با پیشرفت گفتوگوهای صلح میان نمایندگان امریکا و گروه طالبان بدون حضور نمایندگان دولت افغانستان و تلاش احزاب و سیاستمداران افغان برای مذاکرهی جداگانه با طالبان، حکومت قصد برگزاری لویه جرگهی مشورتی صلح را دارد تا از طریق آن موضع خود را در مذاکرات صلح قدرتمند بسازد.
قرار است حکومت لویه جرگهی مشورتی صلح را در ۲۶ الی ۲۹ حوت به هدف رسیدن به اجماع ملی در مورد مصالحه با طالبان در کابل برگزار کند، اما شماری از احزاب و کارشناسان میگویند که برگزاری این جرگه، بر روند گفتوگوهای صلح تاثیری ندارد. آنها با ابراز نگرانی میگویند که ممکن است هدف حکومت وحدت ملی – که محمداشرف غنی، رییسجمهوری نامزد انتخابات است- از ترتیب این سازوبرگ استفاده انتخاباتی کند. در پاسخ اما حکومت میگوید که منتقدان، قضاوتشان را حالا کنار بگذارند و پس از برگزاری لویه جرگه، انتقاد کنند.
روزنامه اطلاعات روز در گزارشی «حکومت چرا و چگونه لویه جرگهی مشورتی صلح را برگزار میکند؟» به اهداف و چگونگی برگزاری لویه جرگه، شمار و نحوهی گزینش اعضای آن پرداخته است.
حکومت غیر از اجماع ملی در مورد صلح از لویه جرگه چه میخواهد؟
«رسیدن به اجماع ملی جهت تأمین و تحکیم صلح پایدار» هدف اصلی لویه جرگه گفته شده است، اما کارشناسان میگویند که حکومت و شخص محمداشرف غنی با برگزاری لویه جرگه میخواهد در گفتوگوهای صلح خود را از انزوا بکشد و همچنان برای پیگری اهداف و برنامههای خود پشتوانهی مردمی بخرد. به گفتهی این کارشناسان، طرح صلح حکومت با عدم مشروعیت روبهرو است و با برگزاری لویه جرگه میخواهد مشروعیت کسب کند.
آنها همچنان معتقدند که حکومت و شخص رییسجمهور غنی میخواهد از لویه جرگه بهرهبرداری انتخاباتی کند. قرار است انتخابات ریاستجمهوری افغانستان در ۲۹ ماه سرطان سال آینده برگزار شود و محمداشرف غنی یک از نامزدان انتخابات است.
جعفر رسولی، پژوهشگر روابط بینالملل در کویینز کالج نیویورک امریکا در گفتوگو با اطلاعات روز میگوید که ارگ ریاستجمهوری میخواهد سخن خود را از مجرای لویه جرگه بیان کند. آقای رسولی میافزاید: «لویه جرگه در این مقطع زمانی خاص، تنها زمینهساز تبلیغات به نفع غنی میشود. لویه جرگهبازی نشان از عدم صداقت غنی دارد.»
عبدالحفیظ منصور، عضو مجلس نمایندگان و عضو شورای رهبری حزب جمعیت اسلامی افغانستان میگوید که هر اقدام یک هدف معلوم و یک یا چند هدف پنهانی دارد که هدف آشکار لویه جرگه مشوره با شخصیتهای مطرح افغانستان در مورد گفتوگوهای صلح با طالبان است، اما اهداف پنهانی آن «با توجه به حرکات رییسجمهور افغانستان در هفتههای پسین که سعی به کمپاین انتخاباتی دارد؛ تا از این طریق برای خود یک تریبیون جدید بسازد و زمینه را برای گستردش نفوذ خود فراهم کند.»
محمد ناطقی، رییس کمیته سیاسی ائتلاف احزاب در صحبت با اطلاعات روز میگوید که احزاب با اصل لویه جرگه مخالف نیست و لویه جرگه میتواند یک پشتوانهی ملی برای صلح باشد، اما از دید احزاب چند ملاحظه در مورد چگونگی برگزاری و ترکیب اعضای لویه جرگه وجود دارد: «لویه جرگه باید با موافقت احزاب، جامعه مدنی و شخصیتهای ملی برگزار شود و تنها حکومتی نباشد. چون در آستانهی انتخابات هستیم، یک زمان از لویه جرگه استفاده کمپینی نشود. هیأت ملی برای مذاکره با موافقت احزاب، جامعه مدنی، شخصیتهای ملی و حکومت ایجاد شود و تنها از سوی لویه جرگه تایید شود.»
