عابر شایگان
همگام با پستی‌و‌بلندی خط زمان، سفر 16 ساله را با تمام دست‌اندازهای آن پشت‌سر گذاشته‌اند؛ پستی‌های پیوسته‌‌ی سنگسار، خشونت کلامی و رفتاری، قتل و تجاوز و بلندی‌های جایزه‌های بین‌المللی. در جایی که حقوق شان با مردان فقط در برگ‌های قانون اساسی “برابر” نوشته شده است. درست از لای لانه‌ی خشونت سر برآورده‌اند و خستگی سفر پر مشقت شان را با لاک ناخن و رژ لب، لاپوشانی کرده‌اند. با این همه دست روی دست نگذاشته و سر از جای-جای جهان برآورده و جایزه‌های بین‌المللی را یکی پشت دیگر درو کرده‌اند. 8 مارچ بهانه‌ی خوبی است که یک‌بار دیگر دست‌آوردهای زنان افغانستان را در جریان سال 96 خورشیدی در حوزه‌ی فرهنگ و هنر، مرور کنیم:
سکینه یعقوبی؛ مادر آموزش و پرورش
زمانی که همه شب و روز زمان را در تاریکی خشن دوران طالبان سر می‌کرد، او چراغ به‌دست، در پی آموزش زنان و دختران بود. سکینه یعقوبی، زنی از افغانستان، یکی از پرچم‌داران آموزش و پروش در سطح جهان است. او را به پاس فعالیت‌های بی‌دریغ و پیوسته‌اش “مادر آموزش و پرورش افغانستان” می‌خوانند. اهل هرات افغانستان است و پس از ورود لشکر سرخ شوروی در افغانستان به امریکا رفته و در رشته‌ی پزشکی تحصیل کرده است. خانم یعقوبی در دوران جنگ‌های داخلی افغانستان به پاکستان برمی‌گردد و فعالیت‌های بشر دوستانه‌اش را در میان مهاجران آغاز میکند. در سال 76 خورشیدی موسسه‌ی آموزشی افغان را پایه‌گذاری کرده است. حالا چهار مکتب در کابل و هرات زیر شاخه‌ی این موسسه فعالیت دارد. خانم یعقوبی به دلیل تلاش‌هایش در عرصه آموزش و پرورش، جایزه‌های زیادی را هم دریافت کرده است.
سکینه یعقوبی به دلیل 21 سال فعالیت در حوزه‌ی آموزش و پرورش، امسال جایزه‌ی صلح سونهاک را از آن خود کرد. بیش از ۲۲۵ تن از ۷۶ کشور جهان در جایزه صلح سونهاک نامزد شده بودند و فقط دو تن؛ سکینه یعقوبی و جینو سترادا -که ۲۵ سال خدمات پزشکی و بهداشتی را در ۱۷ کشور شرق آفریقا و خاورمیانه فراهم کرده- برنده‌ی این جایزه شدند.
خانم یعقوبی پیش از این در سال ۲۰۱۳ میلادی برنده‌ی جایزه یک میلیون دالری “وایز” شد. این جایزه به کسانی تعلق می‌گیرد که در عرصه‌ی مبارزه با فقر، بی‌سوادی، گرسنگی، بیماری و بی‌عدالتی کاری انجام داده باشند. او به خاطر فعالیت‌هایش در زمینه‌ی حقوق کودکان و زنان، شهرت دارد و در جریان یک دهه اخیر چندین جایزه معتبر را دریافت کرده است. در سال ۲۰۱۲ جایزه‌ی افتخاری جهانی کودکان را از آن خود کرده است. دانشگاه پرینستون امریکا هم در سال ۲۰۱۳ میلادی به خانم یعقوبی دکترای افتخاری داده است.
مرضیه رها؛ دانشجوی برتر خارجی در هند
امسال برای نخستین بار، یک دانشجوی افغانستانی در هند، میان دانشجویان بیش از صد کشور، مقام دانشجوی برتر را از آن خود کرد. پیش از مرضیه رها رحمانیار؛ هیچ دانشجوی آسیایی، نتوانسته بود که به این مقام دست یابد. او دانشجوی کارشناسی ارشد رشته‌ی مطالعات زنان در دانشگاه پونه هند است.
او در سال ۲۰۱۷ میلادی در مسابقه بهترین دانشجوی خارجی هند اشتراک کرد و برنده جایزه بهترین دانشجوی خارجی شد.
این رقابت را دانشگاه بین‌المللی «سیمبایسس» در سراسر هند، میان دانشجویان خارجی بیشتر از ۱۰۰ کشور دنیا برگزار میکند.
