وزارت مخابرات و تکنالوژی معلوماتی افغانستان پس از سه سال تأخیر، قرارداد ایجاد سیستم الکترونیک بلینگ (Real Time Data Management System)را با شرکت‌های خارجی امضا کرد که یکی از شرکت‌ها سابقه‌ی کاری چندانی در زمینه‌ی تکنالوژی معلوماتی ندارد و بررسی‌های ما نشان می‌دهد که این شرکت حتا وجود خارجی ندارد. پس از انتقادها مبنی بر خیالی بودن طرف اصلی قرارداد (شرکت بوستوس)، وزارت مخابرات با اصلاح خبر قبلی، یک شرکت دیگر را به نام «LATRO Services» به فهرست قراردادکنندگان افزود که گویا این شرکت با شرکت بوستوس این پروژه را به طور مشترک انجام می‌دهند.
پرسش این است که آیا شراکت شرکت لترو، خیالی بودن شرکت بوستوس را توجیه می‌کند؟
سیستم ریالتایم به منظور جمع‌آوری شفاف ۱۰ درصد محصول خدمات مخابراتی، براساس قانون محصول مخابراتی، باید تا آخر ماه حوت سال ۱۳۹۴ از سوی اداره‌ی تنظیم خدمات مخابراتی (اترا) در همکاری وزرات مالیه ایجاد می‌شد. شهروندان افغانستان از اول ماه میزان سال ۱۳۹۴ در عوض استفاده از خدمات مخابراتی، ۱۰ درصد به دولت مالیه پرداخت می‌کنند.
روز پنج‌شنبه، نهم حوت، حکومت افغانستان با بوق و کرنای بسیار، خبر امضای قرارداد ایجاد سیستم ریال‌تاریم را منتشر کرد. همچنان در همان روز، وزیر مخابرات با رییس شرکت «بوستوس گروپ» طرف اصلی قرارداد، کنفرانس خبری گرفتند و به مردم افغانستان «اطمینان» دادند که تا چهار الی شش ماه دیگر این سیستم ایجاد می‌شود. وزیر مخابرات به مردم اطمینان داد که با ایجاد سیستم ریالتایم، شفافیت کامل به وجود می‌آید و حکومت در مقابل جمع‌آوری محصول خدمات مخابراتی پاسخ‌گو میباشد.
شرکت امریکایی بوستوس گروپ (BUSTOS Group LLC) وجود خارجی ندارد
در خبر ارگ ریاست‌جمهوری از قرارداد ایجاد سیستم ریالتایم آمده که این قرارداد در حضور رییس‌جمهور غنی میان شهزادگل آریوبی وزیر مخابرات و تکنالوژی معلوماتی و آقای «جوشوا جی بوستوز رییس کمپنی بوستوز گروپ» امضا شد. در این خبر شرکت بوستوس گروپ امریکایی معرفی شد و هیچ نامی از شرکت دیگر به عنوان شریک دوم این قرارداد، گرفته نشد.
در خبرنامه‌ی وزارت مخابرات که از نشست خبری شهزادگل آریوبی و جوشوا جی بوستوس منتشر شد، شرکت بوستوس گروپ امریکایی معرفی و نامی از شرکت دیگر به عنوان شریک این قرارداد گرفته نشد. در هنگام امضای این قرارداد نیز فرد سومی به عنوان طرف قرارداد حضور نداشت و صرف دو نفر وزیر مخابرات افغانستان و جوشوا جی بوستوس قرارداد را امضا کردند.
بررسی‌های ما در مورد شرکت بوستوس گروپ در دنیایی مجازی ناامیدکننده بود. این شرکت هیچ آدرس و نشانی ندارد که نشان دهد در زمینه‌ی مخابرات و تکنالوژی معلوماتی تجربه‌ی کافی دارد. هرچند رییس آن در کنفرانس خود اطمینان داد که شرکت وی در این زمینه‌ها «تجربه‌ی کافی» دارد.
شرکت بوستوس یک وب‌سایت دارد که نشان می‌دهد در سال ۲۰۱۶ از طریق یک شرکت ارایه‌دهنده‌ی خدمات انترنتی افغانی به نام حقمل ایجاد شده است. در مشخصات این وب‌سایت، کشور افغانستان، شهر کابل انتخاب شده و یک شماره‌ی تماس با پیش‌شماره‌ی افغانستان گذاشته شده است. در وب‌سایت آمده که این شرکت شش سال پشینه‌ی کاری دارد، اما با بررسی وب‌سایت به معلومات و مدارکی دست نمی‌یابیم که نشان‌دهنده‌ی انجام پروژه‌ها و تجربه‌ی شش‌ساله در عرصه‌ی مخابرات باشد. در صفحه‌ای از وب‌سایت به صورت برجسته نوشته شده «خدماتی که مالک آن زن افغان است و کار را امریکایی‌ها انجام می‌دهند.»
