به تازگی حکومت افغانستان تصمیم گرفته است که به‌منظور بالا بردن سهم زنان در جایگاه تصمیم‌گیری، در هر ولایت یک زن را معاون والی منصوب کند. این تصمیم دولت با واکنش‌های متفاوت مواجه شده است. شماری از زنان از این تصمیم استقبال کرده و این کار حکومت را یک گام به‌سوی تقویت زنان در جایگاه تصمیم‌گیری می‌دانند. اما بسیاری از زنان این کار را نمایشی می‌دانند. منتقدان می‌گویند اختصاص دادن جایگاه معاونت برای زنان نوعی ساختاری‌کردن تبعیض است و کمکی به بهبود حضور زنان در رهبری حکومت نمی‌کند.
جایگاه دوم
به باوری نیلوفر عزیزی، عضو شورای ولایتی ننگرهار، دولت افغانستان بست معاونت والی برای زنان به معنای جایگاه دوم و بی باوری دولت به زنان است. خانم عزیزی می‌گوید: «20 سال از زمان تاریکی گذشته، اما هنوز زنان در انزوا قرار دارند و یا در بست‌های تشریفاتی، بدون صلاحیت و به گونه‌ی سمبولیک حضور دارند. ما انتظار داریم که دولت دیگر استعداد‌کشی نکند و زنان را در بست‌های اول مقرر کند.»
خانم عزیزی می‌گوید که در حال حاضر نقش زنان بیشتر نمادین است و حق تصمیم‌گیری ندارند.
هرچند حکومت در پاسخ به این انتقادها گفته است که اختصاص دادن جایگاه معاون والی برای زنان در ولایت‌ها به معنای این نیست که زنان نمی‌توانند، والی شوند. اما والیان که تا کنون از سوی حکومت انتصاب شده، هیج یک از آنان زن نیست.
سمیرا حمیدی، عضو سازمان عفو بین‌الملل، با استقبال از طرح تازه حکومت می‌گوید که تا هنوز دولت تنها روی تعداد زنان در حکومت کار کرده است و از آن به عنوان دست‌آورد یاد می‌کند، اما روی حضور معنادار زنان در جایگاه تصمیم‌گیری کار نکرده و نقش و تأثیرگذاری آنان را نادیده گرفته است:«خواست ما این است که دولت روی بیشتر شدن زنان در سطح رهبری کار کند. در حال حاضر ما در نشست های مهم و در تصمیم‌گیری‌های کلان هیچ زنی را نمی‌بینیم. اگر هم باشد حضور شان سمبولیک است. اگر زن را معاون والی تعیین هم می‌کند باید از آنان در قسمت حل مشکلات کار بگیرد و صلاحیت بدهد.»
سمیرا حمیدی می‌گوید که در بست‌های مهم باید به زنان صلاحیت نیز داده شود:«چهار وزیر، ده معین و پنج سفیر، معاون والی و…کافی نیست، تأکید ما روی صلاحیت آنان در سطح رهبری است که باید حکومت به آنان صلاحیت بدهد.»
عکس: ارسالی به روزنامه اطلاعات روز
در حکومت وحدت ملی نیز برای ولایت‌های کابل، هرات، دایکندی، بامیان، پکتیا و ننگرهار معاون والی از میان زنان تعیین شده بود. بعد از فیصله‌ی حکومت برای ولایت لوگر نیز یک معاون والی از میان زنان تعیین شده و قرار است به‌زودی برای دیگر ولایت‌ها نیز معاون والی از میان زنان معرفی شوند.
نجیبه ایوبی، رییس کلید گروپ و عضو شورای عالی رسانه‌های افغانستان، می‌گوید که زنان در رده‌های تصمیم‌گیری حضور ندارد و حکومت 28 درصد میزان مشارکت زنان را نظر به شمار زنانی که به عنوان معلم، صفا کار، مامور و… در دولت کار می‌کنند، برآورد کرده‌است و می‌خواهد که میزان حضور زنان را بلند نشان بدهد.
