در طول دو سال گذشته، همکاری‌های امنیتی چین و افغانستان به سطحی بی‌سابقه رسیده است.
دیپلمات/ احمد بلال خلیلی
ترجمه: علی احمدی
بخش دوم
افزایش روابط امنیتی چین و افغانستان در حکومت وحدت ملی
با روی‌کار آمدن حکومت وحدت ملی در سال 2014، روابط چین و افغانستان شاهد یک روند مثبت متقابل بود. نه‌تنها روابط امنیتی دوطرفه افزایش یافت، که برای اولین‌بار چین از کمک‌های نظامی به افغانستان خبر داد. قبل از سفر اشرف غنی به چین در سال 2014 ، سفیر چین در کابل گفت که افغانستان و چین هردو قربانی تروریسم‌اند؛ بنابراین، چین آماده‌ی همکاری و مقابله با این تهدید مشترک است. این موضوع چراغ سبزی بود برای کابل تا از کمک چینی‌ها بهره‌مند شود.
در سفر غنی به چین، او و شی‌جین پینگ (رییس‌جمهور چین) برای مقابله با جنبش اسلامی ترکستان شرق به یک «توافق بنیادی» دست یافتند. رییس‌جمهور افغانستان موافقت کرد که «افغانستان به هیچ فعالیتی اجازه نمی‌دهد که امنیت چین را از خاک افغانستان تهدید کند.» یک مقام وزارت خارجه‌ی چین تایید کرد که غنی تعهد سپرده است که «از مبارزه‌ی چین علیه جنبش اسلامی ترکستان شرق قاطعانه پشتیبانی کند.» پس از سفر غنی به چین، حکومت افغانستان 15 شورشی اویغوری را در فبروری 2015 دست‌گیر کرد و به چین تحویل داد.
این وعده‌ی افغانستان و عمل بازگرداندن اویغورها یک نوع چانه‌زنی بود برای به‌دست آوردن کمک‌های امنیتی پکن و بیشتر از آن ترغیب چین به استفاده از نفوذ خود بر پاکستان تا آن‌ها را وا دارد که زمینه‌ی گفت‌وگوی مستقیم بین دولت افغانستان و طالبان را فراهم کند. جیو شینگ‌کان وزیر امنیت عمومی چین به‌عنوان نماینده‌ی باصلاحیت در 30 نوامبر سال 2014 به افغانستان سفر کرد و با اشرف غنی رییس‌جمهور افغانستان ملاقات کرد. اگرچه چیزی زیادی در مورد این گفت‌وگو به بیرون درز نکرد، اما بر اساس منابع رسمی افغانستان دو طرف در مورد همکاری «گسترش روابط اقتصادی، بازرگانی، بازسازی، صلح و امنیت» گفت‌وگو کردند. به گفته‌ی یک کارشناس چینی، گفت‌وگوها «عمدتا بر مبارزه علیه نیروهای تروریستی جنبش اسلامی ترکستان شرق متمرکز بود.»
یانگ یوجان، سخن‌گوی وزارت دفاع ملی چین در اواخر سال (2014)، نقاط پرخطر نظامی در سال 2014 را با 26 حرف الفبای انگلیسی که با حرف A شروع می‌شد این‌گونه خلاصه کرد، حرف A برای افغانستان : «عقب‌نشینی پر پیچ‌وخم نیروهای ناتو از افغانستان.» حرف S برای سوریه، حرف I برای دولت اسلامی و حرف T برای تروریسم. این فهرست دلایل بیشتری از نگرانی‌های چین راجع به افغانستان، تروریسم، و امنیت عمومی در منطقه ارائه می‌داد.
