موسی ظفر
بعید به نظر می‌رسد که وزیر تحصیلات عالی افغانستان خودش طرح سهمیه‌بندی ورود به دانشگاه را پیشنهاد کرده باشد. این طرح از همه جوانب به طرح‌های دیگر اشرف غنی می‌ماند که تا حالا هر کجا میدان را به ضرر خود و قومش دیده، پای سهمیه‌بندی، انکشاف متوازن و مشارکت ملی را پیش کشیده است. سهمیه‌بندی ورود به دانشگاه از هیچ زاویه یک طرح معقول و قابل دفاع نیست، حتی از همان زاویه‌ی گنگ «انکشاف متوازن».
به نظر می‌رسد منظور طراحان این برنامه از «انکشاف متوازن» همان Social Inclusion یا گنجایش اجتماعی باشد. بانک جهانی، گنجایش اجتماعی را این‌گونه تعریف می‌کند؛ 1) روند بهبود شرایط افراد و گروه‌ها برای مشارکت در جامعه و 2) روند بهبود توانایی، فرصت و کرامت انسانی کسانی که بر اساس هویت‌شان از مشارکت در جامعه محروم مانده‌اند. طراحان برنامه‌ی سهمیه‌بندی ورود به دانشگاه احتمالاً می‌خواهند با این برنامه فرصت ورود به دانشگاه را برای کسانی‌که بدلایل گوناگون به آموزش باکیفیت دسترسی نداشته و در نتیجه از شرکت در دانشگاه‌ها محروم مانده‌اند میسر سازد. این کار دقیقاً همان گنجایش اجتماعی است تا انکشاف متوازن، که بیشتر یک اصطلاح اقتصادی است.
محققین و سیاست‌گذاران، اصطلاح گنجایش اجتماعی را اغلب در برابر Social Exclusion یا محرومیت اجتماعی استفاده می‌کنند که بخش وسیعی از محرومیت‌های اجتماعی و اقتصادی را در برمی‌گیرد. مسأله‌ی حضور کمرنگ محصلان دانشگاه از بعضی مناطق کشور، دقیقاً همان محرومیت اجتماعی است که دلایل آن می‌تواند جنگ و ناامنی، نبود امکانات و آموزگاران ورزیده، فقر و یا هر چیز دیگر باشد. راهکار مناسب برای رفع محرومیت اجتماعی دقیقاً همان گنجایش اجتماعی است، اما نه با طرحی که وزارت تحصیلات عالی افغانستان زحمت آن را کشیده. این طرح به‌جای گنجایش محرومان، به محرومیت افراد شایسته می‌انجامد.
راه حل مناسب برای دولت افغانستان این است که بگذارد ورود به دانشگاه رقابتی باقی بماند و هر که توانایی بیشتر دارد به دانشگاه راه یابد، اما از جانب دیگر برای کسانی‌که در مناطق جنگ‌زده و یا کمترتوسعه‌یافته زندگی می‌کنند، زمینه‌ی آموزش باکیفیت را فراهم سازد. برای این کار دولت می‌تواند با بخش خصوصی، مخصوصاً کورس‌های آموزشی که در بزرگ‌شهرها فعالیت دارند، به توافق برسد و از آن‌ها بخواهد که در مرکز ولایات جنگ‌زده و یا کمترتوسعه‌یافته نمایندگی باز کنند و به آموزگاران این کورس‌ها یارانه‌ی تحصیلی بدهد. گنجایش(Inclusion) یک عده در نهادهای تحصیلات عالی به قیمت محرومیت (Exclusion) یک عده‌ی دیگر یک طرح ناکام است. راهکار محرومیت‌زدایی اجتماعی با محرومیت‌زدایی اقتصادی و یا فقرزدایی فرق دارد. طرح سهمیه‌بندی ورود به دانشگاه بیشتر به سیستم مالیات می‌ماند که در آن کسانی‌که سود بالا دارند، بخشی از درآمدشان را به دولت می‌دهند تا برای بهبود وضعیت گروه‌های محروم استفاده کند. این‌جا نیز وزارت تحصیلات عالی خواسته از ولایاتی که حضور بیشتر در دانشگاه‌های دولتی دارند، 25 درصد مالیه ورودی بگیرد.