حکومت وحدت ملی افغانستان در کنفرانس ژنیو در هفتم قوس، طرح جدید صلح را زیر نام «نقشه‌ی راه صلح» برای پیشبرد مذاکرات صلح با گروه طالبان اعلام کرد و رییس‌جمهور غنی آن را «مرحله‌ی بعدی صلح» خواند.
این طرح صلح آقای غنی اما واکنش‌های شدید شماری از احزاب و کارشناسان را برانگیخته است. آن‌ها انتقاد می‌کنند که این طرح شتاب‌زده و برای جلب توجه جامعه‌ی جهانی تهیه شده که در واقع نوعی کمپین و زمینه‌سازی برای برنده‌شدن در انتخابات ریاست جمهوری پیشرو است.
در این طرح صلح آمده که توافق صلحی دنبال خواهد شد که در آن «طالبان افغان» شامل یک جامعه همهشمول و مردم‌سالار شده و به تأمین حقوق شهروندان کشور به‌ویژه زنان براساس قانون اساسی، پذیرفتن قانون اساسی و یا تعدیل آن و پیشبرد فعالیت‌های خدمات ملکی و نیروهای امنیتی احترام بگذارد. همچنان تأکید شده که به هیچ یک از گروه‌های مسلحی که با شبکه‌های تروریستی خارجی، سازمان‌های مخرب خارجی، نهادهای دولتی و یا غیردولتی رابطه داشته باشند و در پی نفوذ در افغانستان باشند، اجازه فعالیت داده نمی‌شود.
آقای غنی در سخنرانی خود در کنفرانس ژنیو گفت که شهروندان افغانستان روی سه مورد ذیل اجماع دارند: اعتبار و اهمیت قانون اساسی، ضرورت مشارکت بنیادی افغانستان با جامعه‌ی بین‌المللی و رهبری روند صلح از سوی حکومت افغانستان .
در این نقشه راه صلح برای پیشبرد روند صلح پنج مرحله در نظر گرفته شده: ۱. مذاکرات بین‌الافغانی ۲. مذاکره با پاکستان و امریکا ۳. مذاکره با کشورهای منطقه‌یی ۴. مذاکره با کشورهای عربی و جهان اسلام ۵. مذاکره با کشورهای عضو ناتو و غیرعضو ناتو.
در این طرح برای تطبیق روند صلح پنج سال زمان در نظر گرفته و برای مذاکرات صلح، برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری در ۳۱ حمل ضروری دانسته شده و تذکر رفته که افغان‌ها برای تصویب توافق‌نامه‌ی صلح، عملی ساختن آن و رهبری مصالحه اجتماعی به یک حکومت منتخب نیاز دارد.
در این نقشه همانند گذشته بر مالکیت روند صلح به رهبری افغانستان تأکید شده و حکومت وحدت ملی از شرکای خود خواسته تا نقش حمایتی را بازی کنند.
حکومت وحدت ملی یک تیم ۱۲ نفری مذاکره‌کننده را به ریاست سلام رحیمی، رییس دفتر آقای غنی تشکیل کرده که اکثر اعضای هیأت چهره‌های حکومتی هستند. میرویس بلخی، سرپرست وزارت معارف، حسینه صافی، سرپرست وزارت اطلاعات و فرهنگ، عبدالتواب بالاکرزی، معین وزارت تحصیلات عالی، عالمه معین امور پناهندگان وزارت مهاجرین، عبادالله عباد، معاون ریاست عمومی امنیت ملی، شاه‌گل رضایی، عضو مجلس نمایندگان، عطاالله لودین، عضو شورای علما، شمیم خان کتوازی والی پکتیا، عبدالله عطایی، عضو دادگاه عالی، توریالی غیاثی، رییس امور فرهنگی وزارت امور خارجه و عبدالحکیم منیب، معین وزارت حج و اوقاف اعضای این هیأت‌اند.
