نیویورک تایمز – موتوکو ریچ و راسل گلدمن
مترجم: جلیل پژواک
«شینزو آبه» رکورد طولانیترین دوره نخستوزیری در تاریخ جاپان را دارد. او روز جمعه اعلام کرد که استعفا میکند. کنارهگیری وی به معنای پایان دورهای است که طی آن شینزو آبه یک آجندای محافظهکارانه را برای احیای اقتصادی و نظامی جاپان و بازگرداندن غرور ملی این کشور، دنبال کرد؛ آجندایی که نتایج متفاوتی داشته است.
آقای آبه 65 ساله، نوه نخستوزیر سابق جاپان، ابتدا در سال 1993 پس از درگذشت پدرش، وزیر خارجه پیشین جاپان، برای عضویت در پارلمان این کشور انتخاب شد. دوره کاری نخست او بهعنوان نخستوزیر جاپان از سال 2006 شروع شد، اما آبه پس از یک سال کار و رسواییهای بسیار، کنارهگیری کرد.
او در سال 2012 دوباره رهبری این کشور را به دست گرفت و اینبار وعده داد که اقتصاد نابهسامان جاپان را سامان دهد و به رویای ملیگرایانهی خود مبنی بر اصلاح قانون اساسی صلحجویانه جاپان دست یابد و اینگونه زمینه را برای ایجاد یک ارتش تمامعیار فراهم کند.
او پس از نزدیک به هشت سال رهبری جاپان، گفت که وخامت وضعیت صحیاش ــ بازگشت بیماری روده که یکی از دلایل خروج وی از قدرت در سال 2017 نیز بود ــ باعث شده وی از سمت نخستوزیری این کشور کنارهگیری کند.
با اینحال، این رهبر سابقا محبوب، اخیرا شاهد افول جایگاه خود نزد مردم جاپان بود. مردم او را بهدلیل کوتاهیهای دولتش در امر مقابله با همهگیری ویروس کرونا در جاپان و حمایت وی از یک عضو بازداشتشده حزبش مورد انتقاد قرار دادند.
در ذیل نگاهی انداختهایم به دوره نخستوزیری و میراث شینزو آبه.
سیاست خارجی
آقای آبه در اوایل دهه 2000 هنگامی به شهرت ملی رسید که او «جونیچیرو کویزومی»، نخستوزیر وقت جاپان را در سفری به پیونگیانگ برای مذاکره بر سر آزادی شهروندان جاپانی ربودهشده توسط کوریای شمالی، همراهی کرد. حمایت از اهداف شهروندان ربودهشده جاپان برای بقیه دوره تصدی او همچنان یک دلمشغولی باقی ماند و دیدگاه خصمانهی وی را نسبت به این کشور کمونیست و منزوی تقویت کرد.
آبه در دوره نخستوزیری خود خواهان رایزنی در مورد این شد که آیا جاپان توانایی حمله به سایتهای پرتاب موشک در خاک دشمن را در صورت حتمیبودن حمله از جانب دشمن به دست آورد یا خیر؛ این بحث از نزدیک با افزایش تهدید هستهای از جانب کوریای شمالی ارتباط داشت.
«نوبوسکه کیشی»، پدربزرگ شینزو آبه به جنایات جنگی متهم بود ــ اما هرگز محاکمه نشد ــ و عواقب اقدامات جاپان در جنگ جهانی دوم، طی دوره نخستوزیری آقای آبه نیز این کشور را متأثر کرد.
آقای آبه هرچند به دنبال بهبود روابط کشورش با چین و کوریای جنوبی برآمد ــ روابطی که تحت شعاع خاطرات تلخ سه کشور از دوران جنگ قرار دارد ــ اما در سال 2013 بازدید وی از «معبد یاسوکونی» در توکیو، همسایگان جاپان را خشمگین کرد. چین و کوریای جنوبی این معبد را نماد نظامیگری گذشته جاپان میدانند. او دیگر هرگز به این معبد نرفت، اما تنش در روابط جاپان و کوریای جنوبی بر سر اینکه توکیو چگونه و تا چه زمان باید کفاره ظلم و ستمهای دوره جنگ خود را بپردازد، به سطحی رسید که طی دههها مشاهده نشده بود.
با اینحال، پس از سالها رابطه سرد با چین، آقای آبه سعی کرد فصل جدیدی را در روابط توکیو و بیجینگ باز کند. او در سال 2018 برای اولین بار به بیجینگ رفت و با «شی جینپینگ» ملاقات کرد. این بازدید، پس از 7 سال وقفه، اولین بازدید یک نخستوزیر جاپانی از چین بود.
آقای آبه یکی از معدود رهبران جهان بود که رابطه نزدیک با رییسجمهور ترمپ داشت و مرتبا با تلفن با هم گفتوگو داشتند و گلف بازی میکردند.
سیاست داخلی
تمایل آقای آبه برای داشتن یک ارتش قدرتمند، صرفا ناشی از قدرتنمایی کوریای شمالی و پرتاب موشک بر خاک جاپان در سال 2017 نبود. آقای آبه سالها به دنبال تطهیر گذشته جنگی جاپان از طریق تجدیدنظر در بند صلحطلبانه قانون اساسی این کشور بود که توسط ایالات متحده پس از پیروزی در جنگ جهانی دوم تحمیل شده بود