کمیسیون مستقل انتخابات افغانستان روند ثبت‌نام نامزدان انتخابات شوراهای ولسوالی‌ها را همزمان با ثبت‌نام نامزدان انتخابات پارلمانی آغاز کرده است. این کمیسیون می‌گوید آمادگی‌های لازم برای برگزاری انتخابات شوراهای ولسوالی‌ها گرفته شده است.
قانون اساسی افغانستان حاکمیت ملی را متعلق به مردم این کشور تعریف کرده که از طریق نمایندگان منتخب اعمال می‌شود. در کنار آن قانون اساسی افغانستان اداره‌ی این کشور را به مرکزی و محلی تقسیم‌بندی کرده است. در سطح محلی مردم نمایندگان خود را برای شورای ولایتی و شوراهای ولسوالی‌ها انتخاب می‌کنند و نمایندگان منتخب در چوکات قانون با استفاده از صلاحیت‌های قانونی خود بر اعمال حکومت نظارت می‌کنند.
افغانستان در هفده سال گذشته چندین انتخابات ریاست‌جمهوری، شورای ملی و شورای ولایتی را پشت سر گذاشته اما تاکنون انتخابات شوراهای ولسوالی‌ها را برگزار نتوانسته است. برای نخستین‌بار امسال حکومت افغانستان می‌خواهد انتخابات شوراهای ولسوالی‌ها نیز برگزار شود.
شوراهای ولسوالی‌ها
ماده 140 قانون اساسی افغانستان می‌گوید که «برای تنظیم امور و تأمین اشتراک فعال مردم در اداره‌ی محلی در ولسوالی‌ها و قریه‌ها، مطابق به احکام قانون، شوراها تشکیل می‌گردند.» این ماده قانون اساسی تصریح کرده است که اعضای این شورا از طریق انتخابات آزاد، عمومی، سری و مستقیم از سوی باشندگان محل برای سه سال انتخاب می‌شوند.
در کنار این، ماده شصت قانون انتخابات افغانستان می‌گوید که هر ولسوالی دارای یک شورا میباشد که اعضای آن توسط رأی‌دهندگان همان ولسوالی انتخاب می‌شوند و تعداد کرسی‌های شورای ولسوالی، متناسب به نفوس هر ولسوالی تعیین می‌شود.
در فصل دهم قانون انتخابات افغانستان شمار نمایندگان شورای ولسوالی متناسب به نفوس آن ولسوالی این‌گونه تعیین شده است: «1- ولسوالی که الی چهل هزار نفوس دارد 5 کرسی، 2- ولسوالی که بیش از چهل هزار الی هفتاد هزار نفوس دارد 7 کرسی، ولسوالی که بیش از هفتاد هزار الی یک صد هزار نفوس دارد 9 کرسی و 4- ولسوالی که بیش از یک صد هزار نفوس دارد 11 کرسی» در شورای ولسوالی دارد. براساس این قانون حداقل 25 درصد کرسی‌ها در هر شورای ولسوالی برای نامزدان زن اختصاص یافته است.
کمیسیون مستقل انتخابات افغانستان می‌گوید که براساس آخرین آمار اداره‌ی احصاییه‌ی مرکزی در مورد نفوس افغانستان، شمار نمایندگان شوراهای ولسوالی‌ها را تعیین می‌کنند. این درحالی است که اداره‌ی احصاییه مرکزی افغانستان برآورد کرده که نفوس افغانستان در سال 1396 خورشیدی به 29.7 میلیون نفر رسیده است. از این میان 15.2 میلیون نفر آن را مردان و 14.5 میلیون نفر دیگر را زنان تشکیل می‌دهند.
این اداره در گزارش اخیر خود نوشته است: «در سال 1396 از جمله 28.2 میلیون نفر نفوس مسکون 21.1 میلیون نفر (74.8 فیصد) را نفوس دهاتی و 7.1 میلیون نفر (25.2 فیصد) را نفوس شهری تشکیل می‌دهند.»
این اداره گفته است که 1.5 میلیون نفر دیگر در افغانستان کوچی اند که در نفوس مسکون ولایات شامل نمی‌باشند.
افغانستان پس از 2001 میلادی از نهادهای انتخابی که در قانون پیش‌بینی شده تنها چندین دور انتخابات ریاست‌جمهوری و شورای ملی را در سطح کشوری و شوراهای ولایتی را در سطح محلی برگزار کرده است. در سطح ولسوالی‌ها و قریه‌ها تاکنون دولت افغانستان قادر به برگزاری انتخابات نشده است.
