آتلانتیک ـ حسن حسن
برای نزدیک به یک سال، ناظران دولت اسلامی کنج‌کاو بودند که آیا ابوبکر البغدادی، رهبر این گروه، زنده است یا خیر. سپس روز چهارشنبه‌ی هفته پیش، او برای اولین بار در 11 ماه گذشته با انتشار سخنرانی ضبط‌شده‌اش به مناسبت عید قربان، دوباره ظاهر شد. در این سخنرانی 55 دقیقه‌یی ـ طولانی‌ترین سخنرانی او که به صورت عمومی منتشر شده است ـ بغدادی به روی‌دادهای اخیری اشاره کرد که نشان می‌دهد این پیام در چند هفته‌ی گذشته ثبت شده است.
این سخنرانی در میانه‌ی گزارش‌های مربوط به خیزش مجدد داعش در دیاله، صلاح‌الدین و کرکوک عراق منتشر شد. همه‌ی این مناطق را داعش چند سال پیش از دست داده بود و در کل این گروه حدود 98 درصد مناطقی را که زمانی تحت کنترل داشت، از دست داده است. این سخنرانی همچنین دنباله‌رو برآوردهای متعجب‌کننده‌ی پنتاگون و سازمان ملل بود که نشان می‌دهد این گروه هنوز بیش از 30 هزار جنگ‌جو در عراق و سوریه دارد. شاخه‌های دولت اسلامی در کشورهای مانند افغانستان و مصر نیز در ماه‌های اخیر به طور قابل ملاحظه‌یی مرگ‌بار و فعال بوده‌اند. به عبارت دیگر، ظاهرا دولت اسلامی بدون از هم گسیختن، دست‌خوش یک گذار و تحول منظم از «خلافت» به «گروه شورشی» قرار گرفته است. بغدادی ـ یک بغدادی جسور ـ در سخنرانی‌اش حول تاریخچه‌ی دولت اسلامی عراق و شام (گروه کوچکی از مجاهدین درون شبکه بزرگی از گروه‌های شورشی که در حال جنگ علیه امریکایی‌ها اند) برای تزریق نیروی تازه به وفادارانش، چرخید.
جدا از آغاز موعظه‌آمیزش، سخنان بغدادی برای دولت اسلامی و وفادارانش، مسیری برای صف آرایی مجدد ترسیم کرد. در یک مورد کلیدی، او از «گرگ‌های تنها» خواستار راه‌اندازی حملات از جمله بمب‌گذاری، حمله با موتر و حمله با سلاح سرد در کشورهای غربی شد. پیش از این چنین تقاضاهایی فقط از سوی سخن‌گوی سابق دولت اسلامی مطرح می‌شد و حالا که خلیفه‌ی خودخوانده، خودش دعوت به ترور می‌کند، حملات گرگ‌های تنها احتمالا وزن بیش‌تری خواهند داشت. بغدادی حتا کم‌و‌کیف انتظاراتش را نیز تعیین کرد: یک حمله در غرب برابر با هزار حمله در خاورمیانه است، نسبتی که یادآور کمپین ترور ارتش جمهوری‌خواه ایرلند در بریتانیا است؛ کارزاری که تصریح کرده بود ارزش یک بمب در بریتانیا، برابر با 100 بمب در ایرلند شمالی است. دولت اسلامی همانند ناسیونالیست‌های خشن ایرلندی چند دهه پیش، می‌دانند که چنین حملاتی بار تبلیغاتی بیش‌تری خواهد داشت و نسبت به سلاخی 200 غیرنظامی «دروزی» در جنوب سوریه یا بمب‌گذاری در قلب بغداد، واکنش بیش‌تری بر‌خواهد انگیخت.
بغدادی همچنین ادعا کرد که دونالد ترمپ رییس‌جمهور امریکا در نتیجه‌ی دو دهه جنگ علیه جهادی‌های منطقه، دچار فروپاشی عصبی شده است. وی به تنش‌ها میان واشنگتن و آنکارا بر سر زندانی‌شدن اندرو برونسون، کشیش امریکایی در ترکیه، تحریم‌های ایالات متحده علیه ترکیه و امتناع دولت اردوغان از رعایت تحریم‌های «رژیم ایالات متحده» علیه ایران اشاره کرد. او گفت که این همه در حالی اتفاق می‌افتد که «میدان جهاد در حال گسترش است.» در واقع برخلاف سخنرانی‌های قبلی بغدادی که در آن‌ها او از اختلال عمل‌کرد داخلی گروهش و از دست دادن قلمرو خشمگین بود، این بار او از توانایی گروهش برای تحمل طوفان کنونی مطمئن به نظر می‌رسید.