شرکت بوستوس یک صفحه‌ی فیس‌بوک نیز دارد که نشان می‌دهد در سال ۱۳۹۵ ساخته شده و در مدت سه سال هیچ فعالیتی به‌جز نشر چهار پست نداشته داشته است. این صحفه‌ی فیس‌بوک بعد از قرارداد سیستم ریالتایم، لینک‌های خبرهای ارگ ریاست‌جمهوری و وزارت مخابرات را منتشر کرد. همچنان جست‌وجوگر فیس‌بوک BUSTOS Group LLC را به عنوان مکانی در سرک دارالامان کابل نشان می‌دهد.
معمولاً شرکت‌های که با معیارهای کشوری چون امریکا فعالیت می‌کنند، تمامی معلومات در مورد شرکت، پروژه‌های تکمیل‌شده، پروژه‌های زیر کار، شمار کارمندان و حساب مالی خود را در دنیایی مجازی منتشر می‌کند. اما در مورد شرکت بوستوس که توانسته پروژه‌ای به اهمیت سیستم ریالتایم با هزینه‌ی ۱۱ میلیون دالر را از آن خود کند، به جز یک وب‌سایت و یک صحفه‌ی فیس‌بوک خالی که آن هم نشان می‌دهد در افغانستان ساخته شده، دیگر معلوماتی نمی‌توان یافت.
معلومات در مورد جشوا جی بوستوس، رییس شرکت بوستوس بیان‌نگر آن است که آقای بوستوس شهروند امریکا است و سال‌ها است که در افغانستان زندگی می‌کند و تا سال ۲۰۱۶ در شرکت هواپیمایی صافی به عنوان مدیر بحش تجارت کار کرده است. شرکت هواپیمایی صافی در سال ۲۰۱۷ ورشکست شد. آقای بوستوس با دختری از مزار شریف افغانستان در سال ۲۰۱۶ ازدواج کرده است. بررسی حساب کاربری فیس‌بوک بوستوس نشان می‌دهد که او گرداننده‌ی سایت «https://thebustosgroup.com/» و صفحه‌ی فیس‌بوک «https://www.facebook.com/Bustos.LLC» است.
تا این جای کار بررسی و شواهد نشان می‌دهد که شرکت بوستوس گروپ وجود خارجی ندارد، و اگر هم وجود خارجی داشته باشد، شرکت امریکایی نیست، تجربه‌ی شش ساله ندارد و اگر تجربه‌ی چند ساله هم داشته باشد، در بخش مخابرات و تکنالوژی معلوماتی تجربه ندارد.
عبدالرزاق وحیدی، وزیر پیشین مخابرات که به‌خاطر تأخیر در ایجاد سیستم ریالتایم از وظیفه سبک‌دوش و به دادستانی معرفی شد که در نهایت پس از گذراندن دادگاه سوم برائت گرفت، از کسانی‌ست که موجودیت شرکت بوستوس را به چالش می‌کشد. آقای وحیدی در صحفه‌ی فیس‌بوک خود نوشته: «اما این شرکت اساساً وجود ندارد! نیاز به اسناد فوق‌العاده و فوق‌سری نیست. با اندکی جست‌وجو در لینکدن٬ ویکیپدیا٬ گوگل و فیس‌بوک حتا شما هم می‌توانید این موضوع را ثابت کنید!»
برچیدن ردپا از دنیای مجازی
با نشر گزارش‌هایی از سوی رسانه‌ها و کاربران شبکه‌های اجتماعی افغانستان که تجربه و موجودیت شرکت بوستوس گروپ را به چالش می‌کشید، نخست صحفه‌ی فیس‌بوک شرکت بوستوس گروپ غیرفعال و از فضای فیس‌بوک حذف شد. روز شنبه، ۱۱ حوت نیز وب‌سایت این شرکت از دست‌رس خارج شد. در حال حاضر نمی‌توان هیچ معلوماتی را در مورد شرکت بوستوس از دنیایی مجازی به دست آورد.
پس از شدت گرفتن انتقادهای شهروندان افغانستان در شبکه‌های مجازی از چگونگی این قرارداد، وزارت مخابرات دست به پر کردن چاله‌ـ چوله‌ها و اصلاح خبر قبلی شد. این وزارت با اصلاح خبر قبلی، یک شرکت دیگر را به نام «LATRO Services» افزود که گویا این شرکت با شرکت بوستوس این قرارداد را به صورت مشترک انجام می‌دهند.
وزارت مخابرات در اعلامیه‌ای جداگانه انتقادها و گزارش‌ها در مورد شرکت بوستوس را شایعه خواند و گفت این قرارداد با دو شرکت Bustos Group LLC و LATRO Servicesبه طور همزمان امضا شده است.
