تفریح با طعم باروت

طالبان و دشواری فاصله گرفتن از خشونت

تیراندازی و نشان‌زنی با سلاح‌های سبک و سنگین یکی از سرگرمی‌‌های مقام‌های طالبان است. ویدیوهای تهیه‌شده از این تیراندازی‌ها (که غالبا با سلاح‌هایی چون کلاشینکف، ام‌فور و دهشکه انجام می‌شوند) در میان کاربران طالبان در شبکه‌های اجتماعی پربیننده هستند. دستگاه‌های تبلیغاتی طالبان پیوسته سعی می‌کنند این گروه را به‌عنوان یک حکومت نرمال، مثل حکومت‌های دیگر دنیا، نشان بدهند. سخن‌گویان و مبلغان حکومت طالبان می‌گویند که در افغانستان جنگ به پایان رسیده و افغانستان وارد مرحله‌ی ثبات و توسعه‌ی اقتصادی شده است؛ اما تفریح مقام‌های طالبان با سلاح‌های سبک و سنگین و تیراندازی‌شان در کوه و دشت نشان می‌دهد که دور شدن از تفنگ و خشونت و ظاهرشدن در هیأت یک حکومت متعارف ملکی برای رهبران این گروه گذار آسانی نیست. حتا مقام‌هایی که اکنون عهده‌دار پست‌های مسلکی غیرنظامی هستند، دور شدن از روحیه‌ی خشونت‌گری معمول در دوره‌ی جنگ با حکومت پیشین را بسیار دشوار می‌یابند.

در ویدیویی که در اختیار روزنامه اطلاعات روز قرار گرفته، نورجلال جلالی، وزیر صحت عامه‌ی طالبان دیده می‌شود که با مسلسل یا دهشکه در حال تیراندازی است. در پس‌‌زمینه‌ی تصویر، شماری از نیروهای طالبان نیز حضور دارند و از دور نظاره‌گر هدف‌‌گیری او هستند. این ویدیو نیز در جریان یک سفر تفریحی به یک منطقه‌ی کوهستانی ضبط شده است. در حکومت‌های متعارف دنیا، وزیران صحت عامه افرادی با تخصص در حوزه درمان، داروسازی یا دیگر شاخه‌های مرتبط با سلامت عمومی هستند. اما در ساختار حکومت طالبان، نورجلال جلالی، یکی از فرماندهان نظامی این گروه، به این مقام منصوب شده است؛ فردی که هیچ‌گونه تحصیلات یا دانشی در زمینه‌ی طبابت ندارد، اما شوق شدید به تیراندازی و حمل سلاح دارد.

در ویدیوی دیگر، حاجی یوسف وفا، یکی از افراد نزدیک به رهبر طالبان که به «فاتح قندهار» در میان طالبان شهرت دارد، در ریگستان‌های قندهار در جنوب افغانستان به نشان‌زنی مشغول است. او ابتدا با تفنگی شبیه به Type ۸۱ ساخت چین تیراندازی می‌کند و سپس با کلاشینکف شلیک‌هایی انجام می‌دهد. حاجی وفا با کاروانی از موترهای ضدگلوله، شاسی‌بلندهای گران‌‌قیمت و لشکری از محافظان مسلح برای تفریح به این منطقه آمده است. تیراندازی با انواع سلاح‌ها، از جمله کلاشینکف و نیز سلاح‌های امریکایی چون «ام‌فور» و «ام ۱۶»، بخشی از سرگرمی او در این سفر به حساب می‌آید.

حاجی وفا، که اکنون والی بلخ است، پیش از این نیز ویدیوهایی از تیراندازی‌های مشابه‌اش منتشر شده بود. تصاویر پیشین نیز او را در حال شلیک با سلاح‌های مختلف نشان می‌داد. این‌گونه ویدیوها به‌ مرور به بخشی از تصویر رسمی مقام‌های طالبان بدل شده‌اند؛ چهره‌هایی که به‌‌جای فعالیت‌های اداری و مسئولانه، با تفنگ و میدان تیراندازی شناخته می‌شوند.

