وزارت صحت عامه‌ی افغانستان برای کاهش آمار بلند خودکشی در این کشور، اخیراُ «استراتژی ملی پیشگیری از خودکشی» را تدوین کرده است. مقام‌ها در این وزارت می‌گویند که حالا روی چگونگی طرح تطبیقی آن کار می‌شود و قرار است تا ۲۰ روز دیگر تکمیل و به اجرا گذاشته شود.
یافته‌های یک ارزیابی ملی تازه در افغانستان نشان می‌دهد که در جریان یک سال، ۱۲.۵ درصد از کل جمعیت افغانستان به خودکشی فکر می‌کنند که از این میان نزدیک به هشت درصد آن‌ها (بیش از ۲ میلیون نفر) اقدام به خودکشی می‌کنند.
به دلیل افزایش روزافزون پدیده‌ی خودکشی در افغانستان، وزارت صحت عامه پس از سال ۲۰۰۷، حدود 750 مشاور روانی را برای مشوره‌دهی به بیماران روانی در شفاخانه‌ها استخدام کرده است.
بر اساس آماری که در این استراتژی ارایه شده، در سال‌های ۱۹۵۵- ۱۹۶۵ از هر 100 هزار نفر در افغانستان، 0.25 نفر دست به خودکشی می‌زده که پایین‌ترین نرخ خودکشی در جهان را داشته است.
مسوولان وزارت صحت عامه می‌گویند که حالا بر اساس آمار تازه‌ی یک ارزیابی ملی، میزان افرادی که در افغانستان به خودکشی می‌اندیشند به 12.5 درصد رسیده که از این میان 7.5 تا 7.9 درصدشان (بیش از 2 میلیون نفر) اقدام به خودکشی می‌کنند.
قرار است نتایج این بررسی تازه، در روزهای آینده به صورت رسمی منتشر شود.
بشیر سروری، مسوول بخش صحت روانی وزارت صحت عامه می‌گوید که از میان افرادی که اقدام به خودکشی می‌کنند، تعداد اندکی موفق به خودکشی می‌شوند. بر پایه‌ی یافته‌های این بررسی، از جمعیت ۳۱ میلیونی افغانستان، سالانه حدود چهار میلیون نفر به خودکشی فکر می‌کنند که دو میلیون و ۳۲۵ هزار آن به روش‌های گوناگون دست به خودکشی می‌زنند.
عکس: شبکه‌های اجتماعی
دهم ماه سپتمبر به عنوان روز جهانی پیشگیری از خودکشی نام‌گذاری شده که با برگزاری برنامه‌هایی در سراسر جهان روی افزایش آگاهی‌دهی نسبت به خودکشی و پیشگیری از آن، کار می‌شود.
به گفته‌ی پزشکان، به دلیل باورهای دینی و سنتی، بیش‌تر مردم افغانستان خودکشی را گناه و عمل ناپسند می‌دانند و موارد خودکشی را در شفاخانه‌ها زیر عنوان «حادثه و مسمومیت» ثبت می‌کنند. به همین دلیل و یک سری مشکلات دیگر، آمار مشخصی از میزان خودکشی در افغانستان موجود نیست.
بر بنیاد گزارش سازمان جهانی بهداشت در سال ۲۰۱۵ در افغانستان از هر ۱۰۰ هزار نفر ۷.۱ نفر در اثر خودکشی جان باخته‌اند که این کشور از میان ۱۸۳ کشور دنیا، در جایگاه 128 قرار گرفته بود. بر اساس این گزارش، در سال 2015میلادی، ۲۲۰۰ نفر در افغانستان خودکشی کرده‌اند.
پس از سال ۲۰۱۲، میزان خودکشی در افغانستان بیش‌تر از هزار مورد گزارش شده و هرسال روند رو به افزایش داشته است. به عنوان نمونه در سال ۲۰۱۲ میلادی در افغانستان ۱۲۵۰ تن (۶۴۳ زن و ۵۶۲ مرد) خودکشی کردند.
راهکارهای پیشگیری از خودکشی در استراتژی ملی افغانستان
استراتژی پیشگیری از خودکشی نخست برای پنج سال در نظر گرفته شده که ممکن است پس از شناسایی نقاط قوت و محدودیت آن، توسعه یابد.
نسخه‌یی از این استراتژی که در اختیار اطلاعات روز قرار گرفته، نشان می‌دهد که در سال ۲۰۱۶ به زبان انگلسی نوشته شده است.
در این استراتژی شش راهکار برای پیشگیری از خودکشی در نظر گرفته شده است: مشارکت کلیدی و همکاری میان بخش‌ها یا وزارت‌خانه‌ها، ارایه‌ی خدمات برای افرادی که اقدام به خودکشی کرده‌اند و خانواده‌های آن‌ها، بهبود خدمات برای افراد مبتلا به اختلال‌ها و مشکلات روانی، ارایه‌ی اطلاعات و تصویر روشن توسط رسانه‌ها از رفتار افرادی که ممکن است خودکشی کنند، کاهش دسترسی به وسایل خودکشی و جمع‌آوری اطلاعات در مورد میزان خودکشی، عوامل محافظتی و مداخلات مؤثر.
