وقتی که ملا هبت‌الله، رهبر طالبان حکم بازداشت و ممنوع‌الخروجی عباس استانکزی، معاون سیاسی وزارت خارجه‌ی این گروه را صادر کرد، انتظار نداشت که این حکم بر زمین بماند و اجرا نشود. او قبلا برای تمام ارکان حکومت طالبان روشن ساخته بود که کسی حق ندارد از فرمان‌های او سرپیچی کند. اما ظاهرا این حکم او نامتعارف‌تر از آن بود که سراج‌الدین حقانی، وزیر داخله‌ی این گروه بتواند آن را به سادگی بپذیرد و اجرا کند. عباس استانکزی برخلاف دستور ملا هبت‌الله از افغانستان خارج شد. براساس اطلاعات تأییدشده، خروج او نتیجه‌ی هماهنگی میان شبکه حقانی، ملا یعقوب، وزیر دفاع و ملا برادر، معاون اقتصادی نخست‌وزیر طالبان بوده است. این اقدام ملا هبت‌الله آخوندزاده را به واکنشی واداشت که به احتمال قوی تنش میان ارکان قدرتمند این گروه را وارد مرحله‌ی شدیدتری خواهد کرد.
در روزهای اخیر، رهبر طالبان کنترل بر میدان‌های هوایی را افزایش داده است. منابعی از میان طالبان به اطلاعات روز تأیید کرده‌اند که حدود هزار نیروی ویژه از قطعه محافظتی ملا هبت‌الله آخوندزاده به میدان‌های هوایی، از جمله فرودگاه کابل مستقر شده‌اند. این نیروها موظف‌اند که بدون مجوز دفتر رهبر طالبان، به هیچ‌یک از مقام‌های این گروه اجازه‌ی سفر ندهند. یکی از این منابع تصریح کرد که رهبر طالبان خواهان نظارت کامل بر سفرهای خارجی مقام‌ها است و تأکید دارد که نماینده‌ی او در این سفرها حضور داشته باشد تا از جزئیات مذاکرات و دیدارها مطلع شود.
نیروهای این قطعه عمدتا از ولایت‌های هلمند، قندهار و ارزگان هستند و تنها به شخص ملا هبت‌الله پاسخ‌گو هستند.
در همین حال، یک منبع دیگر به اطلاعات روز گفت که نیروهای وابسته به صدر ابراهیم، معاون ارشد وزارت داخله‌ی طالبان نیز در برخی نقاط شهر کابل ایست‌های بازرسی ایجاد کرده‌اند تا توانایی خود را در کنترل اوضاع امنیتی به نمایش بگذارند. صدر ابراهیم یکی از چهره‌های وفادار به ملا هبت‌الله است و اقدام او پیامی آشکار درباره‌ی رقابت قدرت در درون طالبان دارد.
این منبع همچنین افزود که حدود دو هفته پیش، نیروهای وفادار به رهبر طالبان وارد حوزه‌ی پنجم امنیتی شهر کابل در منطقه‌ی خوشحال‌خان شدند و کنترل کامل این حوزه را به‌دست گرفتند. این در حالی است که پیش از این، حوزه‌ی پنجم تحت کنترل نیروهای طالبان از ولایت لوگر و وابسته به سراج‌الدین حقانی بود.
این تحولات در حالی رخ می‌دهد که براساس تقسیم قدرت در حکومت طالبان، وزارت داخله تحت نفوذ مستقیم سراج‌الدین حقانی و شبکه حقانی قرار دارد. اما در ماه‌های اخیر، ملا هبت‌الله تلاش کرده است تا قدرت حقانی‌ها را کاهش دهد و کنترل بیشتری بر نهادهای امنیتی اعمال کند.
افزایش تنش‌های درون‌گروهی در نهایت باعث شد که ذبیح‌الله مجاهد، سخن‌گوی طالبان در گفت‌وگویی در اسپیس ایکس، وجود «اختلاف دیدگاه» میان رهبران ارشد این گروه را تأیید کند. او ضمن پذیرش اختلافات، آن را «حالت طبیعی» دانست و تأکید کرد که این اختلافات به معنای درگیری داخلی نیست، هرچند که برخی از آن‌ها گاه به رسانه‌ها کشیده می‌شود.