بغدادی برای توضیح این که چگونه «دولت اسلامی» به یک گروه «شورشی» تغییر خواهد یافت، به گذشته اشاره کرد. او جمله‌ی نمادین سال 2006 ابومصعب الزرقاوی، بنیانگذار این گروه را تکرار کرد که می‌گوید «جرقه اینجا در عرق روشن شده است و حرارت آن تا جایی شدت خواهد یافت که لشکرهای صیلبی را در دبیق بسوزاند.» دبیق شهری در شمال سوریه است که براساس برخی تفاسیر سنت اسلامی، محل نبرد حماسی میان لشکر مسلمان و مسیحی خواهد بود. دولت اسلامی اغلب به این گفته‌ی زرقاوی به عنوان پیش‌گویی اشاره کرده است، زیرا زمانی که او این بیانیه را ایراد کرد، هیچ نشانه‌یی از بی‌ثباتی در سوریه وجود نداشت. بغدادی در دو مورد در سخنرانی‌اش، به عراق به عنوان منبع این جرقه اشاره کرد و گفت که جنگ پس از از دست‌رفتن قلمرو، دوباره آغاز شده است.
بغدادی همچنین به جنگ‌جویان قبیله‌یی اهل سنت اشاره کرد که در سال 2007 به ایالات متحده در بیرون‌راندن دست دولت اسلامی عراق (ISI، خلف ISIS) از شهرها و محله‌های سنی‌نشین کمک کردند. به رغم کم‌بود جنگ‌جو، دولت اسلامی عراق کارزار موفق یک‌ساله‌یی را برای ریشه‌کردن این جنگ‌جویان سنی مذهب راه‌اندازی کرد. این کارزار نیز از نسبتی برخوردار بود: یک گلوله علیه اشغال‌گران امریکایی برابر با 9 گلوله علیه مرتددین. او گفت که بیش‌تر نیروی وفادارانش باید بر دشمن درون متمرکز باشد.
بغدادی از تاکتیکی حمایت کرد که داعش با موفقیت بزرگ، بارها به آن رو آورده است: تخریب جناح‌های سنی از طریق ترکیبی از قتل‌های هدف‌مند و سربازگیری. او قول داد که شورشیان سوری نیز سرنوشت مشابهی داشته باشند. او همچنین از سربازانش خواست که که رهبران «خیانت‌کار» را رها کنند. او این رهبران را به معامله با رژیم سوریه و خیانت متهم کرد.
در اشاره‌ی دیگر به قبایل سنی، بغدادی خاطرنشان کرد که نیروهای عراقی برای دفع حملات دولت اسلامی به شدت به قدرت هوایی امریکا وابسته‌‌اند. او گفت که به رغم درخواست‌های فراوان رهبران قبیله‌یی از شبه‌نظامیان شیعه و دولت بغداد برای حفاظت از آن‌ها، جنگ‌جویان دولت اسلامی اعضای قبایل بزرگ عراق را در روز روشن شکار کرده‌اند. در جریان تابستان به نظر می‌رسید که دولت اسلامی رهبران جامعه، شبه‌نظامیان ارشد و نیروهای امنیتی را با معافیت از مجازات هدف قرار می‌دهد. نیروهای طرف‌دار دولت با حملات غافل‌گیرانه شبه‌نظامیان روبه‌رو می‌شوند و هنوز برای مهار حملات کوچک دولت اسلامی، اغلب خواهان حملات هوایی ایالات متحده می‌شوند. به عنوان مثال همین اواخر حدود 20 جنگ‌جو تقریبا کنترل یک تاسیسات نفتی بزرگ را در قلب منطقه‌یی در دیرالزور که امنیت آن توسط ائتلاف بین‌المللی تحت رهبری امریکا تامین می‌شود، به دست گرفتند و این منطقه تنها پس از حملات هوایی امریکا پاک‌سازی شد.
بغدادی همچنین از قصد دولت اسلامی برای گسترش نفوذش در سراسر منطقه سخن گفت؛ موضوع مکرر در بیانیه‌های دولت اسلامی از وقتی که در سال 2016 به از دست دادن قلمروش در عراق و سوریه شروع کرد. این گروه تلاش کرده است با صحبت به زبان اسلام بنیادگرایی که در سعودی پذیرفته شده، برای سعودی‌ها جذاب بنماید و با استفاده از سرکوب سیاسی سی‌سی در مصر، نزد مصری‌ها پذیرفته شود. در ماه جون سال 2017، دولت اسلامی در داخل تهران، پایتخت ایران حمله کرد؛ اولین حمله این‌چنینی در تاریخ جهادگرایی سنی. حمله‌ی شبه‌نظامیان به مجلس ایران و مقبره‌ی آیت‌الله خمینی، بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران 17 کشته برجا گذاشت. این حمله بخشی از تلاش این گروه برای تضعیف القاعده و جا زدن خودش به عنوان مدافع سنی‌ها در برابر همه‌ی دشمنان این مذهب، بود. القاعده از رویارویی با ایران خودداری کرده است.
بغدادی در این نوار به هیچ وجه در قامت خلیفه‌ی خشمگین و غمگین از از دست دادن خلافتش ظاهر نشد. به نظر می‌رسد که او با این مسأله ساخته و از آن عبور کرده و به دنبال الهام بخشیدن به گروهش است تا با نگاهی دوباره به بزرگ‌ترین موفقیت‌های‌شان، مسیر رسیدن به شکوه آینده را ترسیم کنند. سخنان او روشن کرد که دولت اسلامی به خوبی درس‌های دو دهه‌ی گذشته را به یاد دارد. این‌که آیا دشمنانش هم به یاد دارند یا خیر، تفاوت بین پیروزی و شکست است.