با جدی‌شدن گفتوگوهای صلح گروه طالبان و امریکا، حاضرنشدن طالبان به گفت‌وگو با دولت افغانستان، حکومت احساس کرد از بازی بیرون گذاشته شده است. حکومت در ماه سرطان وزارت دولت در امور صلح را ایجاد و رییسجمهوری غنی سلام رحیمی، رییس دفتر خود را به‌عنوان وزیر دولت در امور صلح تعیین کرد. با روی کارآمدن این وزارت، حکومت اخیرا دارالانشا شورای عالی صلح را لغو کرد؛ اما سرنوشت شورای عالی صلح که تا چند ماه پیش امور صلح افغانستان را پیش می‌برد، روشن نیست.
ایجاد وزارت دولت در امور صلح دو مسأله را بیان می‌کند: یکی به گفته‌ی وزارت دولت در امور صلح، این‌که روند صلح با گروه طالبان به مرحله‌ی حساسی رسیده و می‌بایست یک نهاد اجرایی امور «قبل، جریان و بعد» از مذاکرات رسمی صلح را مدیریت و رهبری کند. دوم به گفته‌ی کارشناسان، از آن‌جای که دولت افغانستان در گفتوگوهای صلح به حاشیه رانده شده است، حکومت و شخص رییس‌جمهور با ایجاد وزارت دولت در امور صلح تلاش دارد تا خود و حکومت را از حاشیه به متن گفتوگوهای صلح بکشاند که به همین خاطر، سلام رحیمی رییس دفتر خود را به‌عنوان وزارت دولت در امور صلح تعیین کرد.
به باور کارشناسان، در حال حاضر صلح از مهم‌ترین مسایلی است که در اجندای دولت افغانستان و جامعه‌ی جهانی در افغانستان قرار دارد و باتوجه با ناکارآمدی شورای عالی صلح، دولت باید میکانیزم و تدابیر جدی و متفاوت را روی دست می‌گرفت.
وزارت دولت در امور صلح چرا ایجاد شد و چه می‌کند؟
وزارت دولت در امور صلح می‌گوید که این وزارت دولت براساس پیشنهاد لویه‌جرگه‌ی مشورتی صلح ایجاد و هدف از ایجاد آن انسجام فعالیت‌های صلح زیر یک چتر واحد و افزایش هماهنگی‌های درون‌کشوری و بیرونی میباشد.
نایجه انوری، سخن‌گوی وزارت دولت در امور صلح در گفت‌وگو با اطلاعات روز می‌گوید که این نهاد مطابق طرح و برنامه، سه مرحله قبل، جریان و بعد از توافق صلح را پیش می‌برد.
به گفته‌ی خانم انوری، ایجاد وزارت دولت در امور صلح این موضوع را بیان می‌کند که صلح به مرحله‌ی جدی و حساسی رسیده و یک نهاد اجرایی باید مراحل قبل، جریان و بعد از مذاکرات رسمی صلح را مدیریت کند.
عباس فراسو، نامزد دکترا در دانشگاه دیکین در آسترالیا در گفت‌وگو با اطلاعات روز هدف از ایجاد وزارت دولت در امور صلح را در دو نکته خلاص می‌کند: «اول، حکومت در تلاش است که مستقیم وارد مذاکرات صلح شده و رهبری گفت‌وگوها در صلح با طالبان را در دست بگیرد و به نوعی آمادگی نشان بدهد که برای گفت‌وگو با طالبان جدی است. دوم، با توجه به این که فراکسیون‌های مختلف در تیم اشرف غنی فعال‌اند، رییس‌جمهور خواسته یک بخشی از این فراکسیون‌ها را در وزارت دولت در امور صلح مشغول سازد.»
