افغانستان در هر کشور اروپایی یک سفیر دارد که تنها مسئول روابط دوجانبه با کشور محل اقامت خود نیست، بلکه مسئولیت خاص در سازمان‌های بین‌المللی و مناسبات چندجانبه نیز دارد. به‌عنوان مثال، سفیر افغانستان در بلجیم مسئولیت در ناتو دارد و سفیر افغانستان در فرانسه و جنوا و ایتالیا مسئولیت‌های رسمی در سایر سازمان‌های بین‌المللی دارند. همین‌گونه، سفیر افغانستان در واشنگتن مسئول روابط دوجانبه‌ی افغانستان و ایالات متحده‌ی امریکا است و هیچ‌گونه مسئولیت در سازمان‌های بین‌المللی و مسایل چندجانبه ندارد؛ و اما سفیر افغانستان در نیویارک نماینده‌ی افغانستان در سازمان ملل متحد و امور چندجانبه است. اما سوال این است که در میان لشکری از سفیرها که افغانستان در اروپا دارد، حمدالله محب سفیر افغانستان از واشنگتن، در اروپا چه می‌کند؟
تاکنون در تمام جلساتی که در نیویارک، بروکسیل و مونیخ بزگزار شده است، سفیر ما از واشنگتن حضور دارد. حضور ایشان در این جلسات بین‌المللی نه‌تنها که مداخله در کارهای سفیران مقیم و مسئول در این کشورها به‌حساب می‌رود، بلکه از نظر تشریفاتی و بودجه‌ی حضور ایشان در تمام این جلسات در کنار اشرف غنی احمدزی سوال‌برانگیز است.
سوال دیپلماتیک و تشریفاتی؟
از نظر تشریفاتی یا پروتوکول، هیات افغانستان برای سفر در خارج، از داخل افغانستان تعیین می‌شود که وزارت امور خاجه و ارگ ریاست‌جمهوری مسئولیت دارند تا تمامی زوایای تشریفاتی یک سفر را سنجش کرده و ترتیب بدهند. مثلا، از تشریفات باید تعیین شود که چه کسی در سفر رییس دولت حضور داشته باشد و چه کسی در کدام جلسات باید حضور پیدا کند. همه‌ی این موارد با کشور میزبان قبل از قبل هماهنگ می‌گردد. در ملاقات و جلسات امنیتی عمدتا مقامات امنیتی حضور پیدا می‌کنند، اما در جلسات اقتصادی و تجارتی مقامات مسئول در بخش‌های سکتور اقتصادی حضور پیدا می‌کنند. همین‌گونه، در بخش بحث مهاجرت وزیر مهاجرین باید حضور داشته باشد. تشریفات وزارت امور خارجه مسئولیت دارد که از یک‌طرف تمام جلسات این مقامات را قبل از قبل تنظیم کند و در ضمن برای تمام این مقامات به‌صورت رسمی ویزه مطالبه کند. در صورتی‌که مطالبه‌ی ویزه با مشکل مواجه شود، وزارت خارجه باید عمل بالمثل انجام بدهد و یا سطح ملاقات و جلسات را تغییر بدهد.
اما بر خلاف هنجارهای تشریفاتی در چندین جلسه‌یی که تاکنون در اروپا در مورد افغانستان و یا مسایل جهانی، مثل کنفرانس اخیر مونیخ در آلمان، برگزار شده‌اند، سفیر افغانستان از واشنگتن نه‌تنها که در جلسات عمومی حضور دارد، بلکه در ملاقات‌های دوجانبه نیز در کنار رییس‌جمهور حضور دارد. از نظر تشریفات و پروتوکول این یک پدیده‌ی جدید و سوال‌برانگیز است. حتا در جلسات دوجانبه‌ی مقامات بلندپایه مثل وزیر خارجه، معین وزیر خارجه و سایر اشخاص مرتبط حضور ندارند، اما سفیر افغانستان در واشتنگن، در این جلسات حضور دارد!
سوال بودجه و اجازه‌ی سفر؟
مطابق قانون و مقررات وزارت امور خارجه و وزارت مالیه، نمایندگی‌های افغانستان در خارج بودجه‌ی مشخصی برای مصارف داخلی خود دارند و یک مقدار پول محدود برای مصارف شخصی سفیر است که در واقع، آن پول تخصیصی برای دسترخوان سفیر. یعنی، سفیر نیاز دارد که مقامات کشور میزبان را مهمان کند، برنامه‌ی شخصی بگیرد، و برای این منظور یک بودجه‌ی مشخص در نظر گرفته می‌شود. بقیه‌پولی که تحت عنوان مصارف سفارت وجود دارد، در بخش‌های قرطاسیه، روغنیات، مخابرات و غیره مصرف می‌شوند. اکثر بودجه‌ی سفارت‌های افغانستان در حدی نیست که سفیر بتواند با آن مصارف سفر خود را ترتیب بدهد. سفارت افغانستان در واشنگتن نیز شامل همین مقررات است. ولی در عمل، وقتی سفیر افغانستان برای هر کنفرانس بین‌المللی از امریکا به اروپا سفر می‌کند و در یک هوتل گران‌قیمت برای حداقل یک هفته رحل اقامت می‌اندازد، مصارف این سفرها و اقامت‌ها از کجا تامین می‌شود؟ شما حتما فرض می‌کنید که سفیر ما در واشنگتن، در داخل امریکا نیز باید سفرهای زیادی داشته باشد. ولی سوال اساسی این است که، جدا از سوال‌برانگیز بودن این سفرها از نظر دیپلماتیک و تشریفات، مصارف این سفرها از کجا می‌آید؟ مکانیزم تخصیص پول‌های سفرهای بیرون از حوزه‌ی کاری و مسئولیت یک سفیر، و حساب‌دهی و مجرای این پول‌ها در چارچوب بودجه‌ی رسمی چگونه قابل تعریف است؟
از سوی دیگر، مطابق مقرارت حکومت افغانستان، هر سفیری که از قلمرو کشوری که در آن اعتبار دیپلماتیک دارد، یعنی سفیر میباشد، به بیرون سفر کند، باید کتبا موضوع را به وزارت امور خارجه مطرح سازد و اجازه‌ی سفر بگیرد. یعنی بدون اجازه‌ی سفر نباید بیرون از قلمرو کشور میزبان سفر کند. اما، به نظر می‌رسد که در مورد سفر آقای حمدالله محب این مقررات اعمال نمی‌شود. حالا، یا سفیر ما در واشنگتن، به مقررات حکومتی احترام نمی‌گذارد و یا این‌که وزارت امور خارجه مقررات دیپلماتیک را در خصوص بعضی از دیپلمات‌ها اعمال نمی‌کند. در هر دو صورت، باید نگران بود که چرا مقررات به‌صورت درست، همه‌جانبه و مساویانه اعمال نمی‌شود.
