اکونومیست
مترجم: جلیل پژواک
«راینر کلاوس» می‌گوید که اولین مجموعه‌ی ریه‌ها شبیه رابر (لاستیک) شده بودند. آن‌قدر آسیب دیده بودند که حتا تصور عبور آکسیجن به درون آن‌ها غیرممکن بود. ریه‌های بقیه‌ی ده قربانی کووید 19 را که کلاوس و همکارانش در «مرکز پزشکی دانشگاه آوگسبورگ» در آلمان در اوایل ماه اپریل کالبدشکافی کردند، وضعیت مشابهی داشتند.
این، کمابیش داستان تمام قربانیان این بیماری است. عامل بیماری کووید 19 «کروناویروس سندرم حاد تنفسی 2» یا (SARS-CoV-2) یا «ویروس جدید کرونا» است که از طریق مجرای تنفسی وارد بدن می‌شود. ذرات مایع حاوی این ویروس خود را به ریه‌ها می‌رساند و در آن‌جا شروع به تکثیر می‌کند. اگر سیستم ایمنی بدن جلو SARS-CoV-2 را نگیرد -که در بسیاری از موارد می‌گیرد- ویروس تا حدی به ریه‌ها آسیب می‌رساند که دیگر نمی‌توانند وظیفه‌ی خود را انجام دهند و شبیه ریه‌هایی می‌شوند که کلاوس و همکارانش مورد مطالعه قرار داده‌اند.
اما بیماری کووید 19 جنبه‌های دیگری نیز دارد که درک آن کار راحتی نیست. کووید 19 برخی مبتلایان خود را از حس بویایی‌شان محروم می‌کند. در برخی دیگر این بیماری باعث به وجود آمدن لکه‌های تیره روی انگشتان پا یا دست می‌شود، گویا کبود شده باشند. قلب دچار ورم و خون لخته می‌شود؛ سیستم ایمنی بدن دچار اختلال شده و اندام‌هایی را که باید محافظت کند، فلج می‌کند. پزشکان در سراسر جهان در تلاشند تا بدانند که این علائم مختلف تا چه اندازه به اثرات مستقیم ویروس کرونا بر بدن، اثرات ثانویه آسیبی که این ویروس به ریه‌ها وارد می‌کند، یا حتا در مواردی، به درمان‌های استفاده‌‌شده در برابر آن، ربط دارد. هر قدر درک آن‌ها از این رابطه‌ها بیش‌تر شود، به همان اندازه استانداردهای درمان بیماری کووید 19 بهتر می‌شود.
ویروس کرونا پس از ورود به بدن، به سلولی حمله می‌کند که سطح آن دارای پروتئینی به‌نام «آنزیم 2 مبدل آنژیوتانسین» یا (ACE2) باشد که در تنظیم فشار خون و التهاب نقش دارد. این آنزیم در بسیاری از سلول‌های دستگاه تنفسی فوقانی و ریه‌ها و همچنین پوشش عروق خونی و قلب، کلیه‌ها و روده‌ها وجود دارد. وقتی ویروس کرونا بلعیده شود، در برخی موارد ممکن است مستقیما وارد سلول‌های روده شود اما در موارد دیگر، مشاهده شده است که ویروس خودش را از طریق خون به سایر اندام‌های مستعد آلوده‌شدن می‌رساند.
با این‌حال در اکثر موارد دیده شده است که ویروس کرونا نمی‌تواند فراتر از سلول‌های دارای ACE2 در بینی و گلو و ریه‌ها برود، زیرا سیستم دفاعی بدن جلو آن‌را می‌گیرد که حتا حضورش در بدن حس نمی‌شود. آزمایش‌هایی که برای یافتن مواد ژنتیکی SARS-CoV-2 گرفته‌شده از سواب بینی و گلو انجام شده، نشان می‌دهد که این ویروس می‌تواند در بدن افرادی که اصلا هیچ علامتی در آن‌ها دیده نمی‌شود، حضور داشته باشد. یک نظرسنجی در انگلیس نشان داد که 70 درصد افرادی که آزمایش‌شان مثبت بوده، بدون علامت بوده‌اند.
