ملا برادر که پس از سقوط نخستین حکومت طالبان در پی حملات ائتلاف جهانی به رهبری امریکا در سال ۲۰۰۱، به‌عنوان معاون ملا عمر، بنیان‌گذار این گروه فعالیت می‌کرد، در سال ۲۰۱۰ در شهر کراچی بازداشت شد. او پس از هشت سال حبس، در نهایت آزاد شد. اما به نظر می‌رسد که خاطرات آن زندان، هنوز بر رفتار و تصمیم‌های سیاسی او تأثیرگذار است.
سال‌ها پس از آن ماجرا، در روز ۳۰ حمل امسال، هیأتی بلندپایه از پاکستان به کابل آمد؛ هیأتی که محمد اسحاق دار، معاون نخست‌وزیر و وزیر خارجه‌ی پاکستان در رأس آن قرار داشت. بااین‌حال، ملا برادر، دعوت دیدار با این هیأت را رد و اعلام کرد که «مصروف» است. این برخورد، از نظر بسیاری، پاسخی مستقیم به تحقیرهایی است که او در زندان‌های پاکستان تجربه کرده بود؛ زخمی که هنوز التیام نیافته و باعث ایجاد فاصله میان او و مقام‌های پاکستانی شده است. این در حالی است که سایر چهره‌های ارشد طالبان همچنان ارتباط نزدیکی با پاکستان دارند.
پیش از سفر محمد اسحاق دار، معاون نخست‌وزیر و وزیر خارجه‌ی پاکستان به افغانستان، وزارت خارجه‌ی این کشور اعلام کرده بود که در جریان این سفر، هیأت پاکستانی با شماری از مقام‌های ارشد طالبان، از جمله ملا محمدحسن آخوند، نخست‌وزیر طالبان و ملا عبدالغنی برادر، معاون اقتصادی او دیدار خواهد کرد. اما در عمل، این دیدار با ملا برادر انجام نشد و هیأت پاکستانی به‌جای او با ملا عبدالسلام حنفی، معاون اداری نخست‌وزیر طالبان دیدار کرد.
عبدالسلام حنفی، ازبیک‌تبار و از چهره‌های کم‌تر بانفوذ در ساختار قدرت طالبان است. هرچند او عنوان معاون نخست‌وزیر را دارد، اما بسیاری از ناظران معتقد هستند که نقش او بیشتر نمادین است و از صلاحیت‌ها و نفوذ چندانی برخوردار نیست. همین نکته نیز باعث شده دیدار هیأت پاکستانی با او، به‌عنوان جایگزین ملا برادر، نزد افکار عمومی چندان جدی تلقی نشود.
این سفر هیأت پاکستان به کابل اهمیت زیادی برای اسلام‌آباد داشت؛ زیرا مقام‌های پاکستانی قصد داشتند در مورد تهدیدهای امنیتی ناشی از حضور گروه‌های شورشی در افغانستان با رهبران طالبان، از جمله ملا برادر گفت‌وگو کنند- گروه‌هایی که اسلام‌آباد آن‌ها را عامل ناامنی در خاک خود می‌داند. اما ملا برادر، به‌عنوان یکی از چهره‌های برجسته‌ی طالبان، حاضر به گفت‌وگو با این هیأت نشداز سوی دیگر، در این اواخر پاکستان موجی از اخراج مهاجران افغانستان را آغاز کرده که با واکنش تند مهاجران و فعالان حقوق بشری مواجه شده است. بسیاری از این مهاجران، حکومت طالبان را به ناتوانی در جلوگیری یا حتا کاهش این روند متهم می‌کنند. در این میان، موضع سرد ملا برادر نسبت به پاکستان، می‌تواند نشانه‌ای باشد از نارضایتی او نسبت به سیاست‌های اخیر این کشور، به‌ویژه در قبال مهاجران افغانستان. او می‌خواهد نشان دهد که با سیاست‌های پاکستان مخالف است.
روابط میان ملا برادر و پاکستان، فرازونشیب‌های بسیاری داشته است. در دوران ریاست‌جمهوری حامد کرزی، او یکی از چهره‌هایی بود که از تمایلش برای گفت‌وگو و یافتن راه‌حلی برای معضل افغانستان سخن گفته می‌شد. حامد کرزی نیز نگاه مثبتی به نقش احتمالی او در روند صلح داشت و امید داشت از ظرفیت‌های او بهره‌برداری شود. بااین‌حال، ملا برادر از سوی پاکستان بازداشت شد.
این بازداشت، از نگاه مقام‌های دولت وقت افغانستان، نه‌تنها مانعی جدی در مسیر تلاش‌های صلح‌آمیز تلقی می‌شد، بلکه نشانه‌ای از کارشکنی آشکار پاکستان در روند گفت‌وگوهای صلح بود. آنان خواستار آزادی فوری او شدند تا مسیر گفت‌وگوها هموارتر شود؛ خواستی که سال‌ها بعد و با آزادی او محقق شد، اما آثار آن بازداشت هنوز هم در روابط دو طرف به وضوح دیده می‌شود.
ملا برادر کیست؟
ملا عبدالغنی برادر، از چهره‌های مؤثر و از بنیان‌گذاران گروه طالبان در سال ۱۹۹۴ در جنوب افغانستان به شمار می‌رود. او یکی از نزدیک‌ترین یاران ملا عمر، رهبر نخست طالبان بود و از آغاز شکل‌گیری این گروه، نقشی محوری در ساختار نظامی و سیاسی آن ایفا کرد. برادر در سال ۱۹۶۸ در ولسوالی دهراوود ولایت ارزگان به دنیا آمد و تحصیلات دینی‌اش را در مدارس افغانستان و پاکستان سپری کرد.
