عابر شایگان
دیوارهای گِلی منقش با چوب‌هایی که روی آن طرح‌های ظریفی کار شده، حیاطی که دورادور آن همه پنجره است و در وسط آن چهار درخت سیب؛ این‌جا موسسه‌ی فیروزکوه است، جایی برای احیای صنایع دستی افغانستان؛ هنرهای سنتی‌یی که رو به انقراض گذاشته است.
فیروزکوه، موسسه‌ی آموزشی صنایع دستی، 11 سال پیش پایه‌گذاری شد. هدف آن هم حفظ و آموزش هنرهای سنتی به نسل جوان است؛ نسلی‌که سال‌ها جنگ و خشونت، آن‌ها را با میراث‌های فرهنگی کشور بیگانه کرده.
عبدالوحید خلیلی، رییس موسسه‌ی فیروزکوه می‌گوید: «فیروزکوه برای احیای مجدد بخشی از صنایع دستی کشور، به‌وجود آمده که این احیا از طریق آموزش صورت می‌گیرد».
موسسه‌ی فیروزکوه در سال (2006) درست زمانی کارش را آغاز کرد که بیش‌تر هنرمندان بخش صنایع دستی به‌دلیل سال‌ها جنگ و نابه‌سامانی، افغانستان را ترک کرده و یا هم به‌سبب مشکلات اقتصادی تغییر شغل و حرفه داده بودند. حالا این موسسه به سهم خود تا حدی این خلا را پر کرده است.
خطاطی و مینیاتوری، حکاکی و زرگری، کارهای صنعتی روی چوب و بخش سرامیک، چهار رشته‌ی صنعت دستی است که در این موسسه آموزش داده می‌شود. تا هنوز 380 تن در جریان شش دوره‌ی تحصیلی سه ساله از این موسسه فارغ شده‌اند.
فیروزکوه، یک موسسه‌ی غیرانتفاعی است و تمام مواد خام، امکانات و خدمات آموزشی را به‌شکل رایگان برای هنرجویان‌اش فراهم می‌کند.
راحله سلطانی دو سال پیش وقتی هنوز گرفتن نَی را بلد نبوده، آگهی موسسه‌ی فیروزکوه را از رادیو می‌شنیده است. او حالا هنرجوی رشته‌ی خطاطی است. می‌گوید هفت نوع خط را می‌تواند بنویسد و دست‌کم برای خودش هنرمندی شده است: «فیروزکوه مرا به هدف‌ها و آرزوهایم نزدیک‌تر کرده. وقت‌هایی بود که نی را گرفته نمی‌توانستم اما حالا می‌توانم خوب بنویسم».
شیوه‌ی راه‌یابی به این موسسه‌ی آموزشی طوری است که پس از نشر آگهی، با توجه به توانایی و استعداد داوطلبان در نخست با آن‌ها مصاحبه‌ی رودررو انجام می‌شود و در آخر هم آزمون استعدادیابی گرفته می‌شود.
شکوفه الکوزی، دو سال می‌شود که مینیاتوری کار می‌کند. پیش از آن‌که مینیاتوریست شود، شاعر بوده. می‌گوید: «من شاعر هم هستم. مینیاتوری باعث می‌شود که سوژه و مفهومی را که در شعر می‌پرورانم به کمک تصویر به‌طور عالی بیان کنم».
شرایط پذیرش در بخش خطاطی و مینیاتوری فراغت از صنف داوزده‌هم است و در بخش زرگری، صنعت چوب و سرامیک فراغت از صنف نهم. هنرجویان پس از سه سال تحصیل در مقطع دیپلوم و فوق دیپلوم فارغ می‌شوند.
در کنار درس‌های اختصاصی، مضمون‌های فرعی مثل زبان و مدیریت تجارت و بازرگانی نیز به هنرجویان آموزش داده می‌شود. شیوه‌ی آموزشی در حدود 70درصد عملی است و 30درصد دیگر بحث‌های نظری.
حالا فیروزکوه صد هنرجو دارد و 30 آموزگار، آموزگارانی حرفه‌یی که به‌گفته‌ی آقای خلیلی، همه «کوله‌باری از تجربه» اند.
محمدجاوید، دانش‌آموخته‌ی موسسه‌ی فیروزکوه است. سه سال می‌شود که از رشته‌ی صنعت چوب فارغ شده و حالا برای خودش، کار و کارخانه‌یی دارد. می‌گوید از وقتی پا به فیروزکوه گذاشته هم طرز فکرش تغییر کرده و هم درآمدش افزایش یافته است. او حالا در هر ماه، دوصدهزار تا سه صدهزار درامد دارد. کارش هم نجاری و کندن‌کاری روی چوب است.
عبدالوحید خلیلی می‌گوید که از طرف موسسه برای فارغان به‌مدت دو سال همه‌ی امکانات و تسهیلات به‌طور رایگان فراهم می‌شود تا آن‌ها روی پای خود بایستند. پس از آن موسسه به‌عنوان پل ارتباطی، زمینه‌ی بازاریابی کارهای تولیدی آن‌ها را در بازارهای داخلی و جهانی فراهم می‌کند.
او می‌افزاید که هر دو سال بعد، بررسی عمومی برای سنجش کارکرد فارغان راه‌اندازی می‌شود. بررسی برای این که «کی‌ها، چه می‌کنند». در صورتی‌که دانش‌آموختگان ترک رشته می‌کنند یا علاقه‌ی خود را از دست می‌دهند، دوباره برای آن‌ها یک دوره‌ی آموزشی کوتاه‌مدت برگزار می‌شود و ترک‌کنندگان نیز شامل کار می‌شوند.