وظایف شورای ولسوالی‌ها
قوانین افغانستان دو وظیفه اساسی را بر عهده شوراهای ولسوالی‌ها گذاشته است، تنظیم امور و اشتراک فعال نهادهای مردمی در اداره‌ی محلی.
سعید احمد خاموش، رییس عمومی انسجام امور شوراهای محلی اداره‌ی مستقل ارگان‌های محلی افغانستان می‌گوید که وظایف و صلاحیت‌های شورای ولسوالی با توجه به آنچه در قانون ذکر شده، در قانون جداگانه تنظیم می‌شد.
دولت افغانستان در سال‌های گذشته برای تطبیق برنامه‌های انکشافی خود، به‌ویژه برنامه همبستگی ملی و میثاق شهروندی، شوراهای انکشافی قریه را ایجاد کرده است. در برنامه میثاق شهروندی این شوراها تبدیل به کلستر شده و چندین شورا در یک کلستر جمع شده است.
آقای خاموش می‌گوید چون ساختارهای قبلی براساس پروژه‌هایی بود که در سال 2014 تمام شد، خلای به‌وجود آمده را حکومت با ایجاد برنامه میثاق شهروندی پُر کرد و شوراهای انکشافی قریه در برنامه میثاق شهروندی به فعالیت خود در قالب کلسترها ادامه دادند.
حکومت افغانستان تاکنون قانون مشخص برای شوراهای ولسوالی‌ها ندارد که براساس آن وظایف و صلاحیت‌های این شوراها تنظیم شود. اداره‌ی مستقل ارگان‌های محلی افغانستان در حال حاضر مسوده ابتدایی این قانون را «تقریباً نهایی کرده است.»
آقای خاموش در گفت‌وگو با روزنامه اطلاعات روز گفت: «قبلاً قانون وجود نداشته و فعلا ما آمادگی برای مسوده قانون داریم. ما این قانون را به مشوره گذاشته‌ایم. از زون شرق شروع کرده‌ایم و رفته‌ایم به زون شمال. مشوره زون‌های هفت‌گانه افغانستان را تا قبل از برگزاری انتخابات شوراهای ولسوالی‌ها را در رابطه به وظایف و صلاحیت‌های شوراهای محلی می‌گیریم.»
اداره‌ی مستقل ارگان‌های محلی افغانستان می‌گوید تا زمانی که انتخابات برگزار شود و شوراهای ولسوالی‌ها تشکیل شود، قانون در رابطه به وظایف و صلاحیت‌های این شوراها نیز نهایی و تصویب خواهد شد.
چه کسی می‌تواند نامزد شورای ولسوالی شود؟
قانون انتخابات افغانستان در فصل دهم تصریح کرده است که نامزدانی که بیشترین آرا را در ولسوالی مربوط به‌دست آورده باشد، به‌حیث عضو شورای ولسوالی شناخته می‌شود و اگر آرای نامزدان مساوی باشد، «برای احراز کرسی اخیر، نامزدی که عالی‌ترین معیارها را دارا باشد، به‌حیث عضو شورای ولسوالی اعلام می‌گردد.»
درجه تحصیل، تجربه کاری در ادارات دولتی و غیر دولتی و سابقه سکونت در حوزه انتخاباتی مربوطه از جمله سه معیاری است که در این مورد مشخص شده است.
اما کمیسیون مستقل انتخابات افغانستان شرایط کاندیداتوری برای شوراهای ولسوالی‌ها را علاوه بر مواردی که در قانون انتخابات ذکر شده، «تکمیل سن 25 سالگی در روز کاندید شدن و حداقل از صنف دوازده فارغ شده باشند» را نیز معیار قرار داده است. در بخشی از اعلامیه این کمیسیون آمده است: «این هم لازم است که کاندید شورای ولسوالی نام خود را در حوزه مربوط انتخاباتی‌اش به‌حیث رای‌دهنده ثبت کرده باشد.»
چه چیزی برای ثبت‌نام نیاز است؟
افرادی که خواهان نامزد شدن در انتخابات شوراهای ولسوالی‌ها اند، علاوه بر داشتن شرایطی که در قانون درج شده در روز ثبت‌نام باید اسناد و معلومات دیگر را نیز در فورمه‌های جداگانه درج کنند. معلومات درباره سکونت اصلی و فعلی، آخرین وظیفه و درج ثروت منقول و غیرمنقول در فورمه از جمله مواردی است که باید نامزد آن‌را ارایه کند.
در کنار این فردی که می‌خواهد خود را نامزد کند، درباره عدم محکومیت و عضویت در گروه‌های مسلح غیرقانونی نیز معلومات بدهد. کاپی سند فراغت صنف دوازدهم نیز از الزامی است.
