سه هفته پس از متوقف‌شدن غیرمنتظره‌ی مذاکرات صلح افغانستان به دستور دونالد ترمپ، زلمی خلیل‌زاد، فرستاده‌ی ویژه‌ی ایالات متحده برای صلح افغانستان و هیأت سیاسی طالبان بار دیگر در پاکستان دیدار و گفت‌وگو کردند. دیدار آقای خلیل‌زاد و هیأت سیاسی طالبان به رهبری ملابرادر در اسلام آباد به نوعی مقدمه‌چینی برای از سرگیری مذاکرات صلح افغانستان بود.
در سوم عقرب، نمایندگان چین، روسیه، ایالات متحده و پاکستان در مسکو، توافق کردند که مذاکرات صلح افغانستان هرچه زودتر از سر گرفته شده و طرف‌های درگیر در جنگ، خشونت را به‌صورت فوری کاهش دهند. در این نشست از طالبان خواسته شد که در جریان مذاکرات بین‌الافغانی، آتش‌بس اعلام کنند.
قرار بود در روزهای هفتم و هشتم عقرب، یک نشست بین‌الافغانی با حضور نمایندگان طالبان، جناح‌های سیاسی و حکومت افغانستان در بجینگ برگزار شود، اما این نشست برای مدت نامعلومی به تعویق افتاد. نشست بجینگ، به‌عنوان اولین گفت‌وگوی بین‌الافغانی پس از متوقف‌شدن مذاکرات، در واقع از سرگیری مذاکرات صلح افغانستان را کلید می‌زند.
چین در افغانستان در پی چیست؟
اگرچه دومین قدرت اقتصادی و سومین قدرت نظامی جهان، قبل از این همواره مناسبات سیاسی، اقتصادی و فرهنگی گسترده‌ای با افغانستان داشته است، اما تا پیش از متوقف‌شدن مذاکرات صلح افغانستان، چین در مصالحه و منازعه‌ی افغانستان به اندازه‌ی کشورهایی چون ایالات متحده، پاکستان، روسیه و اتحادیه‌ی اروپا دخیل نبود. برگزاری نشست بین‌الافغانی بجینگ، نشان از ورود مستقیم و تعیین‌کننده‌ی این کشور در پروسه‌ی صلح افغانستان است.
چین به‌عنوان یکی از همسایگان افغانستان و از قدرت‌های پیشتاز اقتصادی، سیاسی و نظامی در جهان، منافع اقتصادی، امنیتی و سیاسی در مصالحه و منازعه‌ی افغانستان دارد و از این منظر، متمایل است که در آینده‌ی سیاسی افغانستان پس از مصالحه با طالبان نقش داشته باشد.
وحید مژده، تحلیل‌گر سیاسی و دیپلمات سابق در حکومت طالبان معتقد است که چین به‌دلیل منافع امنیتی، سیاسی و اقتصادی متمایل است که در سطح بین‌الملل و منطقه و به‌خصوص کشورهای همسایه‌اش نقش تعیین‌کننده داشته باشد. به باور آقای مژده، پروسه‌ی صلح افغانستان فرصتی مناسب برای این کشور است تا از طریق یک افغانستان امن و آرام، کریدورهای اقتصادی با کشورهای آسیای میانه احداث کند. آقای مژده می‌گوید که چین علاوه بر منافع اقتصادی، چشم‌داشت امنیتی نیز به پروسه‌ی صلح افغانستان دارد: «چینی‌ها نگران گسترش ناامنی و تحرکات داعش از افغانستان به ایالات سین‌کیانک است و افغانستان آرام، این نگرانی را به‌صورت قابل توجه کاهش می‌دهد.»
دکتر جعفر مهدوی، کارشناس مسایل سیاسی و دبیر کل حزب ملت افغانستان می‌گوید که چین به‌عنوان یک قدرت نوظهور اقتصادی و نظامی که هژمونی ایالات متحده را به چالش گرفته، مایل است که نه‌تنها در افغانستان که در سطح منطقه و جهان تأثیرگذاری سیاسی داشته باشد. آقای مهدوی می‌گوید که به‌دلیل اختلافات دیرین و عمیق چین با هند، این کشور در صدد آن است که با سهم‌گیری تأثیرگذار در پروسه‌ی صلح افغانستان سیاست‌های هند در افغانستان را که با حکومت وحدت ملی و مشخصا رییس‌جمهور غنی مناسبات قوی دارد، محدود کند. به اعتقاد آقای مهدوی، چین مناسبات گسترده و وسیعی با پاکستان دارد و تلاش برای محدودکردن حضور هند در افغانستان، به نفع هردو متحد سیاسی ختم می‌شود. آقای مهدوی می‌گوید که علاوه بر منافع سیاسی، به‌لحاظ اقتصادی و امنیتی، یک افغانستان آرام و صلح‌آمیز، بر امنیت و اقتصاد چین نیز تأثیرگذار است: «افغانستان آرام، بازار بزرگ‌تری برای محصولات چین است.»
چرا نشست بجینگ به تعویق افتاد؟
بر مبنای اعلام قبلی، قرار بود در روزهای هفتم و هشتم عقرب، اولین نشست بین‌الافغانی پس از متوقف‌شدن مذاکرات صلح افغانستان در بجینگ برگزار شود اما برگزاری آن به دلایلی که قبلا «نامعلوم» عنوان می‌شد، به تعویق افتاد.