ایوبی همچنان اضافه می‌کند که تایید طرح ماونت زنان به تنهایی در راستای افزایش حضور زنان در سطح رهبری کارساز نیست: «در کنار تایید معاونان زن، اگر حکومت رهبری حداقل ده ولایت را نیز به زنان اختصاص دهد، قابل استقبال است. اما در غیر آن، معاونت زنان با دید مردسالارانه‌ی که وجود دارد، جایگاه زنان در جامعه را تقلیل می‌دهد و نوع پافشاری روی مقوله‌ی جنسیت دوم است. زیرا این زنان تصمیم‌گیرنده نیست و تصمیم شان منوط به اجازه مافوقش است.»
«می‌خواهم والی باشم»
راحله دوستم، دختر مارشال عبدالرشید دوستم با اشاره به طرح معاونت زنان در تویتی، نوشته است: «من می‌خواهم والی باشم. نباید به زنان با نگاه جنس دوم برخورد صورت گیرد.»
فرشته حمیدی، عضوی پارلمان جوانان افغانستان نیز می‌گوید که اگر دولت خواهان سهم دادن به زنان در حکومت است، پس چرا زنان را به عنوان والی مقرر نمی‌کند.«اگر دولت واقعا خواستار ملزومی‌بودن و قانونی‌شدن حضور یک زن در پست معاونت در ولایات است، چرا خانم‌ها را به عنوان والی تعین نمی‌شود و یا این که چرا در کابینه که هر روز اعلام می‌شود، زنان دیده نمی‌شوند؟»
محبوبه رحمت، یکی از نمایندگان و عضو کمیسیون امور زنان در پارلمان می‌گوید: «سهم زنان در حکومت‌داری فعلی کمتر از 20 درصد است و آن‌هم در بست‌های خدماتی شش، هفت و هشت.»
خانم رحمت تأکید می‌کند؛ زنانی که در بست‌های پایین‌تر از شش کار می‌کنند، در تصمیم‌هایی که برای مردم و به‌ویژه برای زنان گرفته می‌شود حتا در اداره‌های کاری خود شان نیز سهم ندارند و تنها به عنوان خدمه یا کارکن خدماتی فعالیت دارند.
پاسخ حکومت به انتقادها
دواخان مینه‌پال، معاون سخنگوی ارگ ریاست جمهوری می‌گوید که حکومت در تلاش افزایش حضور زنان در حکومت‌داری از نظر کمی و کیفی است: «در کابینه تازه به چهار خانم، چندین معین و یک دادستان سهم داده شده است و همچنان 5 خانم به عنوان سفیر.»
به گفته‌ی آقای مینه‌پال، حکومت با تأیید طرح معاونت همچنان متعهد به افزایش حضور زنان در سطح رهبری است و انتظار دارد که پارلمان نیز به زنان اعتماد کند.
سخنگوی وزارت امور زنان نیز می‌گوید که طرح معاونت، مانع والی شدن زنان نیست:«حتا اگر والی یک ولایت زن هم باشد، مطابق به این طرح ، یکی از معاونت‌های آن، به خانم‌ها اختصاص یافته است و شامل بست‌های استخدامی – رقابتی عمومی نمی‌شود.»
سید شاه سقیم، سخنگوی اداره‌ی مستقل ارگان‌های محلی، از تعدادی زنانی که قرار است والی شود، آمار نمی‌دهد، اما می‌گوید که نظر به شایستگی و ظرفیت زنان، به آنان در سطح رهبری حکومت‌داری محلی سهم خواهد داد: « تا هنوز مشخص نیست که والی چند ولایت خانم باشد، اما به هر حالت، ما از ظرفیت، تخصص آنان در سطح رهبری کار می‌گیریم و به آنان قدرت و صلاحیت خواهیم داد.»
انتقاد از حضور کم‌رنگ زنان در جایگاه تصمیم‌گیری در حال بیان می‌شود که براساس آمار کمیسیون اصلاحات اداری و خدمات ملکی حضور زنان در بست های خدماتی حکومت به 28 درصد می‌رسد. اما وزارت امور زنان سهم زنان در حکومت را 27 درصد می‌گوید.
عبدالفرید احمد، سخنگوی کمیسیون اصلاحات اداری و خدمات ملکی در صحبت با روزنامه اطلاعات روز می‌گوید: «حکومت افغانستان متعهد به وعده‌اش است و برای برآورده‌سازی آن پالیسی، حمایت از زنان در استخدام‌ها را به‌منظور بالا بردن سهم زنان در حکومت‌داری عملی می‌کند.»