اما محمدعمر داوودزی، رییس دبیرخانه شورای عالی صلح میگوید که کمیسیون برگزاری لویه جرگه این بار غیردولتی است و هیچ کدام از اعضای کمیسیون برگزاری از دولت نمایندگی نمیکند بلکه از آدرسهای سیاسی و جامعه مدنی در آن حضور دارند. آقای داوودزی با تأکید به همهشمول بودن لویه جرگه میگوید که همهی اعضا براساس یک میکانیزم شبیه انتخابی برگزیده میشود.
شاه حسین مرتضوی، معاون سخنگوی ریاستجمهوری در پاسخ به انتقادها از احتمال استفاده انتخاباتی از لویه جرگه میگوید که این انتقادها قضاوت پیش از وقت است: «یک بار جرگه برگزار شود، جریان بحثها را ببینند، بعد قضاوت کنند.»
لویه جرگه گره صلح افغانستان را باز خواهد کرد؟
جعفر رسولی میگوید که لویه جرگه نمیتواند هیچ تصمیم مؤثر در روند گفتوگوهای صلح اتخاذ کند زیرا به گفتهی وی گروه طالبان نه رییسجمهور غنی و نه لویه جرگه را میپذیرد و همچنان اقدامات امریکا در روند صلح نیز وابسته به مشورههای و تصمیمات لویه جرگه نیست.
حفیظ منصور میگوید که لویه جرگهی مشورتی صلح نمیتواند گره صلح افغانستان را باز کند، چون گره آشکار صلح افغانستان، پاکستان است و تا زمانیکه دیدگاه پاکستان در مورد افغانستان تغییر نکند، جنگ در کشور همچنان دوام میکند.
عمر داوودزی، رییس دبیر خانهی شورای عالی صلح نیز میگوید که در منطقه تنشهای وجود دارد و به همین سبب در مورد صلح افغانستان اجماع منطقهای تاکنون شکل نگرفته است: «همهی کشورها در گفتار خواهان صلح در افغانستان است، اما در عمل هر کشور از خود ابتکاری (طرح) جداگانه دارد.»
آقای منصور میافزاید که لویه جرگه ممکن در تقویت موضع حکومت مؤثر تمام شود، اما باعث پایان جنگ نمیشود، چون به گفتهی او کسانیکه جنگ میکنند «نه لویه جرگه را، نه حکومت را و نه هم اجماع را میشناسند، بلکه مردم افغانستان را واجبالقتل میشمارند».
محمد ناطقی میگوید که لویه جرگه در صورتی میتواند موثر باشد که در روند گفتوگوهای صلح از ارزشها، دستآوردها، نظام سیاسی و قانون اساسی افغانستان حمایت کند.
موافقان و مخالفان لویه جرگه؛ توافق نظر سه قطب اثرگذار در مذاکرات صلح در مورد لویه جرگه
اعلام برگزاری لویه جرگهی مشورتی صلح، موافقتها و مخالفتهایی را به دنبال داشته است. مهمتر از همه، سه قطب اثرگذار در مذاکرات صلح افغانستان – اشرف غنی رییس دولت، زلمی خلیلزاد، نمایندهی امریکا و حامد کرزی رییسجمهوری پیشین- از لویه جرگه حمایت کردهاند.
دفتر رسانهای رییسجمهوری پیشین با نشر اعلامیهای اعلام کرد که آقای کرزی «حمايت و پشتيبانى خود را، از اعلام آمادگى محمداشرف غنى ریيسجمهوری كشور براى برگزارى لويه جرگه مشورتى به منظور حل معضل افغانستان، اعلام نموده و آن را مورد تأييد قرار میدهد.»
اعلامیه به نقل از آقای کرزی نوشته: «چنانچه قبلاً هم مكرراً به برگزارى لويه جرگه و تمثیل ارادهی مردم تأكيد نمودهام و آن را تنها راه بيرون رفت از مشكلات موجود در كشور میدانم، اكنون نيز تمثیل ارادهی مردم از طریق لويه جرگه را براى رسيدن به صلح دايمى و سرتاسرى در كشور ضروری دانسته و از آمادگى حكومت براى برگزارى آن حمايت همهجانبهی خود را اعلام میكنم.»
زلمى خلیلزاد، فرستادهی ویژهی امریکا برای صلح افغانستان برگزاری لويه جرگهی مشورتى را یک فرصت خوب در راستاى تشکیل و تقویت اجماع ملى و شكلگيرى تيم همهشمول مذاكرات براى صلح دانسته و از آن حمایت کرده است. آٌقای خلیلزاد پس از دیدار با عمر داوودزی در توئیتر خود نوشت: «لویه جرگهی مشورتی فرصت معناداری است برای ایجاد یک تیم مذاکرهکنندهی ملی و فراگیر با اجماع روی مواضع.»
