زهرا جویا
اطلاعات روز به سندی دست یافته است که نشان می‌دهد بیش از 90درصد درآمد بنادر حمل‌ونقل شهر کابل از سوی ماموران موظف در این بنادر، به حکومت تحویل داده نمی‌شود. بر اساس این دریافت، تا 10درصد از درآمد چهار بندر حمل‌ونقل شهر کابل به حکومت می‌رسد.
اما وزارت ترانسپورت می‌گوید عواید بنادر به شکل شفاف جمع‌آوری می‌شود و محاسبه نشان می‌دهد که در سال 1395 عواید این وزارت افزایش یافته است. حکمت‌الله کوانج، سخنگوی وزارت ترانسپورت می‌گوید که عواید این وزارت در سال 1395 نسبت به سال 1394 بیش از 50 میلیون افغانی افزایش یافته است.
اما او می‌گوید که جمع‌آوری عواید در هر بندر مشخص نیست، با این‌حال، عوایدی که از تمام بنادر ترانسپورتی جمع‌آوری شده در سال 1395 بیش از یک میلیارد افغانی بوده است. به‌رغم این‌که سخنگوی وزارت ترانسپورت از مجموع عواید سالانه‌ی بنادر افغانستان معلومات درست ارائه نکرد اما گفت که روزانه 250 الی 300 عراده موتر باربری از بنادر شهر کابل رفت‌وآمد می‌کنند.
آقای کوانج افزود که عواید وزارت ترانسپورت در سال 1394؛ 1میلیارد 696 میلیون 345 هزار 674 افغانی بوده و در سال 1395؛ 1میلیارد 746 میلیون 832 هزار 624 افغانی است که نسبت به سال گذشته 50 میلیون و 486 هزار 950 افغانی افزایش یافته است.
کوانج وجود فساد در بنادر ترانسپورتی را رد نکرد اما گفت که وزارت ترانسپورت یکسری اقدام‌های اصلاحی را روی دست گرفته و افراد فاسد را به دادستانی معرفی کرده است.
به گفته‌ی سخنگوی وزارت شهرسازی، به‌دلیل فسادی که ماموران در بنادر انجام می‌دادند، در هر 20 روز و یا یک ماه، مامواران بنادر تبدیل می‌شوند.
سندی که اطلاعات روز در این‌خصوص دریافت کرده، نشان می‌دهد که ماموران موظف با وجود این‌که به‌صورت مؤقتی استخدام شده‌اند، اما دست به فساد گسترده‌یی زده‌اند.
در این سند آمده است که افراد به‌شکل خدمتی در بنادر حضور یافته و هرکس به نوبه‌ی خودش از مالکان موترهای باربری و مسافربری به بهانه‌ی «کمیشن» پول جمع‌آوری کرده‌اند.
تحقیقات هیأتی که وزارت ترانسپورت به‌تاریخ 1395/3/23 به‌منظور نظارت از جمع‌آوری عواید ترانسپورت موظف کرده بود، افشا می‌کند که بیش از 90درصد عواید ترانسپورتی مورد حیف‌ومیل قرار گرفته و شفافیت در جمع‌آوری عواید ترانسپورتی وجود ندارد.
اما سخنگوی وزارت ترانسپورت این گزارش را که کارمندان آن وزارت تهیه کرده‌اند، رد می‌کند.
هیأت مذکور در جریان تحقیقات خود، کارکرد مسئولان چهار بندر ترانسپورتی شمال ده سبز، شمال چمتله، بندر غرب، بندر شرق و جنوب شهر کابل را مورد بررسی قرار داده‌اند.
بندر ده سبزکابل
در مورد مدیریت ترانسپورت بندر شمال ده سبز شهر کابل در این گزارش آمده است که در سال 1395 و در یک روز 14 بار پارچه‌ی اخذ کمیشن/حق ورود و خروج بندر جمع‌آوری شده و زمانی که هیأت، خواستار گزارش عواید از تاریخ 1395/3/21 تا تاریخ 1395/4/4 می‌شود، مسئولان این بندر صرفاً گزارش تاریخ 3/23 تا /3/25 را با سریال‌نمبر 399901 در اختیار هیأت قرار می‌دهند.
بر اساس گزارش در این بندر، ظرفیت موتر باربری (توناژ) که مطابق آن محصول بنادر گرفته می‌شود، اسم مامور موظف جمع‌آوری عواید زمانی که با اصل امضای آن در دفتر حاضری مطابقت داده می‌شود، اسم راننده، اتحادیه‌ی ترانسپورتی مربوطه، مقدار مال، نوع مال و مقدار پول به عدد و حروف، همه به گونه‌یی نوشته شده که قابل خواندن نیست.
عوایدی که در مدت کمتر از یک ماه در این بندر جمع‌آوری شده 145847افغانی بوده و از این میان 140369 افغانی آن به بانک تحویل داده شده است.
