نیویورک تایمز/تیمور شاه و مجیب مشعل
ترجمه: جلیل پژواک
محمد انور هشتساله در طول شب اسهال و استفراغ شدید داشت. پدرش حاجی اسلم نمیدانست چهکار باید بکند. بسیاری و شاید هم همهی مراکز صحی و کلینیکهای ولایت جنوبی افغانستان، ارزگان، بهشمول کلینیک قریهی شاولی کاریز که محل سکونت حاجی اسلم است، بسته شدهاند. ارزگان عمدتا تحت کنترل طالبان است و جنگجویان این گروه در تلاش بهدست آوردن ترینکوت، مرکز این ولایت هستند.
حاجی اسلم در حالیکه پسرش بهسختی بههوش بود، را در آغوش گرفته، سوار بر تراکتوری بهسوی مرکز ولایت حرکت میکند و روز شنبه به ترینکوت میرسد؛ بهدنبال تنها شفاخانهی شهر، که گفته شده هنوز باز است. این شفاخانهی 100 بستر در نزدیکی مقام ولایت ارزگان موقعیت دارد.
اما دروازهی این شفاخانه هم، برای حاجی اسلم بسته بود و گروهی از مردم در انتظار بیهوده بهسر میبردند.
حاجی اسلم میگوید: «من به این امید که پسرم درمان شود او را از قریه تا مرکز ولایت آوردهام اما اینجا هم شفاخانه بسته است و میگویند که از سوی طالبان تهدید شدهاند. شاید خدا از ما ناخشنود است که با چنین رنج و بدبختییی روبهرو شدهایم».
حاجی اسلم میگوید که 20 دقیقه منتظر مانده و وقتی که به او گفته میشود شفاخانه باز نخواهد شد، آنجا را ترک کرده است. او پسرش را به خانهی یکی از دوستانش که در شهر است انتقال میدهد: «او برای پسر مریضم مقداری دارو آورد».
مقامات ارزگان میگویند که افزایش تهدید طالبان در هفتههای اخیر، آنها را مجبور به بستهکردن مراکز صحی کرده است. (بعضی از منابع میگویند که همهی مراکز صحی در ارزگان بسته شدهاند و گزارشهایی هم حاکی از بستهشدن 46 مرکز از مجموع 49 مرکز صحی در این ولایت است). روز شنبه هم آخرین شفاخانهی (باز) بسته شد. (بعدا در همان روز، بخش خدمات اورژانس شفاخانه باز شده است).
خان آقا میاخیل رییس صحت عامهی این ولایت میگوید: «طالبان تمامی مراکز صحی ولسوالیها را بسته کردهاند و ما را تهدید کردند که باید فعالیت شفاخانه را متوقف کنیم. داکتران شفاخانه تصمیم گرفتند که بهخاطر امنیت خودشان آنجا را ببندند».
آقای میاخیل میگوید که طالبان تقاضا نمودهاند که تنها مقاماتی در سکتور صحت این ولایت گماشته شوند که از سوی طالبان پیشنهاد شدهاند و نیز مکان کلینیکهای جدید را این گروه انتخاب خواهند کرد. دیگر مقامات این ولایت میگویند که طالبان خواستار ارسال جراح و تجهیزات پزشکی به مراکز صحی ولسوالیهای این ولایت شدهاند تا زخمیهای طالبان تحت درمان قرار گیرند.
در مواجهه با فشار طالبان، حکومت محلی ارزگان درمانده بهنظر میرسد.
دوستمحمد نایب، سخنگوی والی ارزگان میگوید: «ما با تعدادی از بزرگان و افراد بانفوذ در تلاشایم تا طالبان را متقاعد کنیم که مسایل صحی را با سیاست یکجا نکنند».
ذبیحالله مجاهد سخنگوی طالبان هرگونه تهدید مراکز صحی از سوی جنگجویان این گروه را رد میکند. او میگوید که مراکز صحی ولایت ارزگان بهخاطر فساد و ناکارآمدی دولت «سقوط» کردهاند.