افزون به هیأت مذاکره‌کننده، ایجاد یک بورد مشورتی که در جریان مذاکرات صلح به رییس‌جمهور مشوره بدهد در نظر گرفته شده است. این بورد مشورتی ۹ کمیته دارد که شامل کمیته‌های رهبران سیاسی، احزاب سیاسی، امور جوانان، امور زنان، علما، رهبران ولایتی، جامعه‌ی مدنی و فرهنگی، بخش خصوصی و مهاجرین و کوچی‌ها است.
رییس‌جمهوری در سخنرانی خود به تکرار از «دهه‌ی تحول» یاد کرد که از سال اول ریاست‌جمهوری وی آغاز و تا سال ۱۴۰۲ (ختم دوره‌ی ریاست‌جمهوری بعدی) ادامه می‌یابد. او کنفرانس ژینو را «بیانگر تحول و نشان‌دهنده تداوم» خواند. «تحول و تدام» شعار تکیت انتخاباتی آقای غنی در انتخابات ریاست جمهوری سال 1393 خورشیدی بود.
غنی همچنان برای آینده‌ی افغانستان سه سناریو را ترسیم کرد که از دیدگاه او، سناریوی مطلوب «تکمیل‌شدن دهه‌ی تحول، نتیجه‌گیری درباره‌ی صلح و خودکفایی افغانستان» است و نتیجه‌ی آن، یک افغانستان باثبات و دموکراتیک خواهد بود.
سناریوی دوم از دید آقای غنی، دستیابی به صلح بدون ادامه‌ی برنامه‌ی اصلاحات و تکمیل‌نشدن «دهه‌ی تحول» است که نتیجه‌ی آن به گفته‌ی او، افغانستانی فرورفته در یک بحران دوامدار خواهد بود. او گفت: «یک معاهده‌ی سیاسی بین نخبگان اما تغییرشکل‌یافته به یک معاهده‌ی صلح، ممکن است دستاوردهای باارزش ما را که در اصلاحات کلیدی در حکومت‌داری حاصل شده، به عقب برگرداند.»
سناریوی سوم از دید او حالتی است که نه صلحی تأمین می‌شود و نه اجندای اصلاحات تکمیل که در نتیجه، شرکای بین‌المللی و منطقه‌یی افغانستان را ترک خواهد کرد.
اعلامیه‌یی مشترک نشست ژینو که زیر عنوان «تأمین آینده‌ی افغانستان: صلح، خودکفایی و اتصال» ارائه شده، در رابطه به صلح آمده که اشتراک‌کنندگان این نشست تایید کردند که فرصت جدید برای جستجوی صلح به‌ویژه در پرتو پیشنهاد صلح حکومت افغانستان در ماه فبروری سال ۲۰۱۸ به‌وجود آمده است و صلح باید بر مبنای اجماع وسیع سیاسی صورت گیرد. همچنان اشتراک‌کنندگان بر تعهد خود نسبت به روند صلح به رهبری و مالکیت افغان‌ها تأکید کرده‌اند.
پیوند «نقشه‌ی راه صلح» با انتخابات ریاست‌جمهوری آینده
در حالی‌که حکومت رسیدن به صلح با این طرح را تکمیل شدن «دهه‌ی تحول» می‌داند اما شماری از احزاب و کارشناسان، تهیه این نقشه در آستانه‌ی انتخابات ریاست‌جمهوری و اعلام آن در کنفرانس ژینو را نوعی کمپین انتخاباتی برای جلب حمایت جامعه‌ی جهانی از نامزدی آقای غنی و رسیدن دوباره‌ی او به ریاست‌جمهوری می‌داند.
حفیظ منصور، عضو مجلس نمایندگان و شورای رهبری حزب جمعیت اسلامی افغانستان میگوید آنچه را که حکومت در کنفرانس ژینو زیر نام «نقشه راه صلح» ارائه کرد، نقشه راه نه، بلکه یک برنامه‌ی کمپینی برای محمد اشرف غنی بود. به باور او آقا غنی به‌طور تلویحی گفته که صلح را تنها او می‌تواند در افغانستان بیاورد و لازمه‌ی آن، حمایت جامعه‌ی جهانی از برنامه‌های او است.