اولین تفاهم‌نامه‌ی اساسی در مورد روابط امنیتی و آمادگی چین برای کمک به پولیس افغانستان، در جریان سفر وزیر امور داخله‌ی افغانستان به چین، حاصل شد. نورالحق علومی را در سفر سه روزه‌اش به چین که در 17 می 2015 آغاز شد، معاونان وزیر و جنرالان همراهی می‌کرد. مینگ جین ژو یک عضو عالی حزب کمونیست و دبیر کمیسیون مرکزی سیاسی با وزیر داخله‌ی افغانستان ملاقات کرد. بر اساس اظهارات وزارت داخله‌ی افغانستان، مینگ گفت، که «او علاقه‌مند همکاری میان وزارت امنیت عمومی چین و وزارت داخله‌ی افغانستان است و افزود که چالش‌ها و مشکلاتی جدیدی که افغانستان وچین با آن روبه‌رو است، نیازمند همکاری مشترک است.» در این دیدار، علومی خواستار همکاری بیشتر در مورد آموزش و تجهیز پولیس ملی افغانستان شد؛ طرف چینی نیز با تجهیز و ارائه‌ی آموزش به پولیس افغانستان موافقت کرد.
علومی در دیدار جداگانه موافقت‌نامه‌یی را با وزیر امنیت عمومی چین امضا کرد؛ علاوه براین، فرمانده پولیس مرزی افغانستان و فرمانده نیروهای امنیتی مرزی چین نیز موافقت‌نامه‌ی دیگری را به امضا رساندند. این موافقت‌نامه‌ها جهت همکاری و حفاظت از مرزها و اطمینان از امنیت مرزی منطقه، برای محدودسازی مهاجرت و عبور غیرقانونی از مرز و جلوگیری از قاچاق مواد مخدر در مرز افغانستان و چین به امضا رسید. چین به‌صورت ویژه به ارایه‌ی واسکت‌های ضدگلوله، تجهیزات ماین‌روبی، موترهای زره‌پوش پولیس و دستگاه‌های برای جست‌وجوی موترها به‌دلیل تهدیدهای امنیتی، متعهد شد. براساس گفته‌های علومی، این تجهیزات به زودی در اختیار افغانستان قرار می‌گیرد.
پس از سقوط قندوز به دست طالبان، و در جریان سفر معصوم استانکزی سرپرست وزارت دفاع افغانستان که در تاریخ 17 اکتوبر 2015 به چین انجام شد، وزارت‌های دفاع افغانستان و چین برای دفاع و همکاری بیشتر یک تفاهم‌نامه امضا کردند. اطلاعات زیادی در مورد جزئیات محتوای تفاهم‌نامه در دست نیست، اما این تفاهم‌نامه مورد استقبال ولسی جرگه‌ی افغانستان قرار گرفت و توسط پارلمان این کشور تصویب شد. به گفته‌ی یک افسر روابط عمومی وزارت دفاع افغانستان: «چین یک شریک قدرتمند است که در زمینه‌ی تجهیز و آموزش سربازان ارتش افغانستان به ما کمک می‌کند و همچنان قول کمک در آینده را نیز به ما داده است.» بر اساس گفته‌های این افسر «متحدان غربی افغانستان وعده‌ی کمک سلاح‌های سنگین و هواپیماهای جنگی را به افغانستان داده اند و کمک‌های چین تنها به تجهیز و آموزش [ارتش افغانستان] محدود می‌شود.»
بعدها، وقتی کابل با بمب‌گذاری‌های خونین انتحاری به لرزه درآمد، چین و افغانستان در جریان سفر لو ینچاو معاون رییس‌جمهور چین در 3 نوامبر 2015 به افغانستان، تفاهم‌نامه‌یی را امضا کردند که بر اساس آن پکن چهار سکنر امنیتی در اختیار قرار کابل خواهد داد؛ به گفته‌ی غنی این تفاهم نامه «امنیت اجتماعی و فیزیکی» برای افغانستان فراهم خواهد کرد.
پس از این‌که گروه چهارجانبه در نشست چهارم‌اش از آینده‌ی مبهم برای گفت‌وگوی مستقیم میان دولت افغانستان و طالبان خبر داد، یک عضو ارشد ارتش چین در 29 فبروری 2016 به کابل سفر کرد. جنرال فنگ عضو کمیسیون مرکزی ارتش چین و رییس ستاد کل این کمیسیون، با رهبران ارشد افغانستان (از جمله رییس‌جمهور، رییس اجرایی، مشاور امنیت ملی، و وزیر دفاع) ملاقات کرد. برای اولین‌بار در تاریخ روابط متقابل افغانستان و چین، فنگ با اختصاص 480 میلیون ین (73 میلیون دالر) برای نیروهای امنیتی افغانستان موافقت کرد. او همچنان همکاری چهارجانبه علیه تروریسم در منطقه را پیشنهاد کرد، تروریسمی که پروژه‌های چین نظیر دهلیز اقتصادی چین و پاکستان و طرح جدید جاده‌ی ابریشم را تهدید می‌کند.
