حمیدرضا واشقانی فراهانی
هر‌سال نزدیک بازگشایی مدرسه‌ها که می‌شود، زخم کهنه‌ی مشکلات آموزشی کودکان مهاجر دوباره سرباز می‌کند. کودکانی که به همراه خانواده در پی جنگ و ناامنی در افغانستان مجبور به رها کردن خانه و کاشانه‌ی‌‌شان شده‌اند. بخشی از این مشکل مربوط به مبالغی است که خانواده‌ها-علاوه بر کمک‌های اجباری به مدرسه- باید برای ثبت‌نام اتباع بیگانه در مدارس بپردازند و بخش دیگری نیز مربوط به مسئله‌ی اقامت رسمی است. بسیاری از این کودکان، حتا آنانی که در ایران متولد شده‌اند، به دلیل‌ناتوانی خانواده در پرداخت هزینه‌های مربوط به صدور کارت و مجوز اقامت، از حق داشتن برگه و گواهی رسمی هویتی محروم هستند. حالا توهین و بدرفتاری که این کودکان به خاطر مسایل نژادی متحمل می‌شوند به کنار. امسال در جریان پی‌گیری و بررسی مشکلات کودکان و نوجوانان مهاجر، یکی از نوجوانان مهاجر با من تماس گرفت و خبر از مشکل جدیدی داد: مسئله‌ی ثبت‌نام کودکان مهاجر در هنرستان‌ها. طبق بخش‌نامه‌ی رسمی، نوجوانان مهاجر اجازه ندارند در هنرستان‌ها تحصیل کنند. با این وجود، سال گذشته در مواردی مدیران هنرستان‌ها اقدام به این کار کرده‌اند و این نوجوانان پس از یک سال تحصیلی با مشکل ثبت نام روبه‌رو شده‌اند. جالب این‌جاست که مسئولان امر، از این دانش‌آموزان خواسته‌اند با گذراندن امتحان تغییر رشته، سال تحصیلی آتی را در رشته‌های نظری و ترجیحا علوم انسانی ثبت‌نام کنند. یکی از این نوجوانان را از نزدیک می‌شناسم و می‌دانم با وجود کسب نتایج خوب در سال اول دبیرستان، بر‌اساس علایقش، سال گذشته در هنرستان ثبت نام کرده است و حالا پس از یک سال تحصیل، به همراه دیگر دوستانش، مجبور است یا تحصیل را کنار بگذارد یا بپذیرد در رشته‌ی انسانی درس بخواند. رشته‌ی انسانی و در کل رشته‌های نظری را دوست ندارد که هیچ، از همان بچگی سرش گرم کارهای فنی بوده است. از طرف دیگر، با فرض این که این نوجوان و سایر نوجوانانی که این مشکل را دارند، با این تغییر رشته کنار بیایند، آیا پایه‌ی درسی قابل قبول و حداقلی‌ای دارند که بتوانند از پس ادبیات تخصصی و عربی تخصصی سال سوم دبیرستان انسانی بربیایند؟ چنین انتظاری مانند آن است که از کسی که چیزی یادش نداده‌ایم، بخواهیم امتحان بگیریم. با چنین برنامه‌ای به نظر می‌رسد آموزش و پرورش هم باور کرده باشد که هنرستان‌ها و رشته‌ی انسانی برای بی‌کار نبودن دانش‌آموزانی است که به دلایل مختلف نتوانسته‌اند معیارهای مورد نظر نظام آموزشی را کسب کنند! وگرنه ساده‌انگارانه کسی را از هنرستان به رشته‌ی انسانی منتقل نمی‌کردند! در این باره، باید از مدیران آموزش و پرورش پرسید، گیریم مدیرانی که این نوجوانان را ثبت نام کرده باشند، مرتکب تخلف شده‌اند، این نوجوانان چه گناهی دارند که باید پس از یک سال هزینه و رفت‌وآمد و درس خواندن، چیزی را که به علت آشنا نبودن با آن و تحصیل در شاخه‌‌ی دیگر، نه می‌توانند و نه دوست دارند انتخاب کنند؟ آیا مسئولان امر اگر در شرایط مشابه قرار بگیرند، دوست دارند چنین برخوردی با فرزندان خودشان شود؟