سهیل شاهین، سخن‌گوی دفتر سیاسی طالبان در قطر، در تویترش نوشته است که اشتراک‌کنندگان در نشست بجینگ، از آدرس شخصی، دیدگاه‌های فردی‌شان را در مورد حل مسأله‌ی افغانستان ارایه می‌کنند. موضع سخن‌گوی دفتر سیاسی طالبان در مورد این نشست نشان می‌دهد که این گروه کماکان بر رسمی‌نبودن اعضای اشتراک‌کننده در نشست بجینگ تأکید می‌کنند. قبل بر این، طالبان همواره از گفت‌وگو با نمایندگان رسمی حکومت امتناع کرده‌اند.
وحید مژده معتقد است که دلیل تعویق نشست بجینگ، بی‌میلی حکومت افغانستان نسبت به اشتراک در این نشست بوده است. به باور آقای مژده، حکومت افغانستان می‌خواهد که برخلاف خواسته‌ی طالبان، به‌صورت رسمی در این نشست شرکت کند. آقای مژده می‌گوید که چینی‌ها به‌عنوان میزبان این نشست، اغلبا در مسایل سیاسی محتاطانه عمل کرده و سعی می‌کنند که رضایت همه‌ی جوانب را به‌دست آورند: «چینی‌ها منتظر هستند که حکومت افغانستان تصمیم نهایی‌اش را بگیرد تا تاریخ برگزاری نشست بجینگ را اعلام کنند.»
جعفر مهدوی نیز معتقد است که دلیل تعویق نشست، اختلاف نظر بر سر ترکیب، تعداد و رسمیت هیأت حکومت افغانستان است. آقای مهدوی می‌گوید که حکومت افغانستان مصمم است که برخلاف تأکید طالبان، در این نشست با رسمیت و صلاحیت اشتراک کند: «موضوع هنوز مورد بحث قرار دارد و طرف‌ها بر سر این اختلاف نظر به نتیجه نرسیده‌اند.» به باور آقای مهدوی چینی‌ها اگرچه ترجیحاتی میان طالبان و حکومت افغانستان قایل هستند، اما سعی می‌کنند در مناسبات با دوجانب منازعه‌ی افغانستان موازنه را رعایت کنند.
آقای مژده معتقد است که درخواست حکومت افغانستان برای اشتراک یک هیأت رسمی در نشست بجینگ عملی نخواهد شد؛ زیرا در آن صورت، طالبان از اشتراک در نشست امتناع می‌کنند.
صدیق صدیقی، سخن‌گوی ریاست‌جمهوری افغانستان اما می‌گوید که هیأت حکومت افغانستان برای اشتراک در نشست بجینگ تعیین شده و آماده‌ی اشتراک در این نشست است. آقای صدیقی می‌گوید که برمبنای اصل «رابطه‌ی دولت با دولت»، طرف حکومت افغانستان در خصوص برگزاری و جزئیات نشست بجینگ، دولت چین است و ریاست‌جمهوری افغانستان در خصوص ترجیحات و مطالبات طالبان نظری ندارد.
اهمیت و تفاوت نشست بجینگ
وحید مژده معتقد است که نشست بجینگ به‌دلیل دو تفاوت عمده با نشست‌های مشابه قبلی، اهمیت دارد. به باور آقای مژده، تفاوت اول، ورود مستقیم و تأثیرگذار چین به پروسه‌ی صلح افغانستان و میزبانی از نشست به‌عنوان کشوری با مناسبات متوازن و خوب با دوطرف منازعه‌ی افغانستان است که می‌تواند در نتیجه‌ی آن تأثیرگذار باشد: «تفاوت دوم این است که میان چینی‌ها و امریکایی‌ها در خصوص برگزاری نشست بجینگ، هماهنگی و توافق وجود دارد.» آقای مژده می‌گوید که نمی‌توان انتظار برجسته و فوق‌العاده‌ای از نتایج این نشست داشت.
جعفر مهدوی اما نسبت به اهمیت و تفاوت نشست بجینگ، خوش‌بین است. آقای مهدوی می‌گوید که نشست بجینگ، اولین گفت‌وگوی بین‌الافغانی است که به احتمال زیاد هیأت حکومت افغانستان به‌صورت رسمی و باصلاحیت در آن شرکت می‌کند. آقای مهدوی می‌گوید که علاوه بر یک هیأت رسمی از طرف حکومت افغانستان، یک هیأت باصلاحیت با 15 عضو از دفتر سیاسی طالبان و جناح‌های سیاسی تأثیرگذار کشور نیز در این نشست شرکت خواهند کرد: «با توجه به ترکیب و آجندای جدید و متفاوتی که این نشست دارد، همه‌ی طرف‌ها آن را جدی گرفته و با حساسیت و جدیت نسبت به آن برخورد می‌کنند. اگر طرفین با حسن نیت در نشست شرکت کنند، نتایج قابل توجه و تاریخی برای افغانستان خواهد داشت.»
صدیق صدیقی، سخن‌گوی ریاست‌جمهوری افغانستان اما می‌گوید که دشوار است در مورد تأثیرگذاری این نشست پیش از وقت داوری کند. آقای صدیقی می‌گوید که حکومت افغانستان متمایل به «تفاهم، گفت‌وگو و دیالوگ» است و از هر نوع گفت‌وگو استقبال می‌کند. به باور آقای صدیقی، پیش از برگزاری نشست، تنها تفاوت و اهمیتی که در خصوص نشست بجینگ می‌تواند قایل شود، حضور یک هیأت رسمی از طرف حکومت افغانستان برای اولین بار در گفت‌وگوهای بین‌الافغانی است.