به گفته‌ی آقای احمد، در کنار قوانین حمایت از زنان، ارایه‌ی برنامه‌های آموزشی به‌منظور بالا بردن ظرفیت زنان در زمینه استخدام زنان نیز سهولت‌هایی در نظر گرفته شده است: «قبلا پنج نمره‌ی امتیازی در مرحله امتحان حضوری بود. این سبب می‌شد که شماری زیادی از زنان نتوانند در مرحله دوم رقابت راه یابند. علاوه به آن حالا تجربه‌ی خانم‌ها اگر کمتر هم باشد، مراعات می‌شود.»
به گفته‌ی او، مطابق آمار سال گذشته از مجموع 424 هزار کارمند خدمات ملکی در افغانستان 28 درصد را زنان تشکیل می‌دهند که از طریق روند استخدام، مقرر شده‌اند.
سازوکار گزینش زنان برای پست معاونت چیست؟
سید شاه سقیم، سخنگوی اداره مستقل ارگان‌های محلی می‌گوید که در تعیین خانم‌ها به عنوان معاون والی در ولایت‌ها اصل شایسته‌سالاری رعایت شده و بعد از تأیید بزرگان هر ولایت معرفی می‌شود. «در انتخاب معاون والی، اصل اول، تحصیلات عالی و پس از آن تجربه، کارکرد و تأیید بزرگان، شورای ولایتی، شورای علما، فعالا مدنی و زنان هر ولایت است.»
رویا دادرس، سخنگوی وزارت امور زنان نیز می‌گوید که بست‌های معاونت اختصاص‌یافته به زنان شامل بست‌های استخدامی – رقابتی عمومی نمی‌شود و تنها زنان برای احراز آن با هم رقابت می‌توانند و از میان آنان، نخبه‌ها انتخاب خواهند شد.
بنا به گفته‌ی خانم دادرس، زنانی که خواهان رقابت برای احراز بست معاونت والی باشند، ابتدا باید خلص سوانح‌شان را به وزارت امور زنان بفرستند و معلوم کنند که کاندیدای معاونت برای کدام ولایت اند تا این وزارت فهرست‌شان را ترتیب دهد: «برای بست معاون معیار خاصی تا هنوز وجود ندارد و وزارت امور زنان روی آن کار می‌کند، اما آنچه که واضح است وزارت زنان، با بررسی سوانح داوطلبان، زنانی را شارت‌لیست خواهد کرد که تحصیل، توانایی و تجربه‌ی کاری بیشتر داشته باشند.»
طبق معلومات ارایه شده به روزنامه اطلاعات روز، وزارت امور زنان از زنان هر ولایت خواسته است که پنج خانم نخبه و برتر را به این وزارت معرفی کند تا این وزارت بتواند بعد از بررسی فهرست، سه خانم نخبه را برای بست معاون والی ولایت به اداره مستقل ارگان‌های محلی معرفی کند.
اداره مستقل ارگان‌های محلی می‌گوید که در مورد این خانم‌ها ابتدا تحقیق می‌کند و بعد نتیجه‌ی آن‌را به ارگ ریاست‌جمهوری می‌سپارد و ارگ نیز از میان افراد یادشده، با توجه به نتیجه‌ی تحقیق یکی را به عنوان معاون والی انتخاب می‌کند.
در حال حاضر والیان ولایت‌ها دو معاون (معاون مالی- اداری و معاون امور اجتماعی اقتصادی)دارند.
وزارت امور زنان و اداره مستقل ارگان‌های محلی می‌گویند مطابق طرح معاونت که به تازگی از سوی کابینه تأیید شده، به زنان معاون، صلاحیت‌های برابر با مردان داده شده است و باید زنان توانمند در آن بست مقرر شود. اما مونسه حسن زاده، معاون والی هرات می‌گوید که مسوؤلیت و صلاحیت معاون امور اجتماعی- اقتصادی بیشتر است: « مطابق به لایحه تعریف شده که به ما رسیده، مسوؤلیت معاون امور اجتماعی – اقتصادی بیشتر است.»
حال دیده شود که به معاونان تازه(زنان) مسوؤلیت کدام یک داده‌خواهد شد و این معاونان از آن مسوؤلیت چگونه در راستای بهبود وضعیت زندگی زنان استفاده خواهند کرد؟ و حضور شان چه اندازه روی افزایش حضور معنادار زنان در سطح حکومت‌داری محلی اثرگذار خواهد بود؟