حفیظ منصور، نماینده پیشین مجلس نمایندگان می‌گوید با توجه به سیاست تمرکزگرایی حکومت فعلی، تصمیم گرفته شده به‌جای شورای عالی صلح که مستقل‌تر بود، یک اداره‌ی حکومتی ایجاد شود: «وقتی خصلت دولت کنونی را ببینیم، نشان داده که می‌خواهد همه‌چیز متمرکز و یک‌دست باشد. برای یک‌دست‌سازی و تمرکز قدرت و تصمیم‌گیری‌ها، آن‌ها ترجیح دادند که به‌جای شورای عالی صلح که چندین نفر مستقل‌تر یا جدا از اداره حکومت در آن حضور دارند، خواستند که یک اداره‌ی حکومتی داشته باشند.»
رییس‌جمهور غنی که در هفتم قوس سال گذشته طرح جدید صلحش را زیر نام «نقشه‌ی راه صلح» برای پیشبرد مذاکرات صلح با گروه طالبان در کنفرانس ژنیو اعلام کرد و آن را «مرحله‌ی بعدی صلح» خواند، ایجاد وزارت دولت در امور صلح در این نقشه نیامده بود. در این نقشه راه برای تطبیق روند صلح پنج سال زمان در نظر گرفته شده بود و بر برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری قبل از مذاکرات صلح تأکید شده بود.
حکومت در این نقشه راه یک تیم ۱۲ نفری مذاکره‌کننده را به ریاست سلام رحیمی، رییس دفتر آقای غنی اعلام کرد که بیش‌تر اعضای هیأت چهره‌های حکومتی بودند. این نقشه را و ترکیب هیأت مذاکره‌کننده انتقادها و واکنش‌های شماری از جریان‌های سیاسی، نمایندگان مجلس و کارشناسان را در پی داشت و آن‌ها این نقشه راه را شتاب‌زده و برای جلب حمایت جامعه‌ی جهانی از آقای غنی در انتخابات ریاست‌جمهوری عنوان کردند.
وزارت دولت در امور صلح روز چهارشنبه، نهم اسد اعلام کرد که هیأت ۱۵ نفری مذاکره‌‌کننده‌ی دولت افغانستان با گروه طالبان تعیین شده است، اما این وزارت از اعضای هیأت نام نبرد. این وزارت گفت که این هیأت در نتیجه‌ی رأی‌زنی‌های «مستمر و همه‌جانبه با طرف‌های ذی‌دخل داخلی و تلاش‌های جدی حکومت» از اقشار مختلف اجتماعی کشور تشکیل شده است.
بی‌سرنوشتی شورای عالی صلح
شورای عالی صلح که در سال ۱۳۸۹ از سوی حامد کرزی، رییسجمهوری پیشین تشکیل شد، پس از تشکیل وزارت دولت در امور صلح و با توجه به وسعت مسئولیت‌های این نهاد تازه‌تأسیس، معلوم نیست که سرنوشت آن چه می‌شود و چه نقشی در روند صلح خواهد داشت. رییس‌جمهور غنی اخیرا طی فرمانی دبیرخانه شورای عالی صلح را لغو کرد و هدف آن را «انسجام هرچه بهتر تمامی تلاش‌ها در راستای تأمین صلح در کشور و ایجاد محوریت واحد جهت پیشبرد کلیه‌ی مسایل مربوط به صلح» خواند. در فرمان آقای غنی آمده بود که تمامی وظایف و صلاحیت‌های دبیرخانه‌ی شورای عالی صلح به شمول تعمیر، اسناد، وسایل، وسایط و تجهیزات دفتری به وزارت دولت در امور صلح انتقال داده می‌شود.