بیش‌تر کسانی که به‌علت کرونا در بستر بیماری می‌افتند دچار علائم آنفولانزامانند می‌شوند که معمولا با تب و سرفه و گاهی اوقات اسهال همراه است و فرد مبتلا به آن بعد از یک یا دو هفته بهتر می‌شود. اما برخی از آن‌ها برای مدت طولانی‌تری رنج می‌برند؛ سیستم ایمنی بدن‌شان نمی‌تواند جلو گسترش عفونت را بگیرد و در نتیجه به‌شدت بیمار می‌شوند. بسیاری از این افراد پس از مدتی احساس تنگی‌نفس می‌کنند، زیرا ریههایشان ضعیف می‌شود و نمی‌تواند آکسیجن کافی به خون برساند. حدود 10 تا 15 درصد از افرادی که بیماری‌شان تشخیص داده شده است -که ممکن است به معنای کم‌تر از 5 درصد تمام افراد آلوده باشد- در نهایت به حدی بیمار می‌شوند که باید به شفاخانه منتقل شوند.
تقریبا تمام کسانی که در شفاخانه بستری می‌شوند دارای علائم ذات‌الریه یا «سینه‌بغل» هستند. ذات‌الریه نام عمومی واکنش التهابی ریه‌ها به انواع عفونت‌های ویروسی، باکتریایی و قارچی است. وقتی ذرات ویروس کرونا به ریه‌ها می‌رسد، محیط مناسبی را برای تکثر در «آلوئول‌ها» پیدا می‌کند. آلوئول‌ها کیسه‌های هوایی کوچکی است که همچون خوشه‌های انگور از شاخه‌های قصبه‌الریه که به‌نام «برانشیول» یاد می‌شود، آویزان است و با سلول‌های دارای ACE2 پوشیده شده است. در همین کیسه‌های هوایی است که اکسیجن تنفس‌شده به داخل ریه‌ها وارد جریان خون می‌شود و دی اکسید کاربن از خون به داخل ریه می‌رود تا بیرون داده شود. هر قدر ویروس باعث آسیب بیش‌تر و از بین‌رفتن سلول‌های پوششی آلوئول‌ها شود، عمل دم و بازدم و ورود آکسیجن به خون و خروج دی اکسید کاربن از ریه دشوارتر می‌شود. به این ترتیب فردِ بیمار دچار تنگی‌نفس می‌شود.
با این‌حال در برخی موارد ابتلا به کووید 19، این تنگی‌نفس -علامت اصلی ذات‌الریه- ظاهر نمی‌شود. پزشکان با مواردی روبه‌رو شده‌اند که سطح آکسیجن خون فرد بیمار در حدی پایین است که باید دچار سرگیجه یا بی‌هوشی شود اما هیچ نشانه‌ای از دشواری در تنفس دیده نمی‌شود.
«دنیل جانسون» از «مرکز پزشکی دانشگاه نبراسکا» می‌گوید نظریه‌ی وی این است که ویروس SARS-CoV-2 ممکن است روی سیستم عصبی فرد بیمار نیز تأثیر بگذارد. از بین رفتن حس بویایی در برخی از بیماران در اوایل عفونت‌شان این نظریه را از برخی جهات تأیید می‌کند. نشانه‌های دیگری نیز مبنی بر تأثیر کرونا روی سیستم عصبی فرد بیمار وجود دارد. شاید کرونا روی ناحیه‌ای از مغز تأثیر می‌گذارد که وقتی دی اکسید کاربن در خون ایجاد می‌شود، به ریه‌ها دستور فعالیت بیش‌تر می‌دهد.