ذبیحالله مجاهد میگوید: «تمامی مراکز صحی و شفاخانهها در ارزگان فاقد هرگونه امکاناتاند. هیچ داکتر، هیچ کارمند و هیچ دارویی وجود ندارد. آنها فقط چند نگهبان و نظافتچی را بهخاطر معاش نگه داشتهاند. فعالیت پزشکی یا خدمات درمانی وجود ندارد».
در حالیکه آتش جنگ افغانستان در حال فوران است و 20 ولایت از 34 ولایت افغانستان در درجات متفاوت درگیر جنگاند، کارمندان بخش صحت متوجه شدهاند که دایرهی فعالیت آنها در حال کوچکتر شدن است. آنها پیوسته مورد حمله قرار گرفتهاند و تهدیدات منجر به کاهش یا محدودشدن فعالیت مراکز صحی و گروههای کمککننده شده است. در ماه جاری، فیزیوتراپیستی که کارمند کمیتهی جهانی صلیبسرخ در افغانستان بود، در نتیجهی تیراندازی یک فرد مسلح کشته شد. عامل این حمله برای 19 سال در همان مرکز ارتوپیدی تحت درمان قرار گرفته و یک معلول «ویلچری» بود.
در جاهایی مثل ارزگان که ساحهی کنترل دولت در سالهای اخیر به مرکز ولایت و ساحات اطراف آن خلاصه میشود، شهروندان بین دولت و گروههای شورشی گیر ماندهاند. دولتی که قادر به ارائهی خدمات و محافظت از مردمش نیست و مخالفانی که حتا نمیتوانند اساسی ترین نیاز بقای آنها را تامین کنند.
هرچند که آمار رسمی افغانستان اغلب غیرقابل اعتماد است اما ارقام سازمان مرکزی آمار در 2012 و 2013 نفوس ارزگان را در حدود 333500 نفر تخمین کرده است. سخنگوی والی ارزگان میگوید که نفوس اصلی میتواند بیش از دو برابر این رقم باشد.
حاجی اسلم پدر طفلی که از شفاخانه برگشت خورد، میگوید که هرچند درگیری و جنگ در ارزگان باعث شده او و خانوادهاش در طول کمتر از یک سال 15 بار جابهجا شوند، اما او توانسته با این وضعیت کنار بیاید. ولی دیدن پسرش در حالیکه از شدت درد در آغوشش رنج میکشد، برای حاجی اسلم خیلی سنگین تمام شده است.
آقای اسلم میگوید: «در حال حاضر، یک مریضی جزئی میتواند منجر به مرگ شود. اگر حکومت نتواند از شفاخانهیی که در چند قدمی خانهی والی قرار دارد، محافظت کند، پس چطوری میتواند امنیت روستاهایمان را تامین کند؟».
گزارش سازمان مستقر در نیویورک که برای محافظت از اطفال فعالیت دارد، نشان میدهد که تنها در سال 2015 و 2016، بیش از 240 مورد حمله بالای کارمندان بخش صحت یا مراکز صحی صورت گرفته است.
کریستین موناگهِن افسر تحقیقاتی این سازمان، میگوید که بدون شفاخانه در ارزگان «کودکان مبتلا به سوءتغذیه نمیتوانند خدمات اولیه دریافت کنند و زنان باردار نیز از هرگونه کمکهای صحی مورد نیاز، محروم خواهند شد».
جنگ نهتنها کودکان نیازمند به مراقبت فوری صحی را تهدید میکند بلکه آنهایی را که در معرض بیماری قرار دارند نیز با خطر مواجه میکند. افغانستان یکی از چند کشور معدود است که هنوز بیماری پولیو در آن به چشم میخورد. کمپاین مهم واکسین پولیو که این هفته برای واکسین کودکان در سطح کشور برنامهریزی شده است، باید در ارزگان به تاخیر انداخته شود.
امیرمحمد بارکزی، رییس شورای ولایتی ارزگان میگوید: «کمپاین پولیو تا حل شدن مسأله با طالبان، به تعویق افتاده است».