مرضیه سلطانی
وزارت صحت عامه افغانستان در سال‌های اخیر با همکاری حامیان بین‌المللی خود در سراسر کشور تنظیم خانواده را اجرا و در بخشی از آن تلاش کرده است برای خانواده‌های افغان در مورد چگونگی ایجاد وقفه میان ولادت فرزندان‌شان آگاهی‌دهی کند، اما با آن هم هنوز وقفه‌دهی میان ولادت‌ها چالشی برای مادران در کشور است.
برنامه‌ی تنظیم خانواده‌ها از سوی وزارت صحت عامه برای خانواده‌ها و کسانی طراحی شده است که نمی‌خواهند فرزندان «شیر به شیر» داشته باشند و با استفاده از روش‌های مختلف تنظیم خانواده، میان ولادت فرزندان‌شان وقفه ایجاد کنند.
داکتر غوتی صادق یعقوبی، مسئول برنامه‌ی تنظیم خانواده در ریاست صحت و باروری وزارت صحت عامه می‌گوید که برنامه‌های زیادی روی دست گرفته شده است تا برای خانواده‌های افغان کمک شود. او به اطلاعات روز گفت که در حال حاضر در مراکز صحی قابله‌ها و داکتران آموزش‌دیده فعالیت دارند و به مادران کمک می‌کنند تا آنان بتوانند میان ولادت فرزندان‌شان وقفه ایجاد کنند.
روش‌ها
وزارت صحت عامه می‌گوید برای ایجاد وقفه میان ولادت‌ها روش‌های مختلف وجود دارد و مسئولان صحی در مراکز صحی در سراسر افغانستان از این روش‌ها در برنامه‌ی تنظیم خانواده استفاده می‌کند.
به گفته‌ی مسئولان وزارت عامه، در حال حاضر در افغانستان برای ایجاد وقفه میان ولادت‌ها، از روش‌های مختلف پیش‌گیری از بارداری از جمله عقیم‌سازی زنان، آله‌ی داخل رحمی، قرض ضدبارداری، آمپول ضدبارداری و کاندوم استفاده می‌شود.
سروی وضعیت زندگی در افغانستان در سال 1395 که در ماه حمل 1398 از سوی اداره ملی احصاییه و معلومات منتشر شد، نشان می‌دهد که در میان زنانی که در پنج سال گذشته ولادت نموده‌اند، 14.4 درصد تمان زنان از روش زرقیات ضد حمل و 11.9 درصد از تابلیت‌های ضد حاملگی نموده‌اند. 9.9 درصد دیگر زنان از شیردهی منحیث یک روش جلوگیری از حمل استفاده کرده‌اند. 2.4 درصد از آله‌ی داخل رحمی و 6.3 درصد دیگر از کاندوم برای جلوگیری از بارداری استفاده کرده‌اند.
سروی وضعیت صحی در افغانستان در سال 2018 میلادی که از سوی وزارت صحت عامه انجام شده است، نیز نشان می‌دهد که در حال حاضر زنان در افغانستان از روش‌های مختلف برای ایجاد وقفه میان ولادت‌ها استفاده می‌کنند.
این سروی می‌گوید که 18.9 درصد زنان از روش‌های پیش‌گیری از بارداری استفاده می‌کنند. براساس این سروی، 35.3 درصد این زنان از قرض ضد بارداری، 33.4 درصد از آمپول ضدبارداری و 18.4 درصد از کاندوم به‌عنوان روش پیش‌گیری از بارداری استفاده می‌کنند. 5.3 درصد دیگر از آله‌ی داخل رحمی و 1 درصد دیگر از روش عقیم‌سازی برای پیش‌گیری از بارداری استفاده می‌کنند.
سروی وزارت صحت عامه نشان می‌دهد که نیمی از زنان افغان داروها و وسایل ضد بارداری را با استفاده از مراکزی خصوصی که خدمات صحی ارایه می‌کنند، به‌دست می‌آورند. براساس آمار این سروی، 33.8 درصد زنان از داروخانه‌ها، 16 درصد از کلینیک‌های خصوصی و 43 درصد دیگر از امکانات مربوط به وزارت صحت عامه دارو و وسایل ضد بارداری را دریافت می‌کنند.
