یوناما یا دفتر معاونت سازمان ملل متحد در افغانستان نتایج بررسی‌های خود درباره‌ی حمله‌ی انتحاری دوم اسد (23 جولای) بر جنبش روشنایی در دهمزنگ کابل را منتشر کرده و گفته است که این حمله به‌طور عمدی افراد ملکی را هدف قرار داده و به‌صورت آشکار قصد آن گسترش وحشت در میان افراد ملکی میباشد.
یوناما گفته است که این خود نقض جدی قانون بشردوستانه‌ی بین‌المللی میباشد و می‌تواند «جرم جنگی» محسوب شود.
در دو انفجار در محل تظاهرات جنبش روشنایی در دهمزنگ که مسئولیت آن را گروه تروریستی داعش به عهده گرفت، 85 فرد ملکی در آن کشته و 413 تن دیگر زخمی شدند. در میان کشته‌شدگان حداقل یک خانم و چهار کودک وجود داشت و از میان زخمیان، حداقل شش تن آنان زن و هشت تن دیگر کودک بودند.
پس از وقوع این رویداد، جنبش روشنایی از سازمان ملل خواست این رویداد را بررسی کند. اکنون یوناما با نشر گزارش 14 صفحه‌یی گفته است که «به نظر می‌رسد این حمله به‌صورت مشخص افراد متعلق به یک قومیت و مذهب مشخص را هدف قرار داده و در زمان پذیرفتن مسئولیت از لحنی استفاده شده که هدف آن ترویج نفرت مذهبی و تحریک به خشونت میباشد.»
به گفته‌ی دفتر معاونت سازمان ملل در افغانستان، این حمله یک تظاهرات صلح‌آمیز را هدف قرار داده است و این می‌تواند بر حق آزادی بیان و تجمعات صلح‌آمیز مظاهره‌کنندگان اثرات منفی بسیار جدی داشته باشد.
یوناما در گزارش خود گفته است که در این بررسی با دولت، سران جنبش روشنایی و شاهدان و زخمیان این رویداد دیدار و گفت‌وگو کرده و نیز از 13 شفاخانه‌ی محلی معلومات جمع‌آوری نموده است.
یافته‌ها
الف، آمادگی‌های امنیتی برای تظاهرات
یوناما در بخشی از یافته‌هایش نوشته است که به تاریخ 22 جولای مسئولین نیروهای امنیتی افغان، نمایندگان ریاست امنیت ملی و پولیس ملی، با رهبران جنبش روشنایی دیدار نموده و آنان را از احتمال یک تهدید موثق اما نامشخص تروریستی در کابل خبر داده بودند. مسئولان امنیتی به یوناما گفته‌اند که آنان به سران جنبش روشنایی گفتند که تظاهرات می‌تواند «یک هدف آسان برای تروریست‌ها باشد، زیرا نیروهای امنیتی افغان فقط می‌توانند وسایط نقلیه را کنترل کنند نه افراد عادی را که در محل تجمع اعتراض کنندگان گشت‌وگذار می‌کنند و به‌خصوص اگر از 10 مسیر استفاده شود.»
در گزارش یوناما آمده است که رهبران جنبش روشنایی به یوناما گفتند که بعد از آن نشست و در آستانه‌ی برگزاری تظاهرات، تصمیم گرفتند که از مسیری استفاده کنند که نیروهای امنیتی افغان پیشنهاد نموده بودند و موافقت خود در این زمینه را همان شب برای نیروهای امنیتی ابراز نمودند. اما نیروهای امنیتی گفته‌اند که این تصمیم از سوی رهبران جنبش به آنان ابلاغ نشده بود و در نتیجه در صبح برگزاری تظاهرات، نیروهای امنیتی در شهر پراکنده بودند تا امنیت ده مسیری را تامین کنند که گویا تظاهرات‌کنندگان از آن‌ها استفاده خواهند نمود.
این در حالی است که در آن زمان اما گارنیزیون کابل با ده مسیر مخالفت کرد و تنها یک مسیر، از مصلی شهید مزاری الی چهارراهی دهمزنگ، را برای تظاهرات جنبش روشنایی تعیین کرده بود.
ب، اتهامات و شایعات تاییدناشده
پس از وقوع انفجار، گفته می‌شد که مواد انفجاری در داخل یک کراچی آیسکریم تعبیه شده بود. یوناما در گزارش خود گفته است که این ادعا نه توسط شاهدان و نه هم از سوی نیروهای امنیتی، تایید نشده است.