وزارت مخابرات در این اعلامیه در مورد پیشینه‌ی کاری شرکت LATRO یادآوری کرده و گفته که در پروژه‌های جلوگیری از تقلب در سکتور مخابرات و تضمین درامد مخابراتی در بیشتر از 20 کشور تجربه دارد. اما باز هم از تجارب شرکت بوستوس که طرف اصلی قراداد است و رییس آن، قرارداد را امضا کرده است چیزی نگفته است، به جز سه مورد که در مورد آن‌ها نیز در دنیای مجازی معلوماتی نمی‌توان یافت.
شراکت شرکت لترو، خیالی بودن شرکت بوستوس را توجیه می‌کند؟
وزارت مخابرات برای توجیه حضور شرکت خیالی بوستوس در قرارداد ۱۱ میلیون دالری، شراکت شرکت لترا و تجربه‌ی این شرکت را به رخ می‌کشد.
احمد جویا، آگاه امور تکنالوژی معلوماتی که پیشینه‌ی شرکت بوستوس را در انترنت و فضای مجازی بررسی کرده، در صحبت با اطلاعات روز این پرسش‌ها را مطرح می‌کند و تأکید دارد که نهادهای مسئول باید پاسخ دهند: آيا شراکت شرکت لترو با شرکت بوستوس، خيالی بودن شركت بوستوس را انكار می‌كند؟ چرا شرکت لترو خود در داوطلبی شركت نكرده است؟ چرا در روز امضای قرارداد هيچ نماينده‌ای از شرکت لترو حضور نداشت؟
وزارت مخابرات در اعلامیه‌اش یادآوری کرده که برای ایجاد سیستم ریالتایم، کمیته‌ای مشترک از وزارت‌های مخابرات و تکنالوژی معلوماتی، اقتصاد، مالیه و اداره‌ی اترا برای بررسی فنی و مالی این پروژه ایجاد شده بود. در بخشی از این اعلامیه آمده که پس از فیصله‌ی کمیسیون تدارکات ملی مبنی به قرارداد سیستم ریالتایم از طریق منبع واحد با یک شرکت امریکایی، این کمیته ابعاد تخنیکی طرح پیشنهادی شرکت را به صورت همه‌جانه بررسی کرده و اطمینان حاصل کرد که این شرکت‌ها توانایی تخنیکی تطبیق پروژه را دارد.
چندی پیش سخن‌گوی وزارت مخابرات به اطلاعات روز گفته بود که ایجاد سیستم ریالتایم با هیچ مشکل و مانعی روبه‌رو نبوده و روند تدارکاتی آن صرف به‌خاطر بررسی‌ها و مطالعات بیشتر طول کشیده است.
پرسش اساسی این است که آیا حکومت وحدت ملی پس از سه سال تأخیر در ایجاد سیستم ریالتایم، تأکید بر بررسی‌ها و مطالعات بیشتر و مطالعات همه‌جانه پروپوزل شرکت‌های پیشنهادی از سوی کمیته‌ای بین‌الوزارتی، سابقه‌ی شرکت بوستوس را بررسی نکرده و اگر بررسی کرده از آن چشم پوشیده؟
ناصر تیموری، از دیدبان شفافیت افغانستان در صحبت با اطلاعات روز می‌گوید که امضای قرارداد ایجاد سیستم ریالتایم با شرکت بوستوس باعث نگرانی دیدبان شفافیت نیز شده است و این شرکت توانایی تخنیکی لازم برای ایجاد این سیستم را ندارد. آقای تیموری می‌افزاید که پرسش دیدبان شفافیت نیز این است که چرا شرکت لترو منحیث شرکتی که تجربه بیشتری دارد، طرف اصلی قرارداد نیست؟ به گفته‌ی تیموری، دیدبان شفافیت نیز خواستار دسترسی به تمامی اطلاعات در مورد این قرارداد و سوابق شرکت بوستوس شده که در روشنایی آن قضاوت منصفانه کند.
پاسخ اداره‌ی تدارکات ملی و وزارت مخابرات چیست؟
پیش از این، پروژه‌ی ایجاد سیستم ریالتایم چندین بار به اعلام گذاشته شده، اما قرارداد آن با کدام شرکتی امضا نشد. در آخرین اقدام، کمیسیون تدارکات ملی در نشست ۲۹ ماه میزان فیصله کرد که سیستم ریالتایم از طریق مرجع واحد با یک شرکت امریکایی قرارداد شود. در فیصله‌ی کمیسیون تدارکات ملی آمده: «طبق گزارش جلالتمآب وزیر مالیه، پروسه‌ی تدارکاتی پروژه RTDMS به بن‌بست مواجه گردیده، لذا پیشنهاد می‌گردد تا پروسه‌ی تدارکاتی فسخ و از طریق مرجع واحد با یک کمپنی امریکایی عقد قرارداد صورت گیرد.»