پس از این که این جایزه به دانشجویی از افغانستان تعلق گرفت، معاون دوم رییس جمهوری، سرور دانش در سفری به هند، خانم رها را بابت دریافت جایزه ) 2017 (Most Outstanding Foreign Student Award تقدیر کرد.
“برنامه‌ی دانشجوی برتر خارجی” یک برنامه‌ی رقابتی میان دانشجویان نخبه است که از طرف موسس و رییس دانشگاه بین‌المللی سیمبایسس، داکتر مجومدار برگزار می‌شود.
تنها دانشجویان خارجی در این رقابت حق اشتراک دارند که فعالیت‌های علمی، مدنی و رضاکارانه داشته و برخوردار از دانش رهبری و سخنوری باشند.
برای نخستین بار است که یک کشور آسیایی برنده این جایزه می‌شود. مرضیه رها رحمانیار، اهل هرات است و در سال 89 خورشیدی از مدرسه گوهرشاد فارغ شده و دانش‌آموخته رشته‌ی جامعه‌شناسی از دانشگاه هرات است.
رویا سادات؛ آیینه‌دار سینمای افغانستان
اسم رویا سادات با سینمای افغانستان گره خورده است. او آیینه‌دار سینمای افغانستان در جهان است. این کارگردان و نویسنده‌ی اهل هرات، در یک‌ونیم دهه‌ی اخیر با تلاش‌های فراوانش، جانی دوباره به سینمای کشور داده است. جهان، امروز او را یکی از شناخته‌شده‌ترین کارگردان‌های افغانستان و یکی از روایت‌گران پیشتاز داستان زنان در جامعه‌ی سنت‌زده‌ی افغانستان می‌داند.
نشریه‌ی معتبر امریکایی “فارن‌پالیسی” در سال 2017 اسم او را در کنار صد متفکر جهانی قرار داده بود. فارن پالیسی دلیل جا دادن نام خانم سادات در این فهرست را “آوردن داستان زنان افغان روی پرده سینما” اعلام کرده است. فیلم “نامه‌ای به رئیس‌جمهور” ساخته او به عنوان نماینده سینمای افغانستان در بخش بهترین فیلم خارجی نودمین دوره‌ی جوایز اسکار به آکادمی علوم و هنرهای سینمایی معرفی شده بود. افغانستان از سال ۲۰۰۲ تقریبا به طور مرتب نماینده‌ای به اسکار معرفی کرده است اما در این مدت موفق نشده تا به جمع فیلم نامزد دریافت اسکار در رشته بهترین فیلم خارجی اسکار راه پیدا کند.
نشریه فارن پالیسی هر سال، صد تن از رهبران جهانی و افرادی را که ایده‌هایی برای آینده‌ی جهان دارند و به‌‌خصوص در یک سال گذشته فعالیت بارزی داشته‌‌اند، در این فهرست معرفی میکند.
رویا سادات در فهرست ۲۰۱۷ نفر نهم است و به همراه او افراد نامدار دیگری مانند امانوئل مکرون، رییس جمهوری فرانسه، جرمی کوربین، رهبر حزب کارگر بریتانیا، نیکی هیلی، نماینده دائم آمریکا در سازمان ملل و زنان فعال در کمپین Me-too# هم دیده می‌شوند.
هم‌چنین به تاریخ 2 مارچ، وزارت خارجه‌ی هلند در مراسمی جایزه‌ی ویژه “جایگزین اسکار” را به رویا سادات، به خاطر کارگردانی فیلم “نامه‌ای به رییس‌جمهور”، اهدا کرده کرد.
در بیانیه‌ی وزرات خارجه هلند آمده است: “رویا سادات نخستین زن کارگردان پس از طالبان و اولین زنی است که فیلمش به عنوان نماینده‌ی سینمای افغانستان برای اسکار انتخاب شده است.”
این جایزه از سوی وزارت خارجه هلند به خاطر جوایز اسکار و برعهده گرفتن ریاست شورای امنیت سازمان ملل متحد برگزار شده بود، به رویا سادات داده شد.
دختران رباتساز؛ نمایندگان فن‌آوری و تکنالوژی
لیدا عزیزی، یاسمین یاسین‌زاده، سمیه فاروقی، رودابه نوری، کوثر روشان و فاطمه قادریان پس از آن که سفارت امریکا دوبار درخواست ویزای شان را رد کرد، سخت گریستند. این دختران رباتساز پاپیچ‌های سنت جامعه هرات را کنار گذاشته و شوق حضور در رقابت‌های جهانی رباتها در امریکا را در سر داشتند.