شایعه‌ی دیگر این بود که انتحاری سومی نیز وجود داشت که مواد انفجاری بسته‌شده به بدنش انفجار ننمود و توسط نیروهای امنیتی دستگیر گردید. براساس گزارش یوناما، این شایعه از سوی نیروهای امنیتی رد شده و کدام مدرک تصویری یا شواهد دیگر به‌دست نیامده که حقانیت این شایعه را ثابت سازد.
پس از انفجار، تصاویری از اجساد قربانیان در شبکه‌های مجازی منتشر و ادعا شد که شماری از این افراد با شلیک گلوله کشته شده‌اند. گفته می‌شد که پولیس بالای این افراد تیراندازی کرده است. در این بخش یونامه نوشته است که با یک تن از زخمیان ملاقات نموده و این مرد گفته است که پولیس بالای او در همان ساحه‌ی انفجار اولی فیر نموده است؛ «احتمالاً توسط یک تک‌تیرانداز از بالای ساختمان اونکس». در گزارش آمده است که نیروهای امنیتی یگانه فیر اسلحه را که به‌وقوع پوسته، حمله کننده‌ی دومی را مورد هدف قرار داده است نه معترضان را.
همچنان نیروهای امنیتی ادعای بعضی از رهبران جنبش روشنایی را که گفته‌اند شماری از معترضان به اثر شلیک مرمی پولیس زخمی شده‌اند را رد نموده‌اند. نیروهای امنیتی تصاویری را از صحنه به‌عنوان مدرک نشان داده‌اند که بول‌برینگ‌های جاسازی شده در واسکت انتحاری اول که منفجر شد، میباشد.
یوناما اما در بخشی از گزارش خود نوشته است: «درحالی‌که تصاویر آن‌چه که قربانیان حادثه، زخم مرمی می‌نامند-یوناما آن تصاویر را بررسی کرده است- می‌تواند واقعاً سوالاتی را در مورد ماهیت جسمی که به آن‌ها اصابت کرده است، به‌وجود بیاورد، ولی سه کمره‌ی امنیتی در چهار راهی دهمزنگ صدا را ثبت نمی‌کردند و فقط ویدیو ثبت کردند. بنابراین این کار را دشوارتر کرده است که مشخص ساخته شود که آیا هیچ‌یک از قربانیان از اثر شلیک مرمی توسط نیروهای امنیتی زخمی و یا کشته شده است و یا خیر. علاوه برآن، بدون دسترسی به گزارش طب عدلی و بالستیک هیچ معلومات معتبر در پشتیبانی از این مسأله از سوی یوناما تایید شده نمی‌تواند.»
ج، حفظ شواهد در صحنه‌ی جرم
پس از وقوع رویداد دوم اسد، رهبران جنبش روشنایی ادعا کردند که دولت صحنه‌ی جرم را قبل از بررسی و ارزیابی پاک کاری کرده و بدین ترتیب نشان دادند که به انجام تحقیقات مناسب متعهد نمی‌باشند.
در گزارش یوناما آمده است: «اما نیروهای امنیتی افغان اظهار داشتند که ارزیابی کامل از صحنه‌ی جرم را انجام داده‌اند. آن‌ها مسأله‌ی پاک‌کاری جاده‌ها را پذیرفتند اما ادعا داشتند که این کار در همان نیمه‌شب بعد از دریافت دستور از شورای امنیت ملی صورت گرفته است.»
هرچند شام روز دوم اسد صدها معترض دوباره در چهارراهی دهمزنگ جمع شدند و گفتند محل را ترک نمی‌کنند و نگران این بودند که حکومت آثار جرم را در صحنه نابود می‌کند. آن زمان جنرال مراد علی مراد، معاون ستاد ارتش در محل حاضر شد و به آنان اطمینان داد که آثار جرم محفوظ خواهد ماند و تکرار نمود که صحنه باید پاک کاری گردد تا تحقیقات مناسب صورت گیرد و نگرانی‌های امنیتی رفع گردد.
نتیجه‌گیری
یوناما در این گزارش نتیجه‌ی بررسی‌هایش را جمع‌بندی کرده و گفته است که این حمله به‌طور عمدی افراد ملکی را هدف قرار داده و به‌صورت آشکار قصد آن گسترش وحشت در میان افراد ملکی میباشد.
