مرکز خبرنگاران افغانستان میگوید که در یک سال اخیر ۱۸۱ مورد نقض حقوق رسانه و خبرنگاران را ثبت کرده که شامل ۱۸ مورد توقف فعالیت رسانهها بهدلیل اعمال محدودیتهای طالبان و بیش از ۵۰ مورد بازداشت خبرنگاران توسط این گروه است.
این نهاد غیردولتی امروز (پنجشنبه، ۶ جدی) با نشر گزارشی گفته است که طی ۱۲ ماه گذشته روند سرکوب آزادی رسانهها با شدت بیشتر پیگیری شده است و موارد نقض حقوق رسانهها و خبرنگاران از لحاظ کمیت حدود هشت درصد نسبت به سال ۲۰۲۳ افزایش یافته است.
در گزارش سالانهی مرکز خبرنگاران افغانستان آمده است که این نهاد در سال ۲۰۲۴ (۱۱ جدی ۱۴۰۲- ۱۰ جدی ۱۴۰۳)، ۱۸۱ مورد نقض حقوق رسانهها و خبرنگاران را ثبت کرده است که شامل ۱۳۱ مورد تهدید و ۵۰ مورد بازداشت خبرنگاران است.
بهگفتهی مرکز خبرنگاران، از جمله افراد بازداشتشده، دستکم پنج نفر به حبس از دو تا پنج سال محکوم شدهاند و در حال حاضر دوران محکومیت خود را سپری میکنند.
این مرکز همچنین افزوده است از مجموع موارد تهدید ثبتشده در سال ۲۰۲۴، دستکم ۱۸ رویداد ممنوع شدن فعالیت و یا بستهشدن رسانهها بوده است که از آن جمله ۱۴ رسانه تا اکنون اجازهی بازگشایی پیدا نکرده است.
مرکز خبرنگاران اشاره کرده است که موارد ثبتشدهی نقض حقوق خبرنگاران و رسانهها در سال ۲۰۲۴ به لحاظ کمی نسبت به سال ۲۰۲۳ حدود هشت درصد افزایش را نشان میدهد؛ با آن هم یک تحول مثبت و دلگرمکننده در سال ۲۰۲۴ این بود که هیچ رویداد حملهی هدفمند به رسانهها و یا آسیبدیدن کارمندان رسانهها گزارش نشد.
سیاست رسانهای مبهم حکومت طالبان
مرکز خبرنگاران در گزارش خود اشاره کرده است که در سال ۲۰۲۴ روند سرکوب آزادی رسانهها در افغانستان در سایه سیاست رسانهای مبهم حکومت طالبان با شدت و گستردگی بیشتری ادامه یافت.
بهگفتهی این مرکز، در ادارهی حاکم در قبال برخورد با رسانهها دو دستگی وجود دارد.
مرکز خبرنگاران اضافه کرده است که آنچه در ۱۲ ماه گذشته رخ داده است بیانگر این است که وضعیت اجرای قانون رسانهها مبهم است و وزارت اطلاعات و فرهنگ بهعنوان نهاد اصلی ادارهی حاکم در امور مرتبط با رسانهها و خبرنگاران، به حاشیه رفته است.
قانون امر به معروف و مرحلهی تازهی سرکوب
مرکز خبرنگاران گفته است که در سال ۲۰۲۴ روند ابلاغ دستورالعملهای رسانهای با نشر قانون جدید امر به معروف و نهی از منکر، روند سرکوب آزادی رسانهها را وارد مرحلهی تازه و پیچیدهای کرده است.
قانون امر به معروف طالبان نشر تصاویر زندهجان را ممنوع کرده و این ممنوعیت در برخی از ولایتها اعمال شده است.
مرکز خبرنگاران اشاره کرده است که طالبان در سال ۲۰۲۴ دستکم هفت دستورالعمل تازه به رسانهها ابلاغ کردند درحالیکه شمار این دستورالعملها در سال ۲۰۲۳، چهار مورد بود.
بهگفتهی این مرکز، ممنوعیت تصویربرداری و مصاحبهی تصویری مسئولان محلی با رسانهها در ولایت قندهار شروع شد و سپس به دیگر ولایتها گسترش یافت و تا پایان سال در ولایتهای تخار، بادغیس، هلمند و ننگرهار بهطور رسمی به اجرا درآمد.
سایر ممنوعیتهای طالبان که در ۱۲ ماه گذشته بر رسانهها اجرا شده، به شرح ذیل است:
- ممنوعیت تماس تلفنی دختران/زنان با رسانهها در ولایت خوست؛
- ممنوعیت نشر تصاویر زندهجان که در مادهی هفدهم قانون امر به معروف آمده است؛
- ممنوعیت پخش زنده برنامهها و یا میزگردهای سیاسی؛
- ممنوعیت تهیه و نشر برنامههای چالشی و یا انتقادی پیرامون قوانین و پالیسیهای طالبان؛
- ممنوعیت دعوت از مهمانان برنامههای رسانهها که از سوی مقامهای طالبان تأیید نشدهاند؛
- و الزام رسانهها به استفاده از کلمههای «شهید» و «شهادت» در بازتاب رویدادهای مرتبط با کشتهشدن مقامهای طالبان.
مرکز خبرنگاران اشاره کرده است که طالبان پیش از این هم دستکم ۱۵ دستورالعمل به رسانهها ابلاغ کردهاند.
این مرکز گفته است که یافتههایش نشان میدهد که خبرنگارانی که این دستورها را نادیده گرفتند، تهدید و یا زندانی شدهاند و یا رسانههایی که نسبت به آنها بیپروایی کردند با اقدامهای تنبیهی، از جمله منع فعالیت موقت یا دائمی مواجه شدهاند.
پس از حاکمیت طالبان بیش از نیمی از رسانههای افغانستان تعطیل شدند و خبرنگاران حرفهای مهاجرت کردند یا از کار دست کشیدند.
در حال حاضر برخی از رسانهها در تبعید به فعالیت شان ادامه دادهاند؛ اما طالبان همکاری با این رسانهها را ممنوع و بر دسترسی به محتوای آنها محدودیت وضع کردهاند.
رسانههایی که در افغانستان زیر حاکمیت طالبان به فعالیت شان ادامه دادهاند، تحت سانسور شدید قرار دارند و بیشتر فعالیتهای طالبان را پوشش میدهند.