه‌ای می‌تواند داشته باشد یا نه، من فکر نکنم [نتیجه داشته باشد]. هدف نشست فکر نکنم این باشد که تصمیم جدی گرفته شود اما یک فرصت است که کشورها برای طالبان یک پیام را داشته باشند در مورد مسایل مختلف به شمول فراهم کردن کمک‌های بشری اما نه تنها موضوعات بشری بلکه موضوعات امنیتی و سیاسی هم است و این که یکی از خواست‌های اصلی مردم افغانستان و جامعه بین‌المللی این است که یک روند سیاسی جدی شکل گیرد که براساس آن حکومتی بوجود بیاید که اراده مردم افغانستان را تمثیل کرده بتواند.
شما در آغاز هم اشاره کردید که قرار است در نشست اسلو موضوعات سیاسی مطرح نباشد و بیشتر تمرکز بر موضوعات حقوق بشری و کمک‌رسانی باشد. یک بعد اساسی مسأله افغانستان موضوع سیاسی و امنیتی است. در این روزها گزارش‌های زیادی در مورد گروه‌های تروریستی بین‌المللی وجود دارد. اخیراً مقامات طالبان رسماً تایید کردند که با پاکستان توافق کرده تا طالبان پاکستانی را در قسمت‌های مشخصی از افغانستان جای دهند. این‌ها می‌توانند مسایلی باشند که معضل افغانستان را پیچیده‌تر ساخته و فراتر از مسأله بحران بشری و کمک‌های بشری باشد. شما به عنوان سفیر افغانستان با جامعه بین‌المللی در تماس هستید. آیا این موضوع را مطرح کرده‌اید که مسأله افغانستان نباید تنها مسایل حقوق بشری باشد بلکه به‌صورت یک مجموعه‌ای از موضوعات مطرح باشد که منجر به نتیجه شود؟ چنانچه در دو سال گذشته دیده‌ایم که کمک‌های بشری و دوام آن و موقف کشورها در حد اعلامیه‌ها بوده است. این مسایل به ثبات بیشتر طالبان کمک کرده است اما مسایل اساسی مثل مسایل امنیتی و سیاسی نه تنها حل نشده بلکه روز به روز بدتر شده است.
کاملاً. برای تان بگویم که یکی از پیام‌های اصلی ما به جامعه بین‌المللی به شمول کشور میزبان این بوده است که در دو سال گذشته عمدتاً تمرکز بیشتر جامعه بین‌المللی در قبال افغانستان روی مسایل حقوق بشری و کمک‌های بشری بوده است. جای شک نیست که هر دو موضوع بی‌نهایت مهم است اما توجه تنها روی دو مسأله قضیه افغانستان را حل نمی‌کند. بُعد اصلی قضیه، بُعد سیاسی است. در این مورد یکی از پیام‌های اصلی ما این است که وقت آن رسیده که تغییر روش در برخورد جامعه بین‌المللی در قبال افغانستان بوجود بیاید. دو پیام اساسی داشته‌ایم. اول فرصت بیشتر به چهره‌هایی که معتقد به ارزش‌های دموکراسی اند، داده شود. آن‌ها می‌توانند از اکثریت مردم افغانستان و آرزوهای مردم افغانستان نمایندگی کنند. با وجود وضعیت پیش آمده در دو سال گذشته ما دیدیم که مردم افغانستان در قبال وضعیت کشور شان خاموش نبودند: چه مردم عام، چه جامعه مدنی، چه زنان و چه شخصیت‌ها و احزاب سیاسی و افغان‌های مقیم در خارج از کشور از ارزش‌های ملی و حقوق اساسی شان دفاع کرده و نظریات شان پیرامون چگونگی بیرون رفت از بحران کنونی ابراز داشته‌اند. خوشبختانه نسبت به سال گذشته یک نوع انسجام بیشتر را در فعالیت‌های جناح‌های مختلف می‌بینیم. درست است که تا به حال جناح‌های مختلف نظریات شان را به شکل جداگانه بیان کرده‌اند اما حالا یک فاز جدید شکل گرفته است که در آن انسجام و هماهنگی بیشتر بین گروه‌هایی که معتقد به ارزش‌های دموکراسی اند، افزایش یافته است.
پیام دوم این است که وقت آن رسیده که جامعه بین‌المللی تمرکز بیشتر را روی آغاز یک روند جدی سیاسی داشته باشند، یعنی آغاز مذاکرات تحت ریاست ملل متحد. به شمول ناروی کشورهایی هستند که تجارب خوب در عرصه پروسه صلح دارند. هدفی که در گفتوگوهای صلح در دوحه حاصل نشد باید تکمیل گردد. منظورم این نیست که روند دوحه به همان شلکی اصلی‌اش دوباره آغاز شود، منتها گپ روی هدف و پرنسیب است. یک پروسه جدید سیاسی باید آغاز شود و در برگیرنده نگرانی‌ها، نظریات و آرزوهای همه مردم افغانستان باشد. اگر یکی از کشورهای تاثیرگذار پروسه مذاکرات را میانجی‌گری کند، بی‌تاثیر نخواهد بود و مهم است که این پروسه تحت رهبری و نظارت ملل متحد برگزار شود. تا این کار صورت نگیرد، قضیه افغانستان نه تنها به همین شکل باقی خواهد ماند بلکه متأسفانه وضعیت وخیم‌تر از امروز و تأثیرات منفی آن نه تنها در افغانستان بلکه به منطقه و جهان میباشد.
تشکر آقای سفیر! اگر موردی باقی مانده است که من نپرسیده باشم را می‌شود بیان کنید.
می‌خواهم یک نکته‌ی دیگر را هم بیان کنم. هر انسجامی که بعد از این در میان مردم افغانستان برای آینده صورت می‌گیرد، چه با طالبان چه بدون طالبان، باید زیر چتر وحدت ملی به معنای واقعی آن باشد. فکر می‌کنم در بیست سال گذشته فرصت‌های زیادی داشتیم که روحیه وحدت ملی را به شکل درست و واقعی آن برآورده بسازیم اما متأسفانه به دلایل مختلف این فرصت‌ها را از دست دادیم. حالا در یک مرحله جدید قرار داریم. گذشته را تغییر داده نمی‌توانیم اما برای آینده جدید کار می‌توانیم.