وزارت خارجه‌ی بی‌صلاحیت و یا دیپلماسی خودسر؟
این بحث قبلا هم مطرح شده بود که آیا دیپلماسی افغانستان خودسر شده است و یا وزارت امور خارجه بی‌صلاحیت است. مطابق شواهد و تجربه هردو فرضیه درست‌اند. اظهارات سفیر ما در مسکو، که کاکای اشرف غنی احمدزی میباشد، و اظهارات سفیر ما در پاکستان نشان می‌دهد که دیپلماسی ما خودسر است. اما عدم اقدام سودمند وزارت امور خارجه در این‌گونه موارد نشان می‌دهد که وزارت خارجه بی‌صلاحیت است. در همین چارچوب، هیات‌های دیپلماتیک افغانستان در خارج، در کنترل وزارت امور خارجه نیستند. سفیرانی که توسط تیم اشرف غنی احمدزی مقرر شده‌اند، هیچ‌گونه رابطه‌ی اداری، کاری، اصولی و انظباطی با وزارت امور خارجه ندارند. سفارت ما در واشنگتن یکی از این نمونه‌ها است که رابطه‌ی کاری مستقیم با ارگ ریاست‌جمهوری دارد و انضباط و رهنمودهای کاری خود را از ارگ می‌گیرد و بخش مالی و اداری خود را مستقیم با وزارت مالیه و تحت حمایت اکلیل حکیمی مدیریت می‌کند. به این دلیل، وقتی سفیر افغانستان در واشنگتن به جلسات بین‌المللی در اروپا در کنار رییس‌جمهور شرکت می‌کند، نشان می‌دهد که انضباط کارها به دست وزارت امور خارجه نیست. این نوع از روابط کاری، از یک‌طرف مداخله و تشبث در حق سفیران افغانستان در اروپا است و از طرف دیگر، نشان می‌دهد که اشرف غنی و حلقات مربوط به او، نه‌تنها که در بند رعایت انضباط‌های تشریفاتی و دیپلماتیک نیستند بلکه به‌صورت علنی آن‌ها را نقض می‌کنند. به همین دلیل، در حلقات رسانه‌یی کابل به طنز گفته می‌شود که رابطه‌ی دیپلماتیک میان وزارت امور خارجه و سفارت ما در امریکا و پاکستان قطع است.
زورگویی یا هرج‌ومرج؟
اشرف غنی احمدزی با شعار شایسته‌سالاری، حکومت‌داری خوب یا رعایت قانون و نهادمندسازی حکومت‌داری بر سر قدرت آمد. اما تنها ارزیابی سفیر ما در واشتنگن نشان می‌دهد که تمام این شعارها یا توسط خودش نقض شده است و یا این‌که دروغ گفته است. سفیر ما در واشنگتن متخصص کارتون‌سازی کمپیوتری است و تجربه‌ی کارهای دیپلماتیک را هم ندارد. ولی، سکان‌داری مهم‌ترین مسئولیت دیپلماتیک را کمایی کرده است. سفیر ما در امریکا، بر خلاف تمام مقررات حکومتی و اصول تشریفاتی، در جلسات بین‌المللی در اروپا در کنار رییس‌جمهور است و انضباط کاری در وزارت خارجه را رعایت نمی‌کند. در مجالسی که بحث در مورد مسایل مهاجرین است، وزیران مهاجرین و خارجه حضور ندارند ولی سفیر ما از امریکا حضور دارد. همه‌ی این مسایل، مخالف عقل متعارف در سیستم حکومت‌داری است. بنابراین، دو مشکل وجود دارد. یا واقعا حکومت‌داری و رعایت اصول در حکومت اشرف غنی معنایی ندارد و اوضاع هرج‌ومرج است. یا این‌که واقعا تیم اشرف غنی زورگویی می‌کند و هرکاری که دل‌شان خواست انجام می‌دهند. به نظر نگارنده، هرج‌ومرج یک پدیده‌ی جدید در سیستم حکومت‌های بی‌ثبات و پرفسادی مثل افغانستان نیست. اما در کنار آن، به نظر می‌رسد که یک نوع سیستم عدم اعتماد و زورگویی نیز حاکم است. در حقیقت، سیستم عدم اعتماد و زورگویی اساس مشکلات افغانستان است. پس نباید گذاشت که هرج‌ومرج و زورگویی حاکم شود.