در آستانه‌ی مذاکرات صلح با گروه طالبان، بسیاری‌ها اختلاف‌ها و تنش‌های سیاسی ناشی از انتخابات ریاست‌جمهوری 1398 را به‌عنوان تضعیف‌شدن حوزه‌ی جمهوری اسلامی در برابر گروه طالبان می‌خواندند. پس از امضای موافقت‌نامه سیاسی میان دو نامزد پیشتاز، امیدواری به میان آمد که اکنون جبهه جمهوری اسلامی افغانستان در برابر طالبان متحد شده است. اما واقعا امضای این موافقت‌نامه، جبهه جمهوری اسلامی افغانستان را در برابر طالبان متحد کرده است؟
پس از امضای این موافقت‌نامه در روزهای عید دیدارهای میان رهبران سیاسی صورت گرفت و عکس‌های آن در رسانه‌های اجتماعی منتشر شد که نشان می‌دهد گویا رهبران سیاسی اختلافات و کدورت‌های گذشته را کنار گذاشته و به سمت یک اتحاد پیش می‌روند. اشرف غنی و حامد کرزی به خانه‌ی عبدالله عبدالله رفتند. رییس‌جمهور غنی با هردو معاونش در ارگ دیدار کرد و همچنان غنی در ارگ ریاست‌جمهوری با محمد محقق دیدار کرد.
پیش از امضای موافقت‌نامه، محمدحنیف اتمر، یکی از نامزدان انتخابات که در دوران کمپین انتخاباتی شدیدا از اشرف غنی انتقاد می‌کرد، در کنار آقای غنی رفت و سرپرست وزارت خارجه شد. پیش از آن نیز شماری از نامزدان دیگر در اردوگاه‌های ارگ و سپیدار ملحق شده بودند. همچنان شماری از رهبران سیاسی میان ارگ و سپیدار میانجی‌گری کردند. در موافقت‌نامه به ایجاد شورای عالی دولت تعهد شده و ممکن است بسیاری از این رهبران سیاسی عضو این شورا شوند. در این صورت، ظاهر قضیه این است که همه بازیگران سیاسی در محور حکومت گرد هم می‌آیند، اما کارشناسان اتحاد فعلی را یک اتحاد صوری یا مصنوعی می‌دانند و باور دارند که این اتحاد بسیار شکننده است.
حکومت افغانستان میگوید که پس از امضای موافقت‌نامه سیاسی، اجماع ملی و سیاسی قوی ایجاد شده و نگرانی‌ها از عدم موجودیت یک اجماع سیاسی، بر طرف شده است. صدیق صدیقی، سخن‌گوی ریاست‌جمهوری در صحبت با اطلاعات روز میگوید که پس از امضای این موافقت‌نامه، حکومت در چوکات جمهوری اسلامی افغانستان متحدانه با یک رویکرد ملی و با یک اجماع بزرگ سیاسی پروسه صلح را به پیش خواهد برد.
علی امیری، استاد دانشگاه هرچند فضای شکل‌گرفته پس از امضای موافقت‌نامه سیاسی را خیلی بهتر از زمانی می‌داند که نیروهای سیاسی با هم اختلاف داشتند، اما میگوید که این اتحاد، یک اتحاد مصنوعی است و در آینده شکاف‌ها بروز می‌کند.
آقای امیری معتقد است که پس از امضای موافقت‌نامه سیاسی، انسجام جبهه‌ی جمهوری اسلامی افغانستان در برابر طالبان یک مقدار بالا رفته است، اما این توافق از لحاظ سیاسی تفاوت زیادی در قدرت افغانستان در چانه‌زنی‌ها ایجاد نمی‌کند: «یک مقدار انسجام بالا رفته و می‌تواند برای تسهیل امور در داخل افغانستان مفید باشد، ولی کدام تأثیری روی موضع طالبان یا تقویت دولت افغانستان ندارد.»
امیری میگوید نشانه‌های که در حال حاضر برای این اتحادی مصنوعی دیده می‌شود، این است که تعهد همکاری وجود دارد که باهم کار کنند و حوزه‌های کار را هم تا حدود تعریف کرده‌اند، اما چون فشار بیرونی بر این تعهد همکاری نقش اساسی داشته، در نتیجه شکاف‌ها بروز می‌کند: «ولی روی هم رفته نسبت به این که اختلافات بود، خیلی بهتر است.»