وزارت مخابرات دلیل تأخیر طولانی در قرارداد این سیستم را بررسی‌ها و مطالعات بیشتر گفته بود. ناصر تیموری در این مورد می‌گوید که به درزا کشیدن گزینش یک شرکت مناسب برای ایجاد سیستم ریالتایم، بیان‌گر بی‌کفایتی و کمبود ظرفیت در ادارات حکومتی است.
طاهر زلاند، سخن‌گوی وزارت مخابرات و تکنالوژی معلوماتی در صحبت با اطلاعات روز می‌گوید که این قرارداد براساس فیصله‌ی کمیسیون تدارکات ملی صورت گرفته و این شرکت‌ها شرایط کمیته‌ی تدارکات ملی را تکمیل کرده است: «وقتی شرایط قرارداد را تکمیل کرده، بیایید کمی منتظر باشیم که این پروژه به کجا می‌رسد. اگر ما از همین حالا بگوییم که کار را نمی‌تواند، فکر می‌کنم که قبل از وقت است.»
آقای زلاند در پاسخ به این پرسش که چگونه شرکت بوستوس شریک این قراداد است؟ می‌گوید که مسأله‌ی شراکت، معامله بین شرکت‌های بوستوس و لترو است و او نمی‌تواند در این مورد حرف بزند. او تأکید کرد که براساس تعهد شرکت‌ها در قرارداد، ظرف چهار تا پنج ماه دیگر سیستم ریالتایم ساخته می‌شود: «چیز عادی نیست که ما بگوییم که هوایی آمده و هوایی کار می‌کند.»
یک مسئول اداره‌ی تدارکات ملی به شرط ذکر نشدن نامش در گزارش، به اطلاعات روز گفت که این اداره در انتخاب شرکت مسئولیتی نداشته و شرکت بوستوس را وزارت مخابرات پیشنهاد کرده که اداره‌ی تدارکات صرف از روند تدارکاتی نظارت کرده است. این در حالی است که کمیسیون تدارکات ملی در نشست ۲۹ میزان خود، قرارداد از مرجع واحد با یک شرکت امریکایی را پیشنهاد داده بود.
معلوم نیست که به یک‌بارگی شرکت بوستوس با کدام پشتوانه توانسته قرارداد به ارزش ۱۱ میلیون دالر را از آن خود کند. وزارت مخابرات و اداره‌ی تدارکات ملی در این مورد مسئولیت را به عهده‌ی یک دیگر می‌اندازد.
از سوی هم مسئول بخش معلومات عمومی اداره‌ی تدارکات ملی در پاسخ به درخواست اطلاعات روز مبنی به موقف این اداره، می‌گوید که کمیته‌ی تدارکات به‌خاطر بررسی‌های بیشتر، موقف خود را تا اخیر هفته‌ی جاری اعلام می‌کند.
تفاوت چندین میلیونی در قیمت پروژه
در سند بودجه‌ی سال مالی ۱۳۹۸ برای سیستم ریالتایم ۵۲۱ میلیون و ۴۹۵ هزار افغانی (معادل حدود هفت میلیون دالر) بودجه در نظر گرفته شده است.
براساس اعلام داوطلبی پروژه‌ی ریالتایم که از سوی وزارت مخابرات نشر شده بود، برای این پروژه قیمت احتمالی شش الی هشت میلیون دالر در نظر گرفته شده است. اما این قرارداد با شرکت بوستوس به ارزش بیش از ۱۱ میلیون دالر قرارداد شده است. این مسأله برای شماری از کاربران سوال‌برانگیز است.
وزارت مخابرات در توضیح قیمت‌ها می‌گوید که این پروژه بعد از داوطلبی، 18 میلیون دالر قیمت‌گذاری شده بود، اما فعلاً با قیمت پایین‌تر قرارداد شده است. به گفته‌ی وزارت مخابرات، این قرارداد دربرگیرنده‌ی ۷ درصد مالیه، تهیه، نصب و مونتاژ سخت‌افزار و نرم‌افزار معیاری به ارزش میلیون‌ها دالر، اتصال سیستم با سایر شبکه‌های مخابراتی، ایجاد سیستم بلینگ، انسجام سیستم‌های مخابراتی با سیستم مرکزی، حفظ و مراقبت شبکه برای مدت ۱۲ ماه، ضمانت سیستم برای مدت سه سال، ارتقای ظرفیت و آموزش کارمندان فنی، ایجاد مرکز معلومات برای سیستم میباشد.