زوایای حمله
احتمال دیگر این است که تنها ریه‌ها مقصر اتفاقی که برای بدن می‌افتد نیستند. «جوزف لویت» از «مرکز پزشکی دانشگاه استنفورد» می‌گوید که در برخی بیمارانِ غیرمعمول، سطح شدیدا پایین آکسیجن خون‌شان «به نظر می‌رسد که فقط به دلیل کم‌کاری ریه‌های آسیب‌دیده نیست.» او همچنین می‌گوید که ریه‌های بیماران مبتلا به کووید 19 متفاوت است. معمولا ریه‌های بیماران مبتلا به ذات‌الریه سفت‌تر می‌شود و این باعث می‌شود که رفت‌وآمد هوا به داخل ریه‌ها به طور فزاینده‌ای دشوار شود. دستگاه‌های تنفس که در آن چنین بیمارانی قرار داده می‌شوند، اکسیجن را با فشار پمپ می‌کند و به این ترتیب باعث می‌شود برخی از نواحی ریه‌ها کار کند. اما داکتر لویت می‌گوید که ریه‌های بیماران کووید 19 که سطح اکسیجن خون‌شان به اندازه‌ای پایین است که باید به دستگاه تنفس وصل شوند، چندان سفت نیستند. آن‌ها در حدی تخریب نشده‌اند که توانایی انجام وظیفه خود را از دست داده باشند. اما چرا این وظیفه انجام نمی‌شود؟
داکتر لویت کنجکاو است که آیا این مشکل از رگ‌های خون است یا چیز دیگری. نقش آنزیم ۲ مبدل آنژیوتانسین در مراقبت از فشار خون به توانایی این آنزیم در تنظیم سیگنال‌هایی بستگی دارد که باعث انقباظ یا انبساط عروق خونی می‌شود.
احتمالا چسبیدن ویروس کرونا به آنزیم 2 مبدل آنژیوتانسین در سلول‌ها، سیگنال‌دهی را مختل می‌کند. بنابراین امکان دارد که کووید 19 نه‌تنها با آسیب‌رساندن به ریه‌ها، بلکه با باریک‌کردن و آسیب‌رساندن به رگ‌های خون، میزان آکسیجنی را که وارد بدن می‌شود، کاهش دهد. اگر چنین باشد، دست‌کم در برخی موارد داروهایی که برای منبسط‌کردن رگ‌های خونی موجود است، کمک کند. اما دکتر لویت می‌گوید که یافتن این‌که چه درمانی در این زمینه بهتر نتیجه می‌دهد، نیاز به آزمایش‌های بالینی دارد.
در شفاخانه‌ها، درمان به طور معمول با رساندن آکسیجن اضافی به فرد بیمار از طریق مجرای بینی و جلوگیری از کم‌آبی بدن آغاز می‌شود؛ بیمارانی که معمولا روزها تب داشته‌اند و آب کافی ننوشیده‌اند، بدن خود را با کم‌آبی شدید مواجه کرده‌اند. استراحت، نوشیدن آب و اکسیجن اضافی به همراه دارو برای هرگونه عفونت ثانویه که از وضعیت استرس‌آلود بدن ناشی می‌شود، به سیستم ایمنی فرد بیمار فرصت می‌دهد تا در برابر ویروس دست بالا را بگیرد.