احمدضیای رفعت، استاد دانشگاه میگوید که متحدشدن جبهه جمهوری اسلامی افغانستان در برابر طالبان بستگی به عملی‌شدن مواد موافقت‌نامه سیاسی دارد و در حال حاضر زود است که سخن از اتحاد به میان آورده شود. چون به گفته‌ی آقای رفعت، تا هنوز شورای عالی مصالحه ملی به کار آغاز نکرده، ساختار اداری آن شکل نگرفته و همچنان شورای عالی دولت ایجاد نشده است. آقای رفعت می‌افزاید بعد از آن‌که شورای عالی صلح آغاز به کار کرد و مطابق موافقت‌نامه شورای عالی دولت تشکیل شد، سه ضلع -اشرف غنی، شورای عالی صلح و شورای عالی دولت- به میان می‌آید و اگر میان این سه ضلع تعامل ایجاد شود، در واقع در داخل افغانستان به همان صدای واحدی دست پیدا می‌کنیم که همیشه مردم، تحلیل‌گران و فعالان سیاسی اهمیت آن را مطرح می‌کردند. ولی اگر این سه ضلع نتواند در هماهنگی و تعامل با همدیگر عمل کند، در آن صورت جبهه حکومت در برابر طالبان بیش‌تر از پیش تضعیف خواهد شد.
این استاد دانشگاه همچنان میگوید که پس از امضای این موافقت‌نامه سیاسی، در آغاز اتحاد صوری شکل می‌گیرد، اما این که این اتحاد چقدر می‌تواند دوام بیاورد بستگی به صداقت طرف‌ها نسبت به همدیگر دارد. به گفته‌ی آقای رفعت، این که سیاست‌مداران افغانستان و احزاب سیاسی فاقد برنامه‌اند، شک‌های ایجاد می‌کند که این اتحاد پایدار نماند و اگر پایدار هم بماند تصادفی پایدار می‌ماند: «در کوتاه‌مدت اتحادی شکل می‌گیرد که برای مدتی اتحاد‌شان اجتناب‌ناپذیر است، ولی در مورد استمرار آن خیلی نمی‌توان خوش‌بین بود.»
مخالفان داخلی؛ امرالله صالح از توافق سیاسی عبدالله و غنی ناراحت است؟
توافق سیاسی میان اشرف غنی و عبدالله هرچند با استقبال گسترده‌ای خارجی روبه‌رو شد، اما در داخل افغانستان مخالفت‌های نیز با آن صورت گرفت. حزب جمعیت اسلامی و حزب اسلامی با آن مخالفت کردند. گفته می‌شود که امرالله صالح، معاون اول آقای غنی نیز یکی از مخالفان این موافقت‌نامه است. آقای صالح هرچند در روز امضای موافقت‌نامه در کابل حضور نداشت، اما بعدا از آن استقبال کرد و گفت که «اتحاد در برابر دشمن مشترک نیاز ملی است.»
اکنون یک منبع معتبر از شورای رهبری حزب جمعیت اسلامی در صحبت با اطلاعات روز میگوید که امرالله صالح از امضای موافقت‌نامه غنی و عبدالله ناراحت شده بود، چند روز قهر بود و به زادگاهش پنجشیر رفت که اخیرا با وساطت حمدالله محب، مشاور امنیت ملی رییس‌جمهور غنی به کابل آورده شد. به گفته‌ی منبع، ناراحتی معاون اشرف غنی نشان می‌دهد که جبهه جمهوری اسلامی افغانستان تا هنوز متحد نیست.
این عضو حزب جمعیت که نمی‌خواهد در گزارش نامی از او ذکر شود، می‌افزاید این که تیم‌های «دولت‌ساز» و «ثبات و همگرایی» سرانجام متحد خواهند شد یا نه بیش‌تر بستگی به عمل‌کرد اشرف غنی دارد که آیا صادقانه وزارت‌خانه‌های مورد نظر عبدالله را برایش می‌دهد یا نه، اما در حال حاضر عبدالله عبدالله برای همکاری قدم برداشته است.
هرچند حزب جمعیت با موافقت‌نامه عبدالله و غنی مخالفت کرد، اما این عضو جمعیت در صحبت با اطلاعات روز میگوید با وجود ملاحظاتی در مورد انتخابات و موافقت‌نامه سیاسی، این حزب از تلاش‌های صلح حمایت می‌کند و به صلاح می‌داند که در شرایط فعلی رهبران سیاسی در کنار حکومت قرار بگیرند و یک جبهه واحدی را در برار طالبان تشکیل بدهند.
صدیق صدیقی مخالفت امرالله صالح با موافقت‌نامه سیاسی را رد می‌کند و میگوید که چنانچه خود او نیز واکنش نشان داده بود، آقای صالح هماهنگ و همگام با رییس‌جمهور افغانستان در مسائل بزرگ سیاسی قدم برمی‌دارد و یک وحدت کامل در تیم رهبری حکومت افغانستان وجود دارد.
خوشبینی و موانع چیست؟
امضای موافقت‌نامه سیاسی در کوتاه‌مدت به اختلافات سیاسی نقطه‌ی پایان گذاشت، اما کارشناسان می‌گویند که هرآن ممکن است اختلافات دوباره بروز کند و سبب شود که حوزه‌ی جمهوری اسلامی افغانستان در برابر طالبان بیش‌تر از پیش تضعیف شود.
