نجیب‌الله سعادت
در هفته‌های اخیر، بهای یگانه فراورده‌ی با نام و نشان افغانستان در بازارهای داخلی و خارجی کم از کم 50 درصد افت کرده است. حالا قیمت هر کیلو زعفران افغانستان در بازار داخلی از 80 هزار افغانی به 35 تا 40 هزار افغانی رسیده است. این پایین‌ترین نرخ زعفران در هفت هشت سال گذشته است.
زعفران‌کاران می‌گویند که یکی از دلایل عمده‌ی کاهش قیمت زعفران، واردات غیرقانونی زعفران ایران به این کشور است. اما مقام‌های محلی هرات از جلوگیری کامل واردات زعفران ایران در مرز اسلام قلعه خبر می‌دهند.
به طور میانگین سالانه در حدود ۱۰ تا ۱۲ تن زعفران در افغانستان تولید می‌شود که به اساس آمار ریاست زراعت هرات ۹۰ درصد آن در این ولایت کشت و تولید می‌شود. به اساس پیش‌بینی اتحادیه‌ی زعفران‌کاران، امسال بیش از ۱۲.۵ تن زعفران در هرات تولید شده است که نسبت به سال گذشته 20 درصد افزایش را نشان می‌دهد. زعفران بیشتر در ولسوالی‌های غوریان و پشتون‌زرغون هرات کاشت می‌شود.
واردات غیرقانونی زعفران بی‌کیفیت ایران به افغانستان، نبود بازاریابی برای فروش و میزان عرضه‌ی بیش از تقاضا سبب شده که قیمت این فراورده به گونه‌ی بی‌پیشنه افت کند. به اساس گفته‌های شرکت‌های صادرکنندهی زعفران، در یک ماه گذشته بیش از دو تن زعفران به بازار هرات عرضه شده است.
زعفران‌کاران در هرات مدعی‌اند که ایران و شرکت‌های صادرکنندهی زعفران در این کشور تلاش می‌کنند که زعفران بی‌کیفیت ایرانی را به گونه‌ی قاچاقی وارد افغانستان کنند و از این طریق روی کیفیت زعفران افغانستان در بازارهای جهانی تاثیر منفی بگذارند.
حاجی اکبر، یکی از زعفران کاران مشهور در هرات در صحبت با روزنامه اطلاعات روز از ورود محموله‌های قاچاقی زعفران ایران به این ولایت ابراز نگرانی می‌کند. او مدعی است که به دلیل نبود بازاریابی مناسب و ورود زعفران بی‌کیفیت ایران به هرات، قیمت زعفران هرات کاهش چشم‌گیری یافته است.
بشیر‌احمد رشیدی، رییس اتحادیه‌ی زعفران‌کاران افغانستان، ورود زعفران بی‌کیفیت ایران به افغانستان را چالش‌برانگیز می‌خواند. او از مسوولان اتاق‌‌های تجارت و صنایع هرات می‌خواهد که در زمینه‌ی بازاریابی زعفران افغانستان تلاش کنند.
رییس اتحادیه‌ی زعفران‌کاران در هرات می‌گوید که عامل اصلی کاهش قیمت زعفران، بی‌توجهی دولت در جلوگیری از قاچاق زعفران ایران به هرات است. به گفته‌ی او، کاهش قمیت زعفران افغانستان، کشاورزان را به طور جدی متضرر کرده است.
در سوی دیگر مسوولان ریاست زراعت هرات نیز تایید می‌کنند که قاچاق زعفران از کشور ایران به هرات یکی از دلایل عمده‌ی کاهش نرخ زعفران است. شماری از بازرگانان زعفران می‌گویند که در گذشته قیمت یک کیلو زعفران افغانستان در بازارهای جهانی ۹۰۰ دالر بود و حالا به ۵۰۰ دالر کاهش یافته است.
زعفران‌کاران در هرات از حکومت افغانستان خواستار توقف واردات زعفران قاچاقی به این ولایت اند.
به باور آنان زعفران بی‌کیفیت ایرانی از مرزهای رسمی کشور و با استفاده از فسادی که در گمرکات وجود دارد وارد افغانستان می‌شود.
عبدالصمد یکی از زعفران‌کاران در هرات می‌گوید: «دولت هیچ راهکار و راه حلی ندارد. در حال حاضر قیمت زعفران بی‌نهایت پایین آمده و دولت در قسمت جلوگیری از قاچاق زعفران ایرانی به افغانستان ناتوان است».
حدود دو ماه پیش رییس‌جمهور غنی واردات زعفران ایران به افغانستان را ممنوع اعلام کرد و گفت که این تصمیم را به درخواست کشاورزان گرفته است.
آقای غنی به مسوولان دستور داد تا به گونه‌ی جدی از واردات زعفران ایرانی به داخل کشور جلوگیری کنند. حالا جیلانی فرهاد، سخن‌گوی والی هرات می‌گوید که شخص والی هرات به تمامی مسوولان در مرز اسلام‌قلعه دستور داده است تا از ورود زعفران ایرانی به این ولایت جلوگیری کنند و این فرمان رییس‌جمهور در هرات به گونه‌ی کامل تطبیق می‌شود.
عبدالصبور رحمانی، رییس اداره‌ی زراعت هرات اما مدعی است که نه تنها از هرات بلکه از دیگر ولایت‌های کشور نیز زعفران بی‌کیفیت ایرانی وارد افغانستان می‌شود. به اضافه این، زعفران‌کاران در هرات نیز می‌گویند که ایرانی‌ها با استفاده از مرز میلک در ولایت نیمروز زعفران‌شان را وارد افغانستان می‌کنند. اما مسوولان اداره‌ی محلی نیمروز می‌گویند که به اساس فرمان رییس‌جمهوری واردات زعفران ایران به داخل کشور ممنوع شده و در حال حاضر زعفران ایرانی وارد این ولایت نمی‌شود.
زعفران افغانستان مرغوب‌ترین زعفران جهان است که در چند سال اخیر، مقام نخست باکیفیت‌ترین زعفران جهان را از آن خود کرده. انستیتوت جهانی سنجش ذایقه در بروکسل از میان ۳۰۰ نوع زعفران مقام نخست را به زعفران افغانستان داده است. بعد از افغانستان، زعفران ایران و اسپانیا به ترتیب در رده‌ی دوم و سوم مرغوب‌ترین زعفران جهان ایستاده‌اند.