یافته‌های «مرکز خبرنگاران افغانستان» نشان می‌دهد که در جریان ۱۸ سال گذشته (از سال۱۳۸۰ تا ۱۳۹۸ خورشیدی) ۱۰۹ خبرنگار و کارمند رسانه‌ای در افغانستان کشته شده‌اند. به گفته‌ی این نهاد از این جمله، فقط در مورد شش نفر عدالت تطبیق شده است.
در گزارشی که دیروز (شنبه، ۱۱ عقرب) از سوی مرکز خبرنگاران افغانستان به مناسبت روز جهانی «پایان‌دادن به معافیت از مجازات جرایم علیه خبرنگاران» به نشر رسیده، آمده است که از جمع ۱۰۹ خبرنگار کشته‌شده، ۱۵ نفر آنان زنان‌اند. همچنان ۱۷ نفر دیگر این خبرنگاران نیز شهروندان کشورهای خارجی‌اند که در افغانستان کشته شده‌اند. این خبرنگاران در ولایت‌های کابل، هلمند، تخار، قندهار، ننگرهار، خوست، قندوز، بلخ، پروان، بغلان، پکتیا، غزنی، لوگر، کاپیسا، زابل، ارزگان، فاریاب، لغمان، جوزجان و هرات کشته شده‌اند.
همین طور این نهاد گفته است که علاوه بر این موارد، دو خبرنگار افغان نیز در پاکستان کشته شده‌اند. مرکز خبرنگاران افغانستان افزوده است که تنها در جریان سال جاری خورشیدی، چهار خبرنگار و کارمند رسانه‌ای در کشور کشته شده‌اند.
در گزارش مرکز خبرنگاران افغانستان تأکید شده است که از این مجموع عدالت در مورد قتل شش خبرنگار به‌صورت «کامل» و «نسبی» تطبیق شده است. جمشید رسولی، سخن‌گوی دادستانی کل کشور گفته است که این شش قضیه مربوط به پلوشه توخی، همکار رادیو بیان، حامد نوری، گوینده‌ی تلویزیون ملی، شکیبا سانگه آماج، مجری تلویزیون شمشاد، زبیر خاکسار، خبرنگار رادیو و تلویزیون ملی، امان‌الله عطایی، رییس تلویزیون آسیا و عبدالمنان ارغند، خبرنگار تلویزیون کابل نیوز می‌شود.
در پیوند به این قضایا، ۱۲ نفر مجرم شناخته شده که از آن جمله دو نفرشان به اعدم محکوم شده‌اند. متباقی ۱۱ عامل این قضایا به ۲۰ الی یک سال زندان محکوم به مجازات شده‌اند. از این جمع، یک نفرشان متواری است و متباقی دوران محکومیت‌شان را می‌گذرانند.
علاوه بر این‌ها، سخن‌گوی داستانی کل افزوده است که یک قضیه‌ی دیگر در مورد قتل محمدمحسن هاشمی، کارمند تخنیکی رادیوی صدای نجراب نیز از سوی دادگاه استیناف فیصله صادر شده است.
در همین حال نهاد حمایت‌کننده‌ی رسانه‌های آزاد افغانستان (نی) با نشر اعلامیه‌ای به مناسبت روز جهانی پایان‌دادن به معافیت از مجازات جرایم علیه خبرنگاران گفته است که در جریان ۱۷ سال گذشته، ۱۱۵ خبرنگار و کارمند رسانه‌ای کشته شده‌اند. از این جمله براساس اعلامیه‌ی نی، تنها پرونده‌های کم‌تر از پنج درصد آن پی‌گیری شده است.
از سویی هم، مرگز خبرنگاران افغانستان گفته است که در جریان سال‌های ۱۳۸۰ تا کنون بیش از یک‌هزار قضیه‌ی خشونت از جمله قضایای کشته‌شدن خبرنگاران و کارمندان رسانه‌ای صورت گرفته است. این خشونت‌ها شامل قتل، ضرب‌وشتم، زندانی‌کردن، ربودن، خشونت‌های لفظی و تهدید به مرگ خبرنگاران می‌شود.
جمشید رسولی اما گفته است که از این هزار قضیه، ۵۰ قضیه‌ی آن تحت بررسی است.