واکنش سیستم ایمنی به یک ویروس با تولید دسته‌ای از مولکول‌های پروتئینی سیگنال‌دهنده به نام «سیتوکین» در سلول‌های آلوده شروع می‌شود. برخی از این مولکول‌ها به سلول‌های مجاور می‌گویند که در برابر حمله ویروس آمادگی بگیرند و به این ترتیب توانایی تکثیر ویروس را تضعیف می‌کند. برخی دیگر به سیستم ایمنی می‌گوید که بیاید و به نحوی چوب لای چرخ ویروس بگذارد. وقتی سیستم ایمنی این سیگنال را دریافت می‌کند، با استفاده از آنتی‌بادی‌ها و سلول‌هایی که به طور اختصاصی برای حمله به ذرات ویروس و سلول‌های آلوده برنامه‌نویسی شده‌اند، هم یک واکنش همه‌منظوره ـ التهاب ـ و هم به تعقیب آن یک ضدحمله‌ی هدف‌مند را راه‌اندازی می‌کند. متأسفانه به نظر می‌رسد که ویروس کرونا قادر به دخالت در مراحل اولیه واکنش سیستم ایمنی است. ظاهرا این ویروس می‌تواند بخشی از سیستم ایمنی بدن را که باعث کاهش تکثیر ویروس در سلول‌های مجاور سلول آلوده می‌شود، خنثی کند. همچنین این ویروس می‌تواند التهاب را تقویت کند.
چه ویروس به التهاب کمک کند چه نه، التهاب شدید ریه‌ها اغلب منجر به «سندرم دیسترس حاد تنفسی» می‌شود. این سندرم دیسترس حاد تنفسی است که فرد بیمار را روانه‌ی بخش مراقبت‌های ویژه و دستگاه تنفس می‌کند.
از آن‌جایی که تحمل لوله‌ای که از طریق گلو وارد ریه‌های شما می‌شود، دشوار است، به بیماران در این مرحله آرام‌بخش‌های سنگین تزریق می‌شود و آن‌ها قادر به انجام کاری برای خود نیستند. پرستاران باید هرچند ساعت یک‌بار بیماران را برای جلوگیری از زخم بستر جابجای کنند. پزشکان باید مراقب نارسایی‌های کلیه، لخته‌شدن خون و مشکلات قلبی باشند. مشاهده‌ها نشان می‌دهد که بیماران مبتلا به کووید 19 که به خاطر وضعیت وخیم‌شان در بخش مراقبت‌ها ویژه بستری می‌شوند، بیش‌تر از سایر بیماران با این خطرات روبرو می‌شوند. چند پژوهش اخیر این مشاهده‌ها را تأیید می‌کند. با این‌حال، همان‌طور که «دومینیک ویچمن» از «مرکز پزشکی دانشگاه هامبورگ-اپندورف» خاطرنشان می‌کند، این رابطه لزوما به معنای این نیست که ویروس کرونا خودش به ارگان‌های مربوطه آسیب می‌رساند.
یک-چهارم بیماران مبتلا به کووید 19 در بخش مراقبت‌های ویژه شفاخانه‌های انگلیس در حدی با نارسایی کلیه مواجه شده‌اند که نیاز به «دیالیز» پیدا کرده‌اند. «کلر شرپ» از «دانشگاه کینگز لندن» می‌گوید: «همه‌ی این‌ها در مرحله‌ی دوم بیماری رخ می‌دهد، وقتی که وضعیت فرد مبتلا پس از گذشت 8 تا 10 روز از آغاز بیماری‌اش، ناگهانی وخیم می‌شود.» او می‌گوید که بخش بزرگ این مشکل فقط کمبود آب است. علاوه براین، استرس ناشی از پمپ‌شدن هوا به داخل بدن به حدی می‌رسد که «کلیه‌ها ضربه مضاعف» می‌خورند.