غیبت مقام‌های ارشد طالبان در کابل
در یک هفته‌ی گذشته چندین مقام ارشد طالبان، از جمله سراج‌الدین حقانی، ملا یعقوب، ملا عبدالغنی برادر و قاری فصیح‌الدین فطرت در دفترهای کاری خود حاضر نشده‌اند. علاوه بر این، هیچ‌کدام از آنان در مراسم رسمی یا سخنرانی‌های عمومی شرکت نکرده‌اند.
ملا عبدالغنی برادر پس از چند روز غیبت از ارگ ریاست‌جمهوری، سرانجام روز سه‌شنبه (۱۶ دلو) با ایندریکا راتوات، معاون نمایندگی سازمان ملل (یوناما) در افغانستان دیدار کرد. در اعلامیه‌ای که از سوی ارگ طالبان منتشر شده، تأکید شده است که این ملاقات در دفتر ملا برادر انجام شده است. اما تصویری که از این دیدار منتشر شده، نشان می‌دهد که محل ملاقات فاقد معماری سنتی ارگ ریاست‌جمهوری است، که این احتمال را تقویت می‌کند که دیدار در یکی از مهمان‌خانه‌های او در خارج از ارگ انجام شده باشد.
این دیدار در شرایطی صورت گرفت که دو روز پیش از آن، تیراندازی در محوطه‌ی دفتر یوناما در کابل گزارش شده بود. پیشتر شایعاتی درباره‌ی زخمی شدن ملا برادر در نتیجه‌ی اختلافات درون‌گروهی طالبان مطرح شده بود. در واکنش به این ادعاها، ذبیح‌الله مجاهد، سخن‌گوی طالبان در گفت‌وگویی در اسپیس ایکس زخمی شدن ملا برادر را تکذیب کرد.
غیبت هم‌زمان مقام‌های ارشد طالبان، آن‌هم در شرایطی که اختلافات داخلی میان جناح‌های این گروه شدت گرفته، به گمانه‌زنی‌ها درباره‌ی افزایش تنش‌های درونی طالبان دامن زده است.
سفر خلیفه و نگرانی امیر
سراج‌الدین حقانی در اوایل ماه دلو به امارات متحده عربی سفر کرد و با شیخ محمد بن زاید آل نهیان، رییس دولت امارات دیدار داشت. اما پس از این دیدار، او به افغانستان بازنگشت. شورای امنیت سازمان ملل متحد اعلام کرد که حقانی مجوز سفر به عربستان سعودی برای انجام حج عمره را دریافت کرده است. براساس اعلامیه‌ی این شورا، معافیت سفر او از ۲۳ جنوری تا ۳ فبروری (۴ تا ۱۵ دلو) معتبر بوده است.
با این‌حال، منابع نزدیک به طالبان گزارش داده‌اند که ملا هبت‌الله آخوندزاده از سفرهای خارجی سراج‌الدین حقانی نگران است. او بیم دارد که حقانی بتواند در خارج از افغانستان شبکه‌ای از متحدانش را تشکیل دهد که در نهایت رهبری او را تهدید کند.
در سال جاری، این دومین‌بار است که سراج‌الدین حقانی به امارات متحده عربی و عربستان سفر می‌کند. حقانی که در میان طالبان به «خلیفه» مشهور است، یکی از جدی‌ترین رقبای ملا هبت‌الله شمرده می‌شود. درحالی‌که حقانی طی سه‌ونیم سال گذشته تلاش کرده است که چهره‌ای میانه‌رو از خود نشان دهد (چهره‌ای که خواستار تعامل با کشورهای غربی و همچنین حمایت از رفع ممنوعیت آموزش و کار زنان است) اما این دیدگاه‌ها مستقیما در تضاد با مواضع ملا هبت‌الله قرار دارد. رهبر طالبان بر سرکوب زنان و دختران و همچنین انزوای افغانستان تأکید دارد و هرگونه تعامل با غرب را محدود کرده است.
با این وجود، شبکه حقانی تحت رهبری سراج‌الدین، در جریان جنگ با حکومت پیشین افغانستان و متحدان غربی، «مرگ‌بارترین و خونین‌ترین» حملات علیه نظامیان و غیرنظامیان را راه‌اندازی کرده است.