با این حال نجیب‌الله مقصودی، مسئول بررسی قضایای خشونت علیه خبرنگاران در وزارت امور داخله‌ی کشور گفته است که این نهاد بیش از صد قضیه‌ی خشونت از جمله قضایای کشته‌شدن خبرنگاران و کارمندان رسانه‌ای را مورد بررسی قرار داده و پرونده‌ی آن‌ها را به دادستانی کل سپرده است.
عاملان قتل خبرنگاران
مرکز خبرنگاران افغانسان گفته است که از جمع ۱۱۱ قتل خبرنگاران در افغانستان و دو خبرنگار افغان در پاکستان، جنگ‌جویان طالبان در ۵۰ قضیه‌ی قتل آن‌ها متهم و یا مظنون هستند. همین طور جنگ‌جویان داعش در قضیه‌ی ۲۹ قضیه‌ی قتل، افراد مسلح غیرمسئول در ۲۵ قضیه‌ی قتل خبرنگاران و نیروهای مربوط به سازمان اتلانتیک شمالی (ناتو) در سه قضیه‌ی قتل متهم و یا مظنون می‌باشند.
این نهاد همچنان افزوده است که گمان می‌رود سه خبرنگار دیگر در جریان ۱۸ سال گذشته توسط اعضای خانواده‌های‌شان و یک خبرنگار هم توسط نیروهای پولیس به قتل رسیده باشند.
در همین حال احمد قریشی، رییس اجرایی مرکز خبرنگاران افغانستان به روزنامه اطلاعات روز می‌گوید که تعدادی از این رویدادها را عاملان آن به‌گونه‌ی رسمی بر عهده گرفته‌اند. اما به گفته‌ی او در تعدادی از این قضایای قتل خبرنگاران، عاملان آن تا کنون ابراز نظری نکرده‌اند.
آقای قریشی می‌افزاید که اتهام و مظنونیت گروه‌های مخالف دولت و عدم همکاری نیروهای متهم و مظنون خارجی دلیل اصلی رسیدگی ضعیف به قضایای خشونت علیه خبرنگاران در کشور است: «شماری از این قضایا یا مربوط به طالبان، داعش و یا سایر گروه‌های مخالف دولت می‌شود و یا هم مربوط به نیروهایی مسلح دولت است که به دولت افغانستان پاسخ‌گو نیست. دولت افغانستان هم توان به محاکمه‌کشاندن آن‌ها را ندارد.»
او تأکید می‌کند که به‌‌رغم تلاش‌های صورت‌گرفته، هنوز عدالت در مورد اکثریت عاملان و سازمان‌دهندگان جرایم علیه خبرنگاران در کشور تطبیق نشده است. به گفته‌ی او، هنوز معافیت از این جرایم در سطح بالایی در افغانستان قرار دارد.
همچنان در گزارش مرکز خبرنگاران افغانستان آمده است که افغانستان در صدر کشورهایی قرار دارد که در پایان‌دادن به معافیت از مجازات این‌گونه جرایم ناکام بوده است. رییس اجرایی این نهاد اما هشدار داده است که ادامه‌ی این روند به حرفه‌ی خبرنگاری و فعالیت رسانه‌ها در کشور آسیب «جدی» می‌زند.
در همین حال نی در اعلامیه‌اش تأکید کرده است که برای مبارزه با «فرهنگ معافیت از مجازات در برابر عاملان خشونت علیه خبرنگاران» باید عاملان حکومتی آن محاکمه شوند. این نهاد تأکید کرده است که در شرایط اجتماعی افغانستان، این مورد در کاهش خشونت علیه خبرنگاران مؤثر است.
همچنان کمیته‌ی جهانی حفاظت از خبرنگاران (CPJ) افغانستان در رده‌بندی سال ۲۰۱۹ میلادی از نظر عدم پی‌گیری قانونی قتل خبرنگاران در جایگاه ششم کشورهای جهان قرار دارد.
گفتنی است که سازمان ملل متحد روز دوم نوامبر (۱۱ عقرب) را در واکنش به افزایش خشونت‌ها علیه خبرنگاران در جهان به‌عنوان روز جهانی پایان‌دادن به معافیت از مجازات جرایم علیه خبرنگاران اعلام کردند. کشورهای عضو سازمان ملل متحد در قطع‌نامه‌ای تعهد کرده‌اند که به شکل جدی در زمینه‌ی تأمین امنیت و مصئونیت خبرنگاران اقدام کنند.