در زمان حمله‌ی ائتلاف جهانی به رهبری امریکا به افغانستان، او به‌عنوان معاون ملا عبیدالله آخوند، وزیر دفاع وقت طالبان فعالیت داشت. عبیدالله، یکی از قدرتمندترین چهره‌های نظامی طالبان بود و مسئولیت‌های واگذارشده به ملا برادر در آن زمان، فرصتی شد تا مهارت‌های جنگی‌اش را گسترش دهد. این تجربه‌ی نظامی، زمینه‌ساز انتخاب او به‌عنوان معاون ملا عمر پس از سقوط نخستین رژیم طالبان شد.
با فروپاشی حکومت طالبان در سال ۲۰۰۱، ملا برادر نقش کلیدی در بازسازی ساختار طالبان ایفا کرد. او شورای کویته را بنیان گذاشت؛ نهادی که به پایگاهی برای سازمان‌دهی شورش‌های تازه و احیای عملیات جنگی طالبان تبدیل شد. تأسیس این شورا، الهام‌بخش بسیاری از فرماندهان محلی شد تا بار دیگر به میدان نبرد بازگردند و فعالیت‌های نظامی طالبان را گسترش دهند.
اما در سال ۲۰۱۰، ملا برادر در شهر کراچی پاکستان بازداشت شد. بااین‌حال، این اقدام نتوانست ساختار شورای کویته را از هم بپاشاند و طالبان حتا در غیاب او، به گسترش جنگ ادامه دادند. در نهایت، در اکتبر ۲۰۱۸ او از زندان آزاد شد و به‌عنوان مسئول دفتر سیاسی طالبان در قطر منصوب گردید.
نقش او در مذاکرات صلح با امریکا بسیار برجسته بود. ملا برادر، با شرکت فعال در گفت‌وگوهای پی‌درپی با نمایندگان ایالات متحده، توانست توافق‌نامه‌ی صلح دوحه را در فبروری ۲۰۲۰ به امضا برساند. او همچنین، با افزایش فشار بر طرف امریکایی و با هدف تقویت مشروعیت این توافق، موفق شد مایک پمپئو، وزیر خارجه‌ی وقت امریکا را نیز به حضور در مراسم امضا متقاعد کند.
هرچند پس از سقوط دولت پیشین افغانستان، انتظار می‌رفت ملا برادر به‌عنوان نخست‌وزیر حکومت جدید طالبان معرفی شود، اما مخالفت شبکه حقانی به رهبری سراج‌الدین حقانی مانع از تحقق این امر شد. بااین‌حال، او به‌عنوان معاون اقتصادی نخست‌وزیر گمارده شد؛ مسندی که از نظر صلاحیت و نفوذ، جایگاهی بالاتر از دیگر معاونان نخست‌وزیر برای او فراهم کرده است.
در گذشته نیز نشانه‌هایی از جایگاه خاص او در ساختار حکومت طالبان دیده شده بود. دو سال پیش، زمانی که هیأتی بلندپایه از پاکستان به رهبری خواجه آصف، وزیر دفاع، و جنرال ندیم انجم، رییس وقت سازمان اطلاعات نظامی پاکستان (آی‌اس‌آی) به کابل سفر کرد، ملا محمدحسن آخوند، نخست‌وزیر طالبان به‌دلیل بیماری نتوانست در جلسه حضور یابد و این ملا برادر بود که در ارگ، با این هیأت دیدار کرد. در آن نشست، چیدمان مبلمان و صندلی‌ها به‌گونه‌ای بود که نشان می‌داد ملا برادر در رأس مجلس نشسته و موقعیتی برتر دارد.
اما در هفته‌ی جاری، در جریان سفر محمد اسحاق دار، معاون نخست‌وزیر و وزیر خارجه‌ی پاکستان به کابل، چیدمان صندلی‌ها در جلسه‌ی رسمی در ارگ به شکلی متفاوت تنظیم شده بود. در این نشست، ملا محمدحسن آخوند، نخست‌وزیر طالبان هم‌تراز با محمد اسحاق دار نشسته بود؛ تغییری که بسیاری آن را نشانه‌ای از توازن و حساسیت در روابط دو طرف تلقی کردند.
منابع نزدیک به طالبان می‌گویند ملا برادر هنوز از بازداشت و رفتار تحقیرآمیزی که در زندان‌های پاکستان با او شده، خشمگین است و به همین دلیل روابط شخصی او با ارتش و سازمان اطلاعات نظامی این کشور بهبود نیافته است.
ملا برادر پس از امضای توافق صلح با امریکا در دوحه در فبروری ۲۰۲۰، به چهره‌ای شناخته‌شده در سطح بین‌المللی بدل شد. او در دوره‌ی فعالیت به‌عنوان معاون اقتصادی نخست‌وزیر طالبان، تلاش کرده است تا روابط طالبان را با کشورهای منطقه و همسایه‌ها، به‌ویژه در حوزه اقتصاد و دیپلماسی تقویت کند.
این تلاش‌ها در جریان سفر اخیر هیأت قزاقستانی به کابل نیز آشکار بود. دوشنبه، اول ثور، سریک ژومانگارین، معاون نخست‌وزیر و وزیر اقتصاد قزاقستان، با هواپیمای نظامی وارد کابل شد. برخلاف هیأت پاکستانی که تنها دو روز پیش وارد کابل شده و با بی‌توجهی ملا برادر مواجه شده بود، این بار خود ملا برادر در محوطه ارگ به پیشواز هیأت قزاق رفت و با چهره‌ای گشاده از آنان استقبال کرد. جایگاه نشستن او نیز هم‌تراز با معاون نخست‌وزیر قزاقستان بود؛ موضوعی که حاکی از تمایل آشکار او برای گسترش روابط با آستانه بود.