زنجیره‌ی فرماندهی
در اوایل دنیاگیری کووید 19، پزشکان بخش مراقبت‌های ویژه در کشورهای مختلف با کشیدن مایعات از بدن فرد بیمار به منظور جلوگیری از پرشدن ریه‌های آسیب‌دیده از مایعات، به مشکل افزودند. این کار آن‌ها باعث می‌شد کلیه‌های بیمار از کار بیفتد. داکتر جانسون می‌گوید که فکری که باعث می‌شد پزشکان به هر حال دست به این کار بزنند، این بود که آن‌ها فکر می‌کردند «من باید هرکاری که در توان دارم را انجام دهم تا سطح آکسیجن را نرمال نگه دارم، زیرا اگر این کار را نتوانم، [کل جنگ با ویروس را] باختم.» اما وقتی پزشکان متوجه نارسایی شدید کلیه در بیماران مبتلا به کووید 19 شدند، «خشک‌کردن بیمار را» متوقف کردند. داکتر جانسون که واحد تحت کنترلش از تجربه‌ی کار در نیویورک و سایر کانون‌های شیوع برخوردار است، می‌گوید که [به لطف درس‌هایی که پزشکان آموخته‌اند] نارسایی کلیه در بیماران کووید 19 شدیدتر از نارسایی کلیه در بیماران مبتلا به سایر بیماری‌های ویروسی ذات‌الریه نیست.
لخته‌شدن خون یکی دیگر از نگرانی‌های مبتلایانی است که کارشان به بخش مراقبت‌های ویژه می‌کشد. این مشکل به حدی شایع است که از رقیق‌کننده خفیف خون پیوسته به عنوان پیش‌گیری‌کننده از لخته‌شدن خون استفاده می‌شود. بازهم، لخته‌شدن خون در نزد بیماران مبتلا به کووید 19 شدیدتر از سایر بیماران است. کالبدشکافی 12 نفر اول که در اثر کووید 19 در هامبورگ جان دادند، نشان می‌دهد که چهار نفر آن‌ها در اثر لخته‌شدن خون در ریههایشان فوت کرده‌اند. کالبدشکافی سایر تیم‌ها نیز لخته‌های کوچک اما زیاد خون را در موی‌رگ‌هایی که از ریه‌ها عبور می‌کند، نشان می‌دهد.
این‌که چرا بیماران کووید 19 بیش‌تر از دیگران در معرض خطر لخته‌شدن خون در ریه‌ها و سایر اندام‌‌های‌شان قرار دارند، دلایل زیادی دارد. عدم‌تحرک، یکی از آن‌ها است: بیماران در دستگاه تنفس کاملا فلج هستند و مبتلایان کووید 19 نسبت به سایر بیماران، دو برابر بیش‌تر در دستگاه تنفس می‌مانند. کم‌آبی نیز خون را غلیظ می‌کند. التهاب شدیدی که در بیماران کووید 19 دیده می‌شود نیز به گفته «جین ماری کانرز» از «دانشکده پزشکی هاروارد»، نقش بزرگی در لخته‌شدن خون دارد، زیرا مواد لخته‌کننده در خون در همراهی با واکنش‌های شیمیایی که باعث التهاب می‌شود، افزایش می‌یابد. او می‌گوید که همچنین شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد ویروس کرونا سلول‌هایی را که رگ‌های خونی را می‌پوشاند، نیز آلوده می‌کند. این سلول‌ها موادی را که از لخته‌شدن خون جلوگیری می‌کند، تنظیم می‌کند. اگر ویروس این سلول‌ها را نابود کند، لخته‌شدن خون تشدید می‌شود.
عواقب
در این مرحله از دنیاگیری کووید 19، متخصصان قلب و عروق نیز به حالت آماده‌باش درآمده‌اند. برخی از بیماران مبتلا به کووید 19 که ریههایشان شروع به بهبود می‌کند، با وخامت شدید در عملکرد قلب خود مواجه می‌شوند. این به احتمال زیاد فقط به خاطر تأثیر بودن تحت مراقبت‌های ویژه نیست. اما هیچ‌کس نمی‌داند که آیا این آسیب ناشی از آلوده‌شدن خود قلب به ویروس است یا از التهاب ناشی از حضور ویروس در بدن فرد بیمار.