یوناما همچنان گفته است در مورد این‌که آیا جنبش روشنایی فیصله‌ی خود مبنی بر هدایت نیروهای امنیتی افغان و اتخاذ یک مسیر واحد برای تظاهرات به‌طور واضح با نیروهای امنیتی شریک ساخته بود یا خیر، ادعاهای ضد و نقیض از جانب رهبران جنبش روشنایی و مسئولان نیروهای امنیتی وجود دارد.
در این گزارش آمده است که واکنش نیروهای امنیتی افغان در برابر دو حادثه‌ی انفجاری پی‌هم و شلیک به حمله‌کننده‌ی دومی متناسب و در مطابقت با معیارهای بین‌المللی برای استعمال قوه بود. همچنان واکنش فوری نیروهای امنیتی افغان مبنی بر انتقال قربانیان و بازنمودن جاده‌ها برای دسترسی به شفاخانه‌ها و فعال ساختن امبولانس‌ها نیز به نحوه‌ی مناسب انجام شده است.
یوناما گفته است پیشنهاد حکومت مبنی بر تمویل معالجه‌ی طبی در خارج از کشور نشان از تعهدات واقعی و اهمیت دادن به قربانیان حادثه میباشد.
در این گزارش همچنان آمده است: «یوناما به این باور است که پلان‌های نیروهای امنیتی افغان برای جابه‌جایی نیرو و اعزام وسایط نقلیه و افراد در زمان مظاهره و واکنش آن‌ها به حوادث بعد از حمله با ظرفیت و منابع و معلوماتی که نیروهای امنیتی افغان در رابطه با تهدیدات احتمالی و تحلیل آن در اختیار داشتند، مطابقت داشته است. در ضمن یوناما فضای تهدید در کابل را تصدیق می‌نماید که در اثر آن شمار تلفات ملکی ناشی از حملات انتحاری و پیچیده در 9 ماه نخست سال 2016 در مقایسه با همین دوره در سال 2015، 60 درصد افزایش یافته است.»
یوناما همچنان گفته است که نتوانسته شواهدی را دریافت نماید که غفلت نیروهای امنیتی افغان در برنامه‌ریزی و برخورد با این حادثه را ثابت کند.
دفتر هیأت معاونت سازمان ملل در افغانستان گفته است شواهدی در دست نیست که بر اساس آن بتوانیم ادعای مسئولیت‌پذیری گروه داعش را مورد شک و تردید قرار بدهیم و همچنان گفته است ادعاهای مبنی بر دست داشتن دولت در این حمله به اثبات نرسیده است.
در این گزارش همچنان آمده است که یوناما شماری از کاستی‌ها در مورد انجام تحقیقات اولیه توسط مسئولین را مشاهده نموده است. همچنان تلاش‌های نیروهای امنیتی افغان برای جمع‌آوری منظم و ثبت معلومات در مورد تلفات ملکی و اطلاعات مربوط به حادثه‌ی 23 جولای محدود بوده است.
یوناما گفته است این امر می‌تواند یا در اثر نبود هماهنگی میان نهادهای مختلف درگیر در رسیدگی عاجل به حادثه و بحران ناشی گردد یا به‌خاطر نبود هدایت‌های مشخص، منابع و افراد آموزش دیده موظف به تحقیقات صورت گریرد.
در آخرین مورد یوناما گفته است که بعد از ایجاد کمیته‌ی تحقیقاتی و حقیقت‌یابی از سوی دولت، معلومات کافی با مردم شریک ساخته نشده و هیچ‌گونه گزارشی درباره‌ی پیشرفت یا تاریخ تقریبی نشر آن به اطلاع عامه رسانیده نشده است.
جنبش روشنایی پس از آن شکل گرفت که کابینه‌ی حکومت وحدت ملی به تاریخ یازدهم ثور فیصله کرد که خلاف ماسترپلان برق افغانستان، لین وارداتی برق 500 کیلوولت ترکمنستان از مسیر سالنگ بگذرد نه بامیان-میدان وردک. جنبش روشنایی پس از آن چندین تظاهرات کوچک و بزرگ را در کابل و شهرهای دیگر افغانستان و شماری از کشورهای خارجی راه‌اندازی کرد و دومین تظاهرات بزرگ این جنبش به تاریخ دوم اسد سال جاری هدف حملات انتحاری و انفجاری قرار گرفت.