افزون بر این نامزد شورای ولسوالی باید 10 هزار افغانی پول پیش‌شرط را نیز به کمیسیون انتخابات تحویل بدهد و کاپی تذکره 100 تا 300 رای‌دهنده‌ی ساکن حوزه مربوط انتخاباتی (ولسوالی) برای نامزد شورای ولسوالی از دیگر اسناد و معلومات مورد نیاز برای ثبت‌نام است.
امتیازات
نمایندگان شورای ملی و شوارهای ولایتی از امتیازات و صلاحیت‌های تعریف شده برخوردارند. اما تاکنون امتیازات و ویژگی‌های شوراهای ولسوالی‌ها تعریف نشده است.
سید حفیظ‌الله هاشمی، عضو کمیسیون مستقل انتخابات افغانستان به روزنامه اطلاعات روز می‌گوید که در مجموع 2 هزار و 800 نفر در شوراهای ولسوالی‌ها راه پیدا می‌کنند که کم‌ترین تعداد کرسی‌ها در یک ولسوالی 5 کرسی است.
اما سعید احمد خاموش، رییس عمومی انسجام امور شوراهای محلی اداره‌ی مستقل ارگان‌های محلی افغانستان می‌گوید که در حدود 3 هزار و 96 نفر از تمام ولسوالی‌ها عضو شوراهای ولسوالی‌ها خواهند بود.
اداره‌ی مستقل ارگان‌های محلی افغانستان می‌گوید توان پرداخت امتیازات و معاش مانند شورای ملی یا شورای ولایتی را به اعضای شوراهای ولسوالی‌ها ندارد. این اداره در نظر دارد تا از تجربه ایجاد شوراهای انکشافی قریه‌ها که در گذشته از سوی حکومت ایجاد شده، در شوراهای ولسوالی‌ها استفاده کند. این شوراها در گذشته با برنامه همبستگی ملی وزارت احیا و انکشاف دهات و اکنون با برنامه میثاق شهروندی به‌صورت داوطلبانه همکاری کرده‌اند.
آقای خاموش گفت: «پیش‌بینی من این است که شوراهای ولسوالی و قریه، حتا شوراهای شهرداری، داوطلبانه باشند و به جز از همان مسایل حق‌الحضور (در حدود دو هزار افغانی) که یک کرایه رفت و آمد و اشتراک در برگزاری جلسات باشد، فراتر از آن چیزی به‌نام معاش را دولت نمی‌تواند در این حالت متحمل شود.»
اما اداره‌ی مستقل ارگان‌های محلی در هر ولسوالی برای شورای‌های ولسوالی‌ها دو دو کارمند خدمات ملکی در بست‌های چهار و پنج را در نظر دارد. در مجموع در حدود 800 کارمند خدمات ملکی با داشتن دفتر در مراکز ولسوالی‌ها در نظر گرفته تا بتوانند روابط قریه و ولایت و شوراهای ولسوالی به مرکز را برقرار کنند و دفاتر آنان باز باشد.
آقای خاموش افزود: «در حدود چهار میلیون دالر بودجه سالانه ملی افغانستان است. اگر ما معاش در نظر بگیریم، از حوصله بودجه ملی ما فراتر میباشد.»
چالش‌ها
کمیسیون انتخابات افغانستان اعلام کرده است که در حدود 1133 مرکز ثبت‌نام در سراسر افغانستان در دو مرحله روند ثبت‌نام رای‌دهندگان بسته مانده است. این مراکز به دلیل عدم کنترل دولت بر مناطق، تهدید بلند امنیتی و نرسیدن مواد انتخاباتی بسته شده است. در کنار این حکومت افغانستان در مناطق دور دست با چالش‌هایی چون زورمندان محلی و حضور گروه‌های مسلح غیرمسوول نیز روبرو است.
سید حفیظ‌الله هاشمی در این مورد می‌گوید که 12 ولسوالی سقوط کرده و از کنترل دولت خارج است که در آن انتخابات برگزار شده نمی‌تواند.
اداره‌ی مستقل ارگان‌های محلی نیز می‌گوید که کمیسیون انتخابات برای جلوگیری از نفوذ افراد مسلح غیرمسوول طرزالعمل‌هایی را در دست دارد اما چون افغانستان در حالت جنگ قرار دارد، نمی‌توان گفت که افراد مسلح غیرمسوول و مخالف دولت نمی‌توانند پروسه را به چالش بکشند.
آقای خاموش می‌افزاید که در گذشته شوراهای انکشافی قریه‌های نقش برجسته در تطبیق پروژه‌های انکشافی داشته و با مشکلات مقابله کرده و توقع می‌رود که شوراهای انتخابی تجربه شوراهای موقت باشد که بر چالش‌ها فایق آید.