علی امیری، استاد دانشگاه میگوید که موانع سر راه اتحاد حوزه جمهوری اسلامی افغانستان در برابر طالبان، دیزاین نامناسب قدرت است. به گفته‌ی او، هرچند ظاهرا اتحادی شکل گرفته، اما سهم گروه‌های ذینفع در قدرت متعادل نیست و این وضعیت شکننده امکان دارد که آینده باز هم به بروز بحران سیاسی منجر شود.
آقای امیری در مورد تأثیر این اتحاد بر تقویت موضع جمهوری اسلامی افغانستان در برابر طالبان میگوید که مذاکره با طالبان به اقتدار ملی و منطق مذاکره بستگی دارد و این اتحاد خیلی آن را افزایش نداده است: «روی هم رفته امیدواری خلق کرد ولی این اتحاد یک اتحاد مصنوعی است. بنابراین قدرت را خیلی افزایش نمی‌دهد. اما مفید هست از این‌که پراکندگی وجود داشت. دست‌کم حالا آن مشکلات برطرف است اما این که سبب اقتدار بیش‌تر و تحکیم موضع شود، خیلی نمی‌شود.»
امیری وضعیت فعلی را حد آخر خوشبینی برای اتحاد حوزه‌ی جمهوری اسلامی افغانستان می‌داند و میگوید که اتحاد بیش‌تر از این امکان ندارد، مگر این که ساختار قدرت تغییر کند: «[خوشبینی] برای اتحاد بیش‌تر از این امکان ندارد. از این که گروه‌ها بین خود اختلاف نظر می‌کردند، فعلا تا حدی زیادی در یک چارچوب تعریف‌شده قرار گرفته، خوب است. اما اگر فشارها نباشد، دوباره اختلاف نظرها در همین چارچوب هم بروز می‌کند.»
احمدضیای رفعت میگوید یکی از خوش‌بینی‌ها این است که زمینه مساعد می‌شود تا حکومت در مشوره با رهبران سیاسی مخالف حکومت مشترکا کار کند، رابطه‌ی خصمانه گذشته به رابطه همکاری تبدیل می‌شود، موضع حکومت که در گذشته شکننده بود، بهتر می‌شود و فاصله بسیار زیاد میان آقای غنی و مخالفان سیاسی‌اش کاهش می‌یابد.
آقای رفعت می‌افزاید که مانع اصلی بر سر راه اتحاد واقعی، خود گروه‌های داخل افغانستان است. او همچنان میگوید بعید نیست که کنش‌های درون‌سازمانی حکومتی نتواند یکدست باشد، به این دلیل که قرار است شماری از سمت‌های بلند حکومتی به احزاب سیاسی مخالف حکومت سپرده شود: «در آن صورت انتظار می‌رود که میان این دسته‌های انتخاباتی نامتجانس کشمکش بر سر نحوه کنش‌های حکومتی پیش بیاید. ائتلاف که میان دو تیم غنی و عبدالله شکل گرفته برنامه‌محور نیست بلکه قدرت‌محور است. قدرت برای قدرت. چون برنامه تعریف‌شده برای ائتلاف وجود ندارد یا نداشته هر آن امکان اختلافات جدی میان مقام‌های بلند پایه حکومتی پیش بیاید.»
صدیقی صدیقی میگوید یکی از نشانه‌های مهم که نشان‌دهنده اجماع و اتحاد در حوزه جمهوری اسلامی افغانستان است، این است که تمام اقشار سیاسی روی یک توافق سیاسی دست خط کردند که زمینه را برای یک تفاهم بزرگ سیاسی به‌وجود آورد تا زیر چتر جمهوری اسلامی به مشکلات بزرگ پرداخته شود: «نشانه‌های مهم این است که سیاسیون توافق کردند که شورای عالی مصالحه ملی ایجاد شود … که یکی از گام‌های اساسی که به‌حیث پیشرفت می‌تواند شمرد در پروسه صلح افغانستان است.»
آقای صدیقی در پاسخ به نگرانی‌ها از عملی‌شدن مواد موافقت‌نامه سیاسی میگوید تمام طرفین که در صحنه‌ی سیاسی حکومت و دولت حضور دارند، کاملا متعهد به این هستند که مواد این توافق‌نامه عملی شود. به گفته‌ی او، مواد این موافقت‌نامه از جمله مشارکت اعضای تیم داکتر عبدالله عبدالله در حکومت در حال عملی‌شدن است: «هر طرف به‌ویژه رییس‌جمهور تعهد دارد که مواد این موافقت‌نامه عملی شود. عملی‌شدن مواد توافق‌نامه طبعا اجماع سیاسی و تقویت اجماع سیاسی را نشان می‌دهد. در حال حاضر هیچ نوع چالشی در مورد عملی‌شدن این موافقت‌نامه نداریم. گام‌های نخستین و ضرور برای ایجاد شورای عالی مصالحه و شورای عالی دولت برداشته شده است. دیدارها میان رهبران سیاسی دوامدار بوده و هیچ نوع وقفه در این دیدارها به میان نیامده و روی جزئیات این موارد کار شده است.»