زنان چگونگی آگاهی کسب می‌کنند؟
وزارت صحت عامه می‌گوید که برنامه‌ی تنظیم خانواده در مورد چگونگی ایجاد وقفه میان ولادت‌ها و پیش‌گیری از بارداری به زنان آگاهی می‌دهد. این آگاهی از سوی مراکز صحی و قابله‌ها در مواردی به زنان داده می‌شود.
دکتر غوتی صادق یعقوبی می‌گوید که وزارت صحت عامه تلاش می‌کند به مادران آگاهی دهد تا خود‌شان به‌صورت آگاهانه در مورد زندگی خود و فرزندان‌شان تصمیم بگیرند و این وزارت در این زمینه تلاش می‌کند روی بهبود وضعیت صحی مادران و کودکان کار کند.
سروی وضعیت صحی در افغانستان در سال 2018 نیز نشان می‌دهد که بیش‌تر زنان افغان آگاهی در مورد ایجاد وقفه میان ولادت‌ها را با استفاده از امکانات وزارت صحت عامه دریافت می‌کنند. 53.4 درصد زنان آگاهی خود را از طریق امکانات وزارت صحت عامه، 18.8 درصد از طریق داروخانه‌ها و مراکز صحی خصوصی، 17.4 درصد از طریق قابله‌ها/ ماماها و 14 درصد دیگر از طریق رادیو کسب می‌کنند.
چاره‌جویی برای کاهش مرگ و میر مادران و کودکان
در حال حاضر میزان مرگ و میر مادران در افغانستان یکی از نگرانی‌های جدی است. وزارت صحت عامه در سال‌های اخیر تلاش کرده است با ارایه خدمات صحی و راه‌اندازی برنامه‌ی تنظیم خانواده، به کاهش مرگ و میر مادران و اطفال کمک کند.
داکتر نوید شمس، مسئول مدیریت سیستم معلومات‌دهی صحی در وزارت صحت عامه می‌گوید که در هر هزار تولد زنده، 23 کودک جان‌شان را از دست می‌دهند و در کودکان کم‌تر از یک سال، 41 کودک و در کودکان زیر پنج سال 50 کودک جان‌شان را از دست می‌دهند.
علاوه بر این، وزرات صحت عامه پیش از این گفته بود که از هر صدهزار مادر، 661 نفر آن در هنگام ولادت جان‌شان را از دست می‌دهند این در حالی است که براساس تعهد افغانستان، میزان مرگ و میر مادران تا سال 2030 باید به 70 مورد در هر یک هزار ولادت برسد.
وزارت صحت عامه با تمرکز بر برنامه‌ی تنظیم خانواده، میزان وقفه میان ولادت‌ها را حداقل دو سال و حداکثر سه سال می‌گوید. خانم یعقوبی در این مورد گفت که در سروی‌هایی که از سال 2002 به این طرف صورت گرفته، میزان باروری زنان در آن زمان 7.1 بوده است. به این معنا که یک خانواده بیش از هفت کودک داشته، اما در حال حاضر این رقم به 5.3 رسیده است. او گفت: «ما می‌بینم که به مردم آگاهی داده شده و توسعه‌ی خدمات بخش تنظیم خانواده به دورترین نقاط سبب شده که باروری را کاهش دهد. این یک دست‌آورد بسیار خوب است.»
هرچند وزارت صحت عامه از افزایش تلاش‌هایش سخن می‌زند، ولی زنان افغان هنوز از عدم دسترسی به خدمات صحی رنج می‌برند. خانم یعقوبی نیز می‌گوید او نگران زنانی است که برای رفتن به مراکز صحی اجازه فامیل خود را ندارند و این امر برای سلامتی آنان در مورد بارداری، اختلاف زمان بارداری و مراقبت‌های پیش و پس از ولادت نگران‌کننده است.