بند شمال چمتله
هیأت مذکور از بندر ترانسپورتی شمال چمتله نیز گزارش می‌دهد که از این قرار است: به‌تاریخ 1395/3/25 ، 11پارچه اخذ محصول از سریال‌نمبر 24001 و 20 پارچه اخذ محصول از سریال‌نمبر 414301 جمع‌آوری شده است. افزون بر این، هنگامی که گزارش عواید 3/25 تا تاریخ 4/4 از مدیریت بندر خواسته شده، تنها گزارش تاریخ 25 به دسترس هیات قرار گرفته است که در آن ظرفیت واسطه‌ی نقلیه، اسم مامور موظف جمع‌آوری محصول، اسم راننده، مقدار توناژ، اتحادیه‌ی مربوطه، مقدار مال، نوع مال، مقدار پول به عدد و حروف یا هیچ نوشته نشده و یا طوری نوشته شده که خوانا نیست.
در این بندر کُنده‌های (پارچه‌ی محصول) موتر باربری و مسافربری تفکیک نشده و پارچه‌های موتر مسافربری برای وسایط باربری استفاده شده است.
در بندر چمتله به تعداد 9 قطعه پارچه از سریال‌نمبر 4522009 و به مبلغ 2600 افغانی جمع‌آوری شده که از این مقدار پول 262 افغانی آن تحویل بانک شده است.
در مدیریت ترانسپورت بندر غرب، به‌تاریخ 1395/3/24 به تعداد 25 قطعه پارچه‌ی کمیشن ترانسپورت جمع‌آوری شده و گزارش 3/22 تا 3/29 نیز به دسترس هیات قرار گرفته است، اما از کنده‌های کار شده خبری نیست.
بندر شرق
در تحقیقات به‌تاریخ 1395/3/31 کنده‌های کار شده و گزارش عواید از تاریخ 3/23 تا تاریخ 4/4 از مدیریت ترانسپورت بندر شرق خواسته شده، اما تنها گزارش 3/19 تا 3/23 به دسترس هیات قرار گرفته است. هیأت یادآوری کرده که چرایی عدم ارائه‌ی اسناد در این بندر نیاز به بازرسی جدی دارد.
بندر جنوب
به‌تاریخ 4/3 هیات عازم چهارآسیاب شده و گزارش نشان می‌دهد که در مدیریت ترانسپورت جنوب، به تعداد 6 قطعه سه‌پارچه‌ی کمیشن جمع‌آوری شده و نیز کنده‌های کارشده و گزارش عواید تاریخ 3/21 تا 4/4 پس از تطبیق پارچه‌ها با کنده‌ها، هیچ تفاوت پولی‌یی را گزارش نمی‌دهد.
این هیات گزارش کرد که پارچه‌هایی که برای جمع‌آوری محصول گمرکی توزیع شد است پر از کاستی بوده؛ خانه‌پری دقیق نشده، تاریخ عبور موترهای باربری، توناژ، اسم راننده، ایستگاه آغازین حرکت، فاصله به کیلومتر، پول گرفته شده بابت کمیشن، امضای مامور توزیع کمیشن ثبت نشده است.
بر اساس گزارش، موترهای باربری‌یی که با توناژ بلند از بنادر عبور می‌کنند در کتابچه‌ی اخذ محصول 18تنُ نوشته شده در حالی‌که در این موترها عملآ 45 تنُ و یا بیشتر از آن را انتقال داده‌اند.
مطابق با این سند، در اکثر پارچه‌ها بدون توجه به فاصله بر اساس کیلومتر، اعداد طوری نوشته شده که ظرفیت جایگزینی عدد صفر را بیشتر داشته باشد و اعدادی که صفر بیشتر در آن جابه‌جا شده باشد، بیشتر نیز دست کاری می‌شود.
دفاتر ثبت ورود و خروج متعدد و افراد خدمتی زیادی در این بنادر هستند که ضرورت روشنی به آن‌ها دیده نمی‌شود.
امور اکثر بنادر، توسط مدیر سرپرستان آن‌ها وارسی می‌شود. مدیر سرپرست موجودیت خود را در بندر موقت جلوه داده و از این‌رو، در بسیاری اوقات پاسخگو نمی‌باشد.
کنده‌های کارشده تا زمان مصرف کل حواله‌ی کنده‌ها، نزد آمر بندر است، در حالی‌که اصولاً با انتقال قیمت پارچه به بانک، نسخه‌های اصلی تعرفه‌ی گمرکی نیز باید به آرشیف جهت نگهداری تحویل شود.
هیات گزارش کرده که کتابچه‌های مشکوکی که احتمال جعل در آن‌ها وجود دارد نیز در مدیریت‌های بنادر وجود داشته است.
این هیات تاکید کرده است که موجودیت افراد خدمتی زیاد در هر بندر ترانسپورتی، شفافیت جمع‌آوری عواید را کاملاً به چالش کشانده است.
سخنگوی وزارت ترانسپورت در مورد کتابچه‌هایی که بر اساس آن‌ها در بنادر از مالکان موترهای باربری کمیشن گرفته می‌شود، گفت که کتابچه‌ی مشخصی با فرم و نشان وزارت ترانسپورت در هر بندر وجود دارد و بر اساس سه پارچه کمیشن گرفته می‌شود.
او تاکید کرد که برای هر راننده، سه پارچه در کتابچه مدنظر گرفته شده که یک نسخه‌ی آن درکنده باقی می‌ماند و دو نسخه‌ی دیگر آن به راننده داده می‌شود و مطابق آن پول کمیشن اخذ می‌گردد.