آقای منصور در گفت‌وگو با اطلاعات روز افزود که آقای غنی در کنفرانس ژینو خطاب به جامعه‌ی جهانی گفت که صلح در افغانستان زمانی تأمین می‌شود که جامعه جهانی از برنامه‌ها و رسیدن او به ریاست‌جمهوری برای بار دوم حمایت مالی و سیاسی کند.
احمد ضیای رفعت، استاد دانشگاه در گفت‌وگو با اطلاعات روز میگوید که رییس‌جمهور غنی با تأکید بر برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری در زمان معین آن، توانست حمایت جامعه‌ی جهانی را جلب کند: «آقای غنی شاید این را می‌داند که اگر انتخابات به موقع برگزار شود، شانس پیروزی بیشتری دارد.»
به گفته‌ی رفعت، رییس‌جمهور غنی نگران این است که اگر انتخابات به موقع برگزار نشود و اقدام‌های دیگری از جمله حکومت موقت روی دست گرفته شود، در آن صورت، او به حاشیه سیاست خواهد رفت: «آقای غنی شانس خود را برای ماندن در قدرت در انتخابات بیشتر می‌بیند تا هر گزینه‌ی غیر از انتخابات.»
آقای رفعت، تأکید رییس‌جمهور غنی در کنفرانس ژنیو بر برگزاری به موقع انتخابات و رد حکومت موقت را تنها مزیت نقشه‌ی راه صلح می‌داند و میگوید «مزیت نقشه راه شاید این نقطه باشد که جامعه‌ی جهانی را متقاعد کرد که اگر انتخابات برگزار شود بیشتر به نفع صلح و دموکراسی است تا روی کارآمدن حکومت موقت.»
از سوی دیگر آقای رفعت معتقد است که از کمیته‌های نه‌گانه زیر نام بورد مشورتی صلح بیشتر در راستای مبارزات انتخاباتی برای آقای غنی استفاده خواهد شد تا در روند صلح: «یعنی به نوعی حکومت خواسته تحت پوشش خاص قانونی قرار دهد.»
او عمر این کمیته‌ها و هیأت مذاکره‌کننده را کوتاه توصیف می‌کند و میگوید ایجاد این‌ها برای مصرف سیاسی داخلی و در کوتاه‌مدت برای مصرف تبلیغاتی در بعد بین‌المللی برای آقای غنی است. این استاد دانشگاه معتقد است که آقای غنی در کنفرانس ژنیو به هدف بین‌المللی خود دست یافت.
چرا حکومت وحدت ملی در پیوند به صلح شتاب‌زده عمل می‌کند؟
در نقشه‌ی راه صلح آمده که حکومت وحدت ملی برای رسیدن به صلح در آستانه‌ی شتاب واقعی است: «ما این عجله را از سال‌ها بدین سو داشته‌ایم و ما قبل از قبل در جریان پنج سال زمینه را برای صلح پایدار فراهم کرده‌ایم. پیشنهاد صلح ما در ۲۸ فبروری سال ۲۰۱۸ مثال واضح این استعجالیت میباشد.»
آقای منصور میگوید که تأکید بر شتاب برای رسیدن به صلح بیشتر شعار است و به صورت تاکتیکی استفاده شده: «آقای غنی خواسته برای خود مجرایی را باز نگهدارد که اگر دست به اقدام‌ها، تصمیم مغایر با قانون و برنامه‌های از قبل‌تعیین‌شده می‌زند، توجیه بتواند که او از روی ناگزیری و نظر به شرایط خاص امروزی دست به این اقدام‌ها زده است.»
احمد ضیای رفعت معتقد است که نقشه راه صلح شتاب‌زده و متأثر از تشدید فعالیت‌های امریکا در راستای صلح در آستانه‌ی برگزاری کنفرانس ژنیو آماده شده تا حکومت وحدت ملی به جامعه‌ی جهانی بگوید که برای رسیدن به صلح برنامه‌یی مدون دارد.