حفیظ منصور توافق نظر این سه قطب اثرگذار را روی برگزاری لویه جرگه، مثبت ارزیابی میکند و میگوید که متحد شدن و نزدیک شدن دیدگاههای شخصیتها به نفع افغانستان است.
اما لویه جرگهی مشورتی صلح مخالفانی نیز دارد. از جمله گلبدین حکمتیار، رهبر حزب اسلامی باورد دارد که لویه جرگهی مشورتی صلح نهتنها که مشکلات افغانستان را حل نمیکند، بلکه مشکلات را بیشتر خواهد کرد.
حنیف اتمر، مشاور امنیت ملی پیشین و نامزد انتخابات ریاستجمهوری میگوید که به شرطی از لویه جرگه حمایت میکند که به گونهی صادقانه و به هدف تحکیم صلح در افغانستان برگزار شود. آقای اتمر اخیراً در نشست خبری گفته است: «حکومت باید در مورد ترکیب، آجندا و چگونگی این جرگه با بزرگان سیاسی و نهادهای مدنی کشور مشوره کند. این جرگه نباید برای استفادهی اهداف شخصی و کمپین انتخاباتی برای نامزد مشخص برگزار شود.»
تأکید به گفتوگوهای صلح با محوریت دولت اما با تیم مذاکرهکنندهی همهشمول
هرچند شماری از شخصیتهای سیاسی و کارشناسان به اهداف لویه جرگه به دیدهی شک مینگرند، با آن هم تأکید میکنند که دولت افغانستان در محور گفتوگوهای صلح قرار داشته و هیأت مذاکرهکننده متشکل از نمایندگان جناحهای مختلف باشد.
نقشهی راه صلح حکومت و تیم مذاکرهکننده که در نشست ژینو از سوی اشرف غنی اعلام شد، مخالفتها و انتقادهای گستردهای را در داخل افغانستان در پی داشت. اخیراً ریاستجمهوری اعلام کرد که در صورت نیاز در ترکیب هیأت مذاکرهکنندهی صلح تغییرات خواهد آمد و این هیأت بزرگتر خواهد شد.
حفیظ منصور میگوید که مذاکرات صلح باید با محوریت دولت صورت بگیرد، با این تفاوت که در ترکیب تیم مذاکرهکننده، نمایندگان با صلاحیت از جناحهای مختلف حضور داشته باشند: «ما باید بین اشرف غنی و نظام افغانستان تفاوت قایل شویم. به خاطر داشتن اختلافات سیاسی با اشرف غنی نباید دست به سیاستهای بزنیم که براساس آن دولت یا نظام افغانستان تضعیف شود که در آن صورت طالبان برندهی بازی خواهند بود و در آن زمان نه به دولت چیزی میماند و نه به اپوزیسیون.»
محمد ناطقی میگوید که در رابطه به تیم مذاکرهکننده دو دیدگاه وجود دارد؛ دیدگاه احزاب این است که تیم مذاکرهکننده باید مشتمل به نمایندگان احزاب سیاسی، جامعه مدنی، شخصیتهای ملی و حکومت باشد. دیدگاه دوم این است که حکومت این حرف را قبول ندارد، بلکه میخواهد از درون لویه جرگه یک تیم مذاکرهکننده ایجاد کند.
زلمی خلیلزاد، فرستادهی ویژهی امریکا برای صلح افغانستان اخیراً با تأکید به تشکیل یک تیم فوری مذاکرهکننده ملی گفت که اگر به زودی یک تیم مذاکرهکنندهی ملی زیر چطر حکومت ایجاد شود، این مسأله یک پیشرفت مهم در روند گفتوگوهای پیش رو است.
آقای خلیلزاد در گفتوگو با طلوع نیوز گفت: «یک تیم ساخته شود که در آن رهبری حکومت احترام و عناصر سیاسی دیگر هم در آن شریک باشد. همگی باید هرچه عاجل با هم بشینند و به یک موافقه برسند.»
خلیلزاد هشدار داد که اگر به زودی تیم مذاکرهکنندهی ملی ایجاد نشود، به گفتهی او، «مشکلاتی» که در مسکو رخ داد، تکرار خواهد شد: «اگر چنین تیم ساخته نشود، نشست مسکو تکرار خواهد شد. این بسیار مهم است که برای جلوگیری از مذاکرهی برخی گروهها با طالبان بدون حکومت، به یک تیم قوی و مشترک نیاز است. کلانترین ضروت فعلی تشکیل یک تیم ملی است.»
فرستادهی ویژهی امریکا برای صلح افغانستان تأکید دارد که بهتر است قبل از برگزاری لویه جرگه یک تیم مذاکرهکننده ملی ایجاد شود.