فنگ در جریان سفرش با رییس‌جمهور افغانستان، گفت که افغانستان برای اقتصاد رو به رشد چین از اهمیت بالایی برخوردار است؛ اما اضافه کرد که تروریسم برای این پروژه ها «خطر بزرگی» است. از این‌رو، چین بر مبارزه علیه تروریسم پافشاری می‌کند. حنیف اتمر مشاور امنیت ملی در دیدارش با فنگ خواستار «تامین کمک‌های نظامی از جمله هواپیمای‌های حمل‌ونقل، رادارهای قابل حمل و یونیفورم نظامی برای نیروی‌های امنیتی افغانستان» از چین شد.
در دیدار متقابل حنیف اتمر از چین که در 17 اپریل امسال انجام شد او با عضو کمیسیون مرکزی نظامی چین (فنگ) و همچنان وزیر خارجه‌ی این کشور ملاقات کرد. در جریان ملاقات او با فنگ، پکن تعهد سپرد تا روابط عمیق‌تر امنیتی و دفاعی با افغانستان برقرار کند. بر اساس گفته‌های طرف چینی، پکن مایل است «به‌منظور حفظ آرامش، ثبات و توسعه در منطقه، همکاری‌های نظامی با افغانستان را در زمینه‌های اطلاعات نظامی، مبارزه با تروریسم، تمرینات مشترک و آموزش کارمندان گسترده‌تر کند.»
عبدالله عبدالله رییس اجراییه‌ی افغانستان نیز در ماه می 2016 و به درخواست نخست‌وزیر چین به آن کشور سفر کرد. او در ملاقاتش با شی‌جین پینگ رییس‌جمهور چین، موضوع صلح را به نیرومندی نیروهای افغانستان پیوند داد و خواستار همکاری چین در این زمینه شد. به گفته‌ی منابع رسمی افغانستان، شی بدون نام بردن از نوع «تجهیزات» و «تدارکات» به نیروهای امنیتی افغانستان قول همکاری داد. به گفته‌ی وزارت خارجه‌ی چین، پکن «از افغانستان در مبارزه با تروریسم به‌طور پایدار پشتیبانی می‌کند و به حمایت‌هایش برای تقویت و بالابردن ظرفیت نیروهای امنیتی [افغانستان] ادامه خواهد داد.»
نتیجه گیری
در مقایسه با روند‌های گذشته، روابط امنیتی چین و افغانستان در حکومت وحدت ملی به‌طور قابل ملاحظه‌یی دگرگون شده است. از زمان روی کار آمدن حکومت وحدت ملی، افغانستان و چین 4 تفاهم‌نامه‌ی امنیتی و دفاعی امضا کرده است و همچنان مبادلات امنیتی و دفاعی متقابل در سطوح عالی نیز افزایش یافته است. در سال 2015، وزیران دفاع، داخله، خارجه، مشاور شورای امنیت ملی و دیگر مقامات عالی‌رتبه‌ی امنیتی افغانستان به چین سفر کردند، در همین‌حال مقامات چینی نظیر وزیر امنیت عمومی، معاون رییس‌جمهور و رییس کل ستاد کمیسیون مرکزی نظامی چین نیز به کابل سفر کردند.
هرچند، این بدان معنا نیست که روابط امنیتی چین و افغانستان برای تحقق نیازهای افغانستان بسنده است، یا به‌عنوان جایگزین کمک‌های غربی عمل می‌کند. با این‌حال، در یک چشم‌انداز کلی، روشن می‌شود که پکن در بیش از دو سال گذشته به آرامی و به تدریج روابط امنیتی خود با افغانستان را افزایش داده است. اگر کابل در آینده‌ی نزدیک موفق به دستیابی به سلاح‌های سنگین، چرخ‌بال‌های جنگی و دیگر تجهیزات جنگی از پکن شود، این موضوع مطمئنا «تغییردهنده‌ی بازی» در منطقه خواهد بود.