آقای رفعت می‌افزاید که نه تنها حکومت افغانستان، بلکه دستگاه دیپلماسی امریکا نیز بر اثر فشار ترمپ برای رسیدن به مقصد خاص سیاسی خود و کشاندن طالبان دور میز مذاکره و به حاشیه راندن فعالیت‌های روسیه در زمینه‌ی صلح افغانستان، غافلگیرشده و شتاب‌زده عمل می‌کند.
آقای رفعت میگوید: «در واقع حکومت با یک دست پاچگی می‌خواهد خود را با فعالیت‌ها دیپلمات‌های امریکا هماهنگ کند که چنین هماهنگی مشکل است. امریکا پس از آن که متوجه شد روسیه در پی این است که ابتکار عمل صلح افغانستان را به‌دست بگیرد، خود را ناچار یافت به هر ترتیبی که شده وارد عمل شود تا فعالیت‌های روسیه را کم‌رنگ بسازد. از این لحاظ هم امریکا و هم افغانستان گرفتار برنامه‌های شتاب‌زده است.»
نقشه‌ی راه صلح و هیأت مذاکره‌کننده با ترکیب فعلی موفق خواهد شد؟
ترکیب هیأت مذاکره‌کننده حکومت تاکنون انتقادهای گسترده‌یی به‌دنبال داشته است. شماری از نمایندگان مجلس در نشست عمومی روز شنبه این مجلس، گفتند افرادی که در ترکیب این هیأت حضور دارند، توانایی و تجربه‌ی پیشبرد گفت‌وگوهای صلح را ندارند و نمی‌توانند از پس گفت‌وگو با طالبان برایند.
حفیظ منصور میگوید با توجه به این که صلح بار سنگینی است، بنابراین نیاز است که چهره‌ها درشت‌تر و تواناتر که از حمایت مردم برخوردار بوده و قدرت تصمیم‌گیری داشته باشند، در ترکیب هیأت حضور داشته باشند. او تعیین رییس دفتر ریاست‌جمهوری در رأس هیأت و ترکیب آن را سووال برانگیز می‌داند و میگوید که این هیأت نمی‌تواند از خواست‌های نهادهای مدنی، احزاب سیاسی و اقشار مختلف مردم نمایندگی کند: «من خود را در ترکیب هیأت نمی‌بینم. من یعنی حزب جمعیت اسلامی، من یعنی جبهه‌ی مقاومت. نماینده‌ی من در این جا کجاست؟ حرف مرا کی میگوید؟»
آقای منصور با اشاره به کاستی‌های نقشه‌ی راه صلح و ترکیب هیأت مذاکره‌کننده، میگوید که با این نقشه و این هیأت، مذاکرات صلح موفق نیست: «از این دوغ، مسکه نمی‌براید.»
احمد ضیای رفعت میگوید که هرچند اعضای هیأت مذاکره‌کننده چهره‌های تحصیل‌کرده هستند اما از صلاحیت لازم برخوردار نیستند. او می‌افزاید، از آنجایی که برای رسیدن به صلح بدون دلیل واضح و قانع‌کننده پنج سال قید شده و طرح شتاب‌زده است، حکومت وحدت ملی آمادگی لازم را برای مذاکره و صلح ندارد: «بسیار دشوار است پیش‌بینی کنیم که از درون این نقشه‌ی راه و نحوه‌ی ایجاد کمیته‌ها و ترکیب هیأت مذاکره‌کننده چیزی بدرآید که بتواند تضمین‌کننده‌ی موفقیت مذاکرات صلح باشد.»
خواستیم دیدگاه اعضای هیأت مذاکره‌کننده را در رابطه به نقشه‌ی راه صلح و برنامه‌های آن‌ها داشته باشیم اما از اعضای این هیأت کسی حاضر به مصاحبه نشد.