«هارلان کرومولز» از «دانشکده پزشکی دانشگاه ییل» فکر می‌کند که هم ویروس و هم واکنش سیستم ایمنی بدن می‌تواند دلیل این مسأله باشد. در برخی افراد فرآیند ساخت آنتی‌بادی می‌تواند مختل شود و آنتی‌باده‌های تازه‌تولیدشده‌ی بدن‌شان ممکن است یک سلول سالم را با یک سلول آلوده اشتباه بگیرد و آن‌را در تیررس سیستم ایمنی بدن قرار دهد. به نظر می‌رسد که این چیزی است که در موارد نادر التهاب قلب که در نزد برخی از کودکانِ دارای آنتی‌بادی‌های ویروس کرونا مشاهده شده است، اتفاق می‌افتد.
با این‌حال در بیش‌تر موارد این واکنش عمومی سیستم ایمنی یعنی التهاب است که بیش از حد می‌شود. این‌که چرا برخی از بیماران مستعد این مشکل هستند، هنوز ناشناخته است. اما با جمع‌شدن داده‌ها از شفاخانه‌های سراسر جهان، سرنخ‌ها در مورد مسیرهای بیولوژیکی این بیماری کم‌کم پدیدار می‌شود.
برخی از سرنخ‌ها از مشکلات صحی می‌آید که افراد را در وهله‌ی اول مستعد این بیماری می‌کند. داکتر لویت می‌گوید: «شاید فکر کنید که مشکلات اساسی ریه یا مشکلات سیستم ایمنی بدن بزرگ‌ترین خطر باشد. اما به نظر می‌رسد که بزرگ‌ترین عوامل خطر فشار خون بالا، دیابت و چاقی بوده است.» این امر باعث شده است که بسیاری از داشنمندان گمان کنند که التهاب شدید که در موارد وخیم کووید 19 دیده می‌شود، ممکن است یکی‌دیگر از مشکلات مرتبط با علاقه‌ی ویروس کرونا به آنزیم 2 مبدل آنژیوتانسین باشد. افراد مبتلا به دیابت، فشارخون بالا و بیماری‌های قلبی دارای میزان بیش‌تری از آنزیم 2 مبدل آنژیوتانسین در واکنش به التهاب سطح‌بالایی که ناشی از مشکل صحی‌شان است، هستند و این آنزیم خاصیت ضد التهابی دارد. وقتی ویروس کرونا به این آنزیم می‌چسبد و توانایی آن‌را در انجام وظیفه‌اش کاهش می‌دهد، التهابِ از قبل موجود تشدید می‌شود.
هنگامی که التهاب کاملا از کنترل خارج شود، بدن وارد حالتی می‌شود که به آن «توفان سیتوکین» می‌گویند. چنین توفان‌ها باعث شدیدترین پیامدها، از جمله نارسایی چندین اندام، برای مبتلایان کووید 19 می‌شود. از این‌رو داروهای ضدالتهاب نقش برجسته‌ای در درمان دارد. اما دانستن زمان تجویز این داروها دشوار است. اگر خیلی دیر تجویز شود، توفان غیرقابل‌توقف خواهد بود. اگر خیلی زود تجویز شود، ممکن است به سیستم ایمنی که آماده‌ی مقابله با موج حملات ویروس می‌شود، ضربه بزند. مقاله‌ای که اخیرا در Lancet نشر شده است نشان می‌دهد که اگر التهاب بیماران کووید 19 به صورت منظم بررسی و ارزیابی شود، به پزشک کمک می‌کند تا بیمارانی را که نیاز به داروهای ضد التهاب دارند، تشخیص دهند. اما امروزه خیلی‌ها به قدرت دارو ایمان ندارند. «رانجیش جایسوال» که در خط‌مقدم مقابله با کووید 19 در «شفاخانه متروپولیتن نیویورک» کار کرده است، می‌گوید: «ما [طیف وسیعی از داروهای ضدالتهاب] را امتحان کردیم ولی مؤثر واقع نشد.»