رد درخواست ویزای گروه دختران رباتساز تیتر رسانه‌ها شد و واکنش‌های شدید سناتوران و نمایندگان مجلس ایالات متحده را در پی داشت. سرانجام دونالد ترمپ، رییس جمهور امریکا به وزارت خارجه‌ی این کشور دستور صدور ویزا برای دختران رباتساز افغانستان را داد. این دستور، راه سفر گروه شش نفره‌ی دختران روبات‌ساز افغانستان را به آن سوی جهان باز کرد و دوباره آنها اشک ریختند اما این بار اشک شوق و شادی. این گروه شش نفره از دل جامعه‌ی سنت‌گرای جنگزده، برای نخستین بار، راه به جمع نمایندگان غول‌های تکنالوژی جهان باز کرده بود. آنها در رقابت‌های بین‌المللی”روبات برای دانش‌آموزان” در واشنگتن دی سی، به مدال نقره دست یافتند. در این رقابت‌ها ۱۶۲ کشور شرکت کرده بود و روبات دست‌ساخت دختران افغانستانی با دریافت ۲۴۳ امتیاز، در جایگاه ۱۰۳ ایستاد. گروه رباتساز افغانستان در این رقابت‌ها در بخش “دست آوردهای شجاعانه” مدال نقره دریافت کرد و نماینده سودان جنوبی مدال طلای این بخش را از آن خود کرد. سپس ورود آنها به افغانستان موجی از شادی و ستایش را به همراه آورد.
در ماه نوامبر 2017 باز هم دختران رباتساز افغانستان، در جشنواره رباتهای اروپا، جایزه‌ی جهانی “کارآفرین” را دریافت کرد. در این جشنواره، دختران رباتساز افغانستان در جایگاه نخست قرار گرفتند، گروه ربات‌سازان پولند برنده‌ی مقام دوم شد و گروه استونیا هم در جایگاه سوم ایستاد. سفارت افغانستان در لندن، در صفحه‌ی تویترش نوشته بود که این گروه، برنده‌ی «جایزه‌ی کارآفرین» در بزرگترین جشنواره‌ی رباتهای اروپا شده است.
شایسته واعظ؛ خلبانی که به تنهایی دور دنیا را گشت
شایسته واعظ، نخستین زن افغانستانی است که گواهی خلبانی غیرنظامی را دریافت کرده است. او در 4 اکتوبر 2017 پس از عبور از 22 کشور، سفر تاریخی‌اش را به دور جهان، ختم کرد. سفر او در ۹ جنوری سال ۲۰۱۶ با یک هواپیمای تک موتوره از فلوریدای امریکا آغاز شد و در جریان این سفر در 19 جوزا، سری هم به زادگاه‌‌اش-افغانستان- زد .او با هواپیمای خود پس از ۲۹ سال، در فرودگاه کابل فرود آمد؛ فرودی توام با پرسش‌های بسیار. همه از او استقبال کردند؛ از جمهور تا رییس جمهور. یکی از آرزوهای خانم واعظ که دارای مدرک کارشناسی ارشد هوانوردی است، بازگشت به افغانستان و آموزش دختران جوان این کشور است.
او در جریان این سفر و با توقف در کشورهای مختلف، توانست با بسیاری از خلبانان زن و هم‌چنین نسل آینده‌ی خلبانان دیدار کند. سفر ۱۳۸ روزه‌ی این بانوی 30 ساله، تیتر رسانه‌های جهان شد. او این سفرش را الهام‌بخش زنان برای رسیدن به رویاهای شان توصیف کرد.
در حال حاضر تنها ۶ درصد از کل خلبانان در جهان، زن هستند. این دختر۳۰ ساله اکنون جوانترین زن در تاریخ لقب گرفته که توانسته است به تنهایی و با یک هواپیمای تک موتوره به دور دنیا سفر کند.
شایسته واعظ در یک کمپ پناهندگان در افغانستان به دنیا آمده است و در کودکی و در دوران جنگ افغانستان و شوروی سابق مجبور به ترک کشورش شده است. او پس از سفر به آمریکا، در یک محله‌ی فقیرنشین در شهر ریچموند در ایالت کالیفرنیا بزرگ شد و در ۱۹ سالگی هوای خلبانی به سرش زد.
رویای پرواز باعث شد که او درنهایت در یکی از کلاس‌های آموزش خلبانی ثبت نام کند. پس از آن پرداخت هزینه سنگین شرکت در این کلاس‌ها به یکی از بزرگترین چالش‌های زندگی‌اش تبدیل شد. در دوره‌های آموزشی او، گاه وقفه‌هایی ایجاد شده و این دوره‌ها از حد معمول طولانی‌تر شده است، زیرا او مجبور بوده برای دریافت بورس و کمک‌هزینه تحصیلی بارها از مرکزهای مختلف درخواست کمک کند و در انتظار پاسخ مثبت آنها بماند.