حاجی یوسف وفا، سراج‌الدین حقانی و داوود مزمل از سمت راست به چپ/شبکه‌های اجتماعی

رهبر طالبان در چندین فرمان، محافظت از بیت‌المال را مورد تأکید قرار داده و از اعضا و مقام‌های این گروه خواسته است تا از حیف‌ومیل منابع عمومی جلوگیری کنند. اما ظاهرا رهبر طالبان نیز در برابر مصرف مرمی‌هایی که برای شلیک‌های تفریحی مقام‌ها و نیروهای طالبان به کار برده می‌شوند و قاعدتا باید در شمار اموال بیت‌المال محسوب شوند، ساکت است.

سلاح‌هایی که در اختیار نیروهای طالبان پس از سقوط قرار گرفت/طالبان

پس از کشته‌شدن خلیل‌الرحمان حقانی، یکی از چهره‌های شاخص شبکه حقانی، در حمله‌ی انتحاری به وزارت مهاجرین و عودت‌‌کنندگان طالبان، ویدیوها و عکس‌هایی از او منتشر شد که در آن‌ها با انواع سلاح، از جمله کلاشینکف و «ام‌فور» امریکایی تیراندازی می‌کند. شبکه حقانی با نشر این تصاویر کوشید اعتبار جهادی خلیل حقانی را بالا ببرد و نشان بدهد که او مرد جنگ بوده و از دوران نبرد با اتحاد جماهیر شوروی تا مبارزه با حکومت پیشین افغانستان، در میدان‌های جنگ حضور فعال داشته است.

اشتیاق خلیل حقانی به حمل سلاح، به‌ویژه «ام‌فور» امریکایی به‌ حدی بود که حتا در نشست‌های رسمی با مقام‌های خارجی نیز این سلاح را با خود حمل می‌کرد. این علاقه‌ی افراطی به نمادهای نظامی، بخشی از فرهنگ رهبری در میان شماری از چهره‌های بلندپایه طالبان را بازتاب می‌دهد؛ فرهنگی که با کارکردهای اداری و غیرنظامی فاصله‌ای چشم‌گیر دارد.

در میان جنگ‌جویان رده‌‌پایین و متوسط این گروه نیز استفاده از سلاح برای مقاصد روزانه‌ی غیرنظامی امری معمول است. پیش‌تر، روزنامه اطلاعات روز گزارش داده بود که نیروهای طالبان برای شکار ماهی در تخار، از شلیک مستقیم سلاح و حتا انداختن بمب به داخل رودخانه‌ها استفاده می‌کردند؛ اقدامی که ترس و وحشت فراوانی میان مردم و به‌ویژه کودکان و نوجوانان ایجاد کرده بود.

براساس گزارشی از کنگره ایالات متحده امریکا که سه سال پیش توسط شبکه خبری سی‌ان‌ان منتشر شد، بیش از هفت میلیارد دالر تجهیزات نظامی امریکا پس از خروج از افغانستان به‌جا مانده و به‌دست طالبان افتاده است. در این گزارش آمده بود که واشنگتن از سال ۲۰۰۵ تا آگست ۲۰۲۱ در مجموع ۱۸.۶ میلیارد دالر تجهیزات نظامی در اختیار نیروهای امنیتی افغانستان قرار داده بود. این تجهیزات شامل هواپیما، موشک‌های هوا‌ به‌ زمین، موترهای نظامی، سلاح‌های سبک و سنگین، ابزارهای ارتباطی و سایر تجهیزات نظامی می‌شد.

با وجودی که دونالد ترامپ، رییس‌جمهور امریکا بارها بر بازپس‌گیری این تسلیحات از طالبان تأکید کرده و حتا هشدار داده بود که ادامه‌ی کمک‌های امریکا به افغانستان مشروط به بازگرداندن این سلاح‌ها خواهد بود؛ اما تا کنون در عمل هیچ اقدام مؤثری برای بازیابی آن‌ها انجام نشده است.

در حال حاضر، آمار دقیق سلاح‌های باقی‌مانده و ارزش مجموعی آن‌ها مشخص نیست، چرا که طالبان هیچ‌گونه گزارش رسمی درباره‌ی موجودی تسلیحات منتشر نکرده‌اند. بااین‌حال، شواهد متعدد نشان می‌دهد که بخشی از این تسلیحات در اختیار فرماندهان محلی طالبان و گروه‌های هم‌‌پیمان آنان قرار گرفته و به‌‌صورت پنهانی جابه‌جا یا حتا در زمین دفن شده‌اند. گزارش‌هایی نیز از قاچاق گسترده‌ی این سلاح‌ها و انتقال آن‌ها به خارج افغانستان نیز منتشر شده است.