عباس فراسو می‌گوید از آن‌جای‌که شورای عالی صلح نقش سمبولیک داشت و با آن ره به‌جای نمی‌رسید، باید دولت میکانیزم و تدابیر متفاوت و جدی را روی دست می‌گرفت: «شورای عالی صلح نقش سمبولیک و تا حد زیاد محلی داشت. یعنی در گذشته بیش‌تر در سطح محلات با فرماندهان طالبان تماس گرفته می‌شد و زمینه‌ی ادغام رده‌های پایین طالب‌ها را فراهم می‌کرد. اما گذر زمان ثابت کرد که مسأله طالب‌ها محلی نیست و با نقش سمبولیک شورای صلح کار به‌جای نمی‌رسد. طالبان بخش از منازعات کلان منطقه‌ای است و با دولت در جنگ قرار دارند. بنابراین، دولت میکانیزم‌ها و تدابیر متفاوت و جدی را باید در نظر می‌گرفت. در چنین شرایطی نقش شورای صلح از نظر سیاسی کم‌رنگ‌تر و حتا بی‌ربط خواهد شد.»
آقای فراسو در پاسخ به این پرسش که چرا شورای عالی صلح لغو نشد، می‌گوید که ممکن حکومت به‌دلیل ملاحظات سیاسی شورای صلح را به‌زودی لغو نکند: «ولی واقعیت این است که شورای عالی صلح در شرایط فعلی عملا بی‌ربط شده است. گفتوگوهای صلح وارد یک مرحله‌ای متفاوت شده و حکومت باید آمادگی‌های جدی‌تری داشته باشد.»
حفیظ منصور می‌گوید حکومت و آقای غنی تصمیم دارد که شورای عالی صلح را بدون صلاحیت حفظ کند تا بر شمار مخالفان‌اش افزوده نشود: «سعی می‌کند که با شخصیت‌های مهم مخالفت کم‌تر داشته باشد و از میزان دشمنی و خصومت آن‌ها بکاهد. امتیاز و نام برای‌شان می‌دهد و معاش برای‌شان حواله می‌کند، اما خود آن‌ها را بی‌صلاحیت نگاه می‌کند.»
از سوی هم برخی گمانه‌زنی‌های وجود دارد که حکومت در واقع توانایی لغو شورای عالی صلح را ندارد، بنابراین به‌جای لغو شورای عالی صلح که اعضای آن فرمان‌برداری چندانی از رییس‌جمهور ندارند، دبیرخانه‌ی این شورا را لغو کرد.
یکی از سخن‌گویان سابق شورای عالی صلح در صحبت با اطلاعات روز می‌گوید که در حال حاضر این شورا سخن‌گو ندارد. همچنان اطلاعات ما نشان می‌دهد که شورای عالی صلح بعد از ماه جولای (ماه گذشته میلادی) بودجه ندارد. این موضوعات می‌تواند نمایان‌گر این مسأله باشد که شورای عالی صلح دیگر نقشی در روند صلح نخواهد داشت و صرف نامی از آن باقی خواهد ماند.
حاجی دین‌محمد، معاون شورای عالی صلح در صحبت با رسانه‌ها گفته است از زمانی‌که آقای غنی روی کار آمده، همکاری آن‌چنانی با شورای عالی صلح نداشته و تلاش کرده که نهادهای چون بورد عالی مشورتی صلح، شورای عالی مصالحه، هیأت مذاکره‌کننده و اخیراً وزارت دولت در امور صلح را ایجاد کند.
آقای دین‌محمد در مصاحبه با رادیو آزادی گفته است که براساس گفته‌های سلام رحیمی،کارهای اجرایی و تخنیکی صلح را وزارت دولت در امور صلح پیش خواهد برد و شورای عالی صلح در تهیه و ترتیب پالیسی‌های صلح نقش خواهد داشت.
اما ریاست‌جمهوری می‌گوید در حال حاضر شورای عالی صلح همراه با وزارت دولت در امور صلح کار می‌کند و فعلا تصمیمی برای لغو شورای عالی صلح وجود ندارد، ولی این‌که در آینده چه خواهد شد بستگی به تصمیم رهبری حکومت دارد.