مسوول بخش صحت روانی وزارت صحت عامه تأکید می‌کند که خودکشی تنها مشکل صحی نیست بلکه ابعاد گسترده‌تری دارد و برای پیشگیری از آن باید وزارت‌خانه‌های مختلف با هم کار کنند.
«وزارت‌های امور زنان، تحصیلات عالی، معارف، کار و امور اجتماعی، شهدا و معلولین، شهرسازی و مسکن و وزارت زراعت، آبیاری و مالداری باید وزارت صحت عامه را در تطبیق این استراتیژی کمک می‌کند.»
بشیر سروری می‌گوید که در این استراتژی بیش‌تر روی عوامل ریشه‌یی خودکشی و جلوگیری از آن تمرکز شده است: «خودکشی فراتر از موضوع صحت است و به چند وزارت‌خانه مرتبط است. حالا اگر ما تمام روز قربانیان خودکشی را تداوی کنیم اما عوامل آن در بیرون از وزارت صحت عامه ادامه داشته باشد به این معناست که ما در ظرف سوراخ، آب می‌اندازیم.»
در استراتژی پیشگیری از خودکشی، گروه‌های آسیب‌پذیر به چند دسته تقسیم شده است: ۱. زنان به ویژه دختران جوان بین 14 تا 19 سال که مورد خشونت قرار می‌گیرند ۲. مصرف‌کنندگان مواد مخدر ۳. بازماندگان و افراد آواره ۴. بازماندگان خانواده‌های شهید، معیوب و فلج ۵. افراد فقیر و بی‌سواد 6. افراد دارای اختلال روانی و مشکلات روانی-اجتماعی ۷. افراد مبتلا به امراض عفونت‌های جدی مانند: HBV, AIDS, HBS
در بخشی از این استراتژی آمده است: «خودکشی تنها یک مشکل سلامتی نیست بلکه یک مشکل اجتماعی است که اکثر عوامل محافظتی آن بیرون از سیستم مراقبت بهداشتی قرار دارد. فاکتورهای فرهنگی و ناهنجاری‌های اجتماعی از عوامل دیگر خودکشی است که نهادهای دیگر مسوول آن است. بنابراین مداخله و همکاری دیگر نهادها برای کاهش و مدیریت میزان خودکشی ضروری و حتمی میباشد. بدون همکاری دیگر نهادها ما قادر نخواهیم بود میزان خودکشی را کاهش دهیم. این کار به همکاری نهادهای دولتی و غیردولتی نیازمند است. بهبود زندگی مردم، اقتصاد، برابری جنسیتی، ارتقای حقوق بشر، بهبود روحی و روانی مردم، از اقدامات اساسی است.»
اختلالات روانی مانند افسردگی، اختلال دوقطبی، اسکیزوفرنی، اختلالات شخصیت، اعتیاد به الکل و مواد مخدر از مهم‌ترین عوامل خودکشی در جهان است. عوامل اقتصادی، فشارهای اجتماعی، مسایل کاری و مشکلات خانوادگی نیز از دیگر دلایلی است که افراد را مجبور به خودکشی می‌کند.
خودکشی دومین عامل اصلی مرگ افراد ١٥ تا ٢٩ ساله در جهان است که شمار آن در یک سال به یک میلیون نفر می‌رسد.
زنان؛ قربانی اصلی پدیده‌ی خودکشی در افغانستان
در افغانستان، بیش‌تر جوانان و زنان اقدام به خودکشی می‌کنند. به گفته‌ی مسوول بخش صحت روانی وزارت صحت عامه، فقر و بیکاری، جنگ و ناامنی، خشونت‌های خانوادگی، ازدواج‌های اجباری و یا قبل از وقت از عوامل عمده‌ی خودکشی در افغانستان است.
بر اساس نظرسنجی مؤسسه‌ی حمایت از زنان افغانستان در سال‌های ۲۰۰۶ و ۲۰۰۷ از ۲۳۰۰ مورد اقدام به خودکشی، ۹۵ درصد آن‌ها، زنان بوده‌اند که ۸۰ درصد این زنان ازدواج کرده و سن آن‌ها بین ۱۴ تا ۱۹ سال بوده است. اکنون وزارت صحت عامه می‌گوید که شمار مردان و زنانی که خودکشی می‌کنند، به یک میزان است.
داکتر بشیر سروری می‌گوید: «اگر میزان خشونت علیه زن، ازدواج اجباری و قبل از وقت دختران کاهش یابد، وزارت امور زنان قانون منع خشونت علیه زنان و قانون منع آزار و اذیت زنان را تطبیق کند و وزارت داخله افراد خاطی را بازداشت کند، در این صورت میزان خودکشی در میان زنان کم می‌شود. همچنان اگر زمینه‌ی کار و اشتغال برای جوانان فراهم شود و میزان بیکاری و فقر پایین بیاید، مردم کم‌تر دست به خودکشی می‌زنند.»
ازدواج‌های اجباری و قبل از وقت، خشونت‌های خانوادگی، عدم آگاهی در مورد حقوق، نبود حمایت پس از قرارگرفتن در معرض خشونت از عوامل عمده‌ی خودکشی زنان در افغانستان است.