تضرع گیلانی و خشم عبدالله

سید احمد گیلانی، رییس شورای عالی صلح در یک گفت‌وگوی اختصاصی با بی‌بی‌سی فارسی و پشتو (3 مارچ) گفته بود که او جنگ با طالبان را «مفید و جایز» نمی‌دانسته و به طالبان نیز بارها توصیه کرده بوده که دست از جنگ بکشند. آقای گیلانی گفته که حزب او هیچ‌گاه با طالبان طرف نبوده و با این گروه درگیر نشده است و دلیل این کار عقیده و باور خود او بوده است. او هم‌چنان گفته است که از دوران جنگ علیه شوروی سابق با پاکستان رابطه داشته و روی این رابطه برای تامین صلح در افغانستان حساب می‌کند. آقای گیلانی هم‌چنین در این مصاحبه گفته بود: «ما باید ممنون پاکستان باشیم که در دوران جهاد ما را یاری کرد و به همکاری آن‌ها شوروی سابق را شکست دادیم. امیدواریم پاکستان در قضایای [امروز] افغانستان نیز نقش خوبی ایفا کند. صلح به نفع هر دو کشور است.»
اما دیروز هشتم مارچ، عبدالله عبدالله رییس اجرایی حکومت وحدت ملی در اظهارات تندی علیه گفته‌های گیلانی واکنش نشان داد و گفت: کسی که جنگ با طالبان را روا نمی‌داند، مشروعیت خود را از دست می‎دهد. عبدالله عبدالله در مراسم دومین سالگرد درگذشت مارشال محمدقسیم فهیم، معاون رییس جمهور پیشین، گفت «اگر کسی از تریبون دولت اعلان کند که جنگ با طالبان روا نیست، مشروعیت خود، جایگاه و حرف خود را از دست می‌دهد.»
این دو دیدگاه متفاوت در حکومت وحدت ملی نسبت به صلح است. دیدگاه اولی که آقای گیلانی از آن سخن می‌گوید، خریداران بسیاری در میان قدرتمندان از ارگ تا شورای عالی صلح دارد. این نوع دیدگاه بیش از این‌که محصول ذهنیت افغانی باشد، ناشی از تابع بودن و تسلیم شدن به طالبان و پاکستان است. نگاه گیلانی که در رأس شورای عالی صلح افغانستان قرار دارد، نوعی از تضرعی است که حکومت وحدت ملی در برابر طالبان از آن استفاده می‌کند. این تضرع چنان گسترده و عمیق است که حتا تهدید‌های رییس جمهور و خواهشات او در اکادمی نظامی مارشال فهیم نیز در ذیل این نگاه و موضع فهرست می‌شود.
شورای عالی صلح در چند سال گذشته نهاد بزن و بخور پول‌های بی‌حساب بوده است. از این شورا بسیاری‌ها برای آینده‌ی که طالبان بخش از آن باشد، تار دوانده و برای خودجایگاهی ترتیب داده‌اند. این نگاه و باور هنوز تغییر نکرده و سیاست‌مداران و رهبران از مقام افتاده و از امکانات مانده، هنوز به حضور شان در این شورا به مثابه‌ی فرصتی برای ماندن در ترکیب و بردن از امکانات بهره می‌برند. در حالی که نگاه اعضا و رهبران این شورا چنین است، ارگ اما باور داشت که سپردن شورای عالی صلح به افرادی که نگاه پاکستان به آن‌ها مثبت باشد، یک نکته‌ی مهم و یک ناگزیری است. بر اساس چنین محاسبه و ناگزیری است که سید احمد گیلانی رییس شورای عالی صلح می‌شود و خلیلی معاون ارشد آن. این دو نفر همه کاره شورایی است که بسیاری‌ها از موجودیت آن نفرت دارند.
از طرف دیگر، در شرایطی که شورای عالی صلح کارش را آغاز کرده و ارگ آن‌چه را می‌توانست برای برگردان طالبان انجام داده، سخنان دیروز عبدالله عبدالله بیش از این‌که اعتراض به سخنان پیرگیلانی باشد، واکنش در مقابل یک عمل انجام شده است که او در عملی شدن آن نقش چندانی نداشت. تلاش‌ها برای گفت‌وگوی صلح با طالبان از طریق نشست‌های هماهنگی چهارجانبه، مذاکرات مقامات افغان و پاکستان و تعیین رهبری شورای عالی صلح، طوری انجام شد که به استثنای رییس جمهور و چند فرد نزدیک به او، مقامات دولتی دیگر و رهبران جهادی و سیاسی در آن نقشی نداشتند. عبدالله و مجموعه ریاست اجراییه نیز نتوانستند جلو تصمیم‌گیری‌های یک جمع کوچک در درون ارگ را بگیرند. اگر نه، به جای خلیلی قطعاً محمد اکبری در معاونیت شورای عالی صلح گماشته می‌شد.
حالا به نظر می‌رسد که شورای عالی صلح محور بعدی اختلاف‌های جدی در حکومت وحدت ملی است. این ترکیب، باور و نقشی را که رهبری شورای عالی صلح در آینده به اجرا خواهد گذاشت، مخالفان بسیاری در حکومت خواهد داشت. ریاست اجراییه و ریاست امنیت ملی از مخالفان چنین عملکردی در قبال پروسه صلح با پاکستان خواهد بود. این ترکیب یک بار دیگر اختلاف‌ها میان مقامات حکومت وحدت ملی را افزایش خواهد داد و تلاش‌های فرساینده‌ی برای تخریب همدیگر و تحمیل دیدگاه‌ها و خواست‌های فردی به جریان خواهد افتاد.
شورای عالی صلح با رهبری گیلانی هرکاری که انجام بدهد، به دلیل موضع گیری او، سابقه‌ی او و شماری از اعضای این شورا و تصمیم‌های یک جانبه ارگ، با تردید‌ها و پرسش‌های بسیاری مواجه است. اما در عین حال به نظر نمی‌رسد که رییس اجراییه نیز این سخنانش را پی‌گیری کند و بر سر این باورش بیایستد. تلاش‌های صلح چه گیلانی تضرع کند یا عبدالله عبدالله خشمگین شود و انتقاد کند، با فرمول و خواست پاکستان پیش خواهد رفت. تضرع و خشم ما تأثیری بر آن‌چه که تحت نام پروسه صلح جریان دارد، تأثیر گذار نیست. ارگ نه شریکی را بر می‌تابد در این تلاش‌ها و نه به خشمی که رییس اجراییه ابراز کرده یا به سخنان اشتباه و ناسنجیده‌ی گیلانی، توجه و تأمل خواهد کرد.