روند صلح در مسیر درست در حرکت است
با تشدید مذکرات صلح امریکا با گروه طالبان و همچنان نشست‌های جریان‌های سیاسی با نمایندگان گروه طالبان در مسکو و قطر، حکومت افغانستان نیز تلاش کرد که در روند صلح نقش داشته باشد و همواره تأکید کرده که گفتوگوهای صلح باید به رهبری و مالکیت افغان‌ها باشد. برای این‌که حکومت در محور مذاکرات صلح قرار گیرد، برنامه‌های متعددی چون برگزاری لویه‌جرگه‌ی مشورتی صلح، ارایه نقشه راه صلح، ایجاد بورد مشورتی صلح، تعیین هیأت مذاکره‌کننده و اخیرا ایجاد وزارت دولت در امور صلح را روی دست گرفته شده است.
آقای غنی در برنامه‌های صلح خود تلاش کرده که سلام رحیمی، روند صلح را مدیریت کند. او در «نقشه راه صلح» و اعلام هیأت مذاکره‌کننده در نشست ژینو نیز رییس هیأت بود که در آن زمان انتقادها و مخالفت‌های جریان‌های سیاسی و نمایندگان مجلس را برانگیخت. اکنون نیز آقای رحیمی وزیر دولت در امور صلح گماشته شده تا روند صلح را مدیریت کند.
حفیظ منصور می‌گوید که بحث صلح با گروه طالبان به آینده دولت‌داری در افغانستان تأثیر مستقیم دارد و به همین دلیل آقای غنی با تعیین سلام رحیمی به‌عنوان وزیر دولت در امور صلح، نمی‌خواهد مسایل و مذاکرات صلح را در اختیار کسی بدهد که به او اعتماد نداشته باشد: «آقای رحیمی با پیشینه‌ی که دارد شخص مطمیین، نزدیک و قابل اطمینان رییس‌جمهور است.»
وزارت دولت در امور صلح می‌گوید که در نتیجه‌ی تلاش‌ها و فعالیت‌های این اداره به آغاز مذاکرات دولت افغانستان با گروه طالبان نزدیک شده‌ایم. این وزارت به‌تاریخ پنجم اسد اعلام کرد که مذاکرات رودررو میان نمایندگان دولت افغانستان و گروه طالبان تا دو هفته‌ی دیگر آغاز می‌شود. اما پس از آن زلمی خلیل‌زاد، نماینده‌ی ویژه‌ی وزارت خارجه‌ی امریکا برای صلح افغانستان گفت که مذاکرات مستقیم میان دولت افغانستان و گروه طالبان پس از به نتیجه‌رسیدن مذاکرات امریکا با طالبان آغاز خواهد شد.
حاجی دین‌محمد، معاون شورای عالی صلح می‌گوید که ایجاد وزارت دولت در امور صلح تأثیر خاصی روی روند صلح نخواهد گذاشت.
ارگ ریاست‌جمهوری می‌گوید که در حال حاضر شرایط برای صلح بهتر شده است و روند صلح در جهت خوب در حرکت است.
صدیق صدیقی، سخن‌گوی ریاست‌جمهوری در صحبت با اطلاعات روز می‌گوید که دولت افغانستان در متن مذاکرات صلح قرار داد و امریکا بدون مشوره دولت افغانستان نمی‌توانست به مرحله‌ی فعلی مذاکره با طالبان برسد: «اگر حکومت محور اصلی نباشد، شاهد پیشرفت‌ها نمی‌بودیم. ریس‌جمهور و رهبری حکومت جزئیات نقشه صلح را با امریکایی‌ها کار کرده است و هیچ وقت حکومت نمی‌تواند در حاشیه باشد. اگر قرار باشد که حکومت در حاشیه باشد، ما شاهد پیشرفت نمی‌باشیم. نقش حکومت افغانستان محوری است و نه تنها پروسه‌ی صلح را مدیریت می‌کنیم، بلکه مالک این پروسه نیز هستیم.»