روی‌هم‌رفته فقط 58 درصد کسانی که در بریتانیا کارشان به بخش مراقبت‌های ویژه کشیده است، زنده مانده‌اند. بقیه جان داده‌اند. این میزان از مرگومیر دو برابر میزان مرگومیر مبتلایان سایر بیماری‌های تنفسی ویروسی است که در سه سال گذشته مشاهده شده است.
بسیاری از کسانی که از یک دوره شدید کووید 19 جان سالم به در می‌برند، احتمالا با مشکلات صحی طولانی‌مدت روبرو می‌شوند. «انجمن پزشکی مراقبت‌های ویژه» در امریکا مجموعه‌ای از مشکلات صحی از جمله قدرت عضلانی ضعیف و اختلال در عملکرد قلب و ریه را به عنوان «سندرم پسا مراقبت ویژه» تشخیص داده‌اند و دیده شده است که افرادی که دچار سندرم دیسترس حاد تنفسی بوده‌اند، بیش‌تر از دیگران دچار این مشکلات می‌شوند. انتظار می‌رود که پس از پایان بحران کرونا در بدن، ریه‌ها و کلیه‌های آسیب‌دیده بیش‌تر آسیب‌هایی که دیده‌اند را برطرف کنند اما برای برخی افراد، این بهبودی زمان می‌برد و احتمال اختلال طولانی‌مدت در عملکرد ریه‌ها و کلیه‌ها وجود دارد.
یک نگرانی بزرگ این است که برای مغز افراد مبتلا به کووید 19 چه اتفاق می‌افتد. «شری چو» از «دانشگاه پیتسبورگ» می‌گوید که تاکنون شواهدی در دست نیست که نشان دهد ویروس SARS-CoV-2 مستقیما به مغز یا دستگاه عصبی مرکزی آسیب می‌رساند، اما در بخش‌هایی از مغز، نخاع و اعصاب، التهابی که همراه با بیماری سراغ فرد مبتلا می‌آید، می‌تواند به ضعف عضلانی و سایر مشکلات منجر شود.
صرفا بستری‌شدن بیمار در بخش مراقبت‌های ویژه نیز می‌تواند به اختلال شناختی منجر شود. تأثیر بیش از یک هفته بودن در بخش مراقبت‌های ویژه با تأثیر آسیب‌دیدگی در ناحیه سر قابل‌مقایسه است. این مشکلات با هذیان همراه است که فردِ به شدت بیمار معمولا تحت تأثیر داروهای آرام‌بخش در یک محیط ناآشنا دچار آن می‌شود. «دیل نیدام» از «دانشگاه جانز هاپکینز» می‌گوید که هذیان‌گویی یک مشکل اساسی ابتلا به کووید 19 شدید است. بیماران مدت زمان طولانی را در بخش مراقبت‌های ویژه [و شاید داخل داستگاه تنفس] می‌گذرانند و در طی آن آشنایان و نزدیکان خود را نمی‌بینند و تنها کسانی را که می‌بینند، غریبه‌های ملبس به پوشش محافظتی هستند که «مانند آدم فضایی‌ها به نظر می‌رسند.»
بیمارانی که دچار سندرم دیسترس حاد تنفسی شده‌اند، ممکن است با اضطراب و «اختلال استرس پس از سانحه» نیز روبرو شوند. همه‌ی این مشکلات به دورنمای تاریک ابتلا به کووید 19 می‌افزاید. در سال 2017 پژوهشی در منطقه بالتیمور-واشنگتن نشان داد که یک-سوم از بیماران سابقا شاغل که از سندرم دیسترس حاد تنفسی زنده مانده بوند، تا پنج سال سر کار نرفتند. کووید 19 همان‌طور که زندگی عزادارانِ قربانیان خود را برای طولانی‌مدت متأثر می‌کند، زندگی و سلامت برخی از بازماندگان خود را نیز تا سال‌های بعد و شاید حتا به صورت مادام‌العمر تحت تأثیر قرار می‌دهد.