در ادامه‌ی افزایش تنش‌ها، خلیل‌الرحمان حقانی، کاکای سراج‌الدین حقانی که وزیر امور مهاجرین و عودت‌کنندگان طالبان بود، در تاریخ ۲۱ قوس در یک حمله‌ی انتحاری در مسجد وزارت مهاجرین کشته شد. اگرچه شاخه‌ی خراسان دولت اسلامی (داعش) مسئولیت این حمله را بر عهده گرفت، اما سراج‌الدین حقانی در واکنش به آن اظهار داشت که نمی‌داند چه‌کسی پشت این حمله است.
برخی ناظران اوضاع افغانستان بر این باور هستند که سراج‌الدین حقانی به این حمله مشکوک است و احتمال می‌دهد که ترور کاکای او، که یکی از بزرگ‌ترین حامیانش محسوب می‌شد، نتیجه‌ی یک «توطئه‌ی داخلی» برای کاهش قدرت او باشد.
با توجه به این تحولات، رقابت قدرت میان جناح‌های طالبان به مرحله‌ای حساس رسیده است و سفرهای خارجی سراج‌الدین حقانی، همراه با ترور نزدیکانش، به پیچیدگی بیشتر این درگیری‌های درونی افزوده است.
تثبیت قدرت در برابر رقبا
یک منبع به اطلاعات روز گفت که ملا هبت‌الله آخوندزاده دستور داده است که در تمامی سفرهای خارجی مقام‌های ارشد این گروه، نماینده‌ی ویژه او حضور داشته باشد. این منبع تأکید کرد: «نیروهای مشرتابه» -اشاره به قطعه خاص محافظتی ملا هبت‌الله- در میدان هوایی کابل و دیگر فرودگاه‌ها مستقر شده‌اند و هیچ‌کس بدون اجازه‌ی دفتر رهبر طالبان اجازه‌ی خروج از افغانستان را ندارد. افزون بر این، در سفرهای خارجی، نماینده‌ی رهبر طالبان باید همراه مقام‌های این گروه باشد. براساس این دستور، مولوی قاضی، از افراد نزدیک به ملا هبت‌الله موظف شده است که مقام‌های طالبان را در سفرهای خارجی مهم همراهی کند، اما عکسی از نماینده‌ی رهبر طالبان نباید در رسانه‌ها منتشر شود.
در کنار تشدید کنترل بر سفرهای خارجی، ملا هبت‌الله برای جلب حمایت فرماندهان طالبان و بزرگان قومی، اقدام به توزیع پول و امکانات کرده است. گزارش‌ها حاکی از آن است که به دستور او، ۵۰ دستگاه موتر هایلکس صفر کیلومتر از دبی خریداری و به افغانستان منتقل شده است.
یک منبع طالبان به اطلاعات روز گفت که این موترها به قندهار منتقل شده‌اند و رهبر طالبان آن‌ها را به افراد نزدیک خود به‌عنوان هدیه داده است. از جمله، یکی از این موترها به مولوی امین‌الله عبید، والی طالبان در کابل اختصاص داده شده است.
این اولین‌بار نیست که ملا هبت‌الله از چنین روش‌هایی برای تقویت جایگاه خود استفاده می‌کند. در ماه سنبله امسال نیز، او در سفر به ولایت‌های شمالی، به فرماندهان و بزرگان قومی پول نقد توزیع کرد تا حمایت آنان را حفظ کند.
با گذشت بیش از سه سال و نیم از حاکمیت طالبان، اختلافات درونی این گروه به‌ویژه با سراج‌الدین حقانی، معروف به «خلیفه»، بیش‌ازپیش آشکار شده است. در چنین شرایطی، ملا هبت‌الله تلاش دارد که با توزیع پول، امکانات و پست‌های کلیدی، حلقه‌ی وفاداران خود را محکم‌تر کند و آمادگی بیشتری برای مقابله با رقبای درون‌گروهی خود داشته باشد.
با افزایش فشارها و اختلافات داخلی، این اقدامات نشان می‌دهد که رهبر طالبان به‌دنبال تثبیت کامل کنترل خود بر حکومت است و هم‌زمان برای مقابله با چالش‌های احتمالی از سوی جناح‌های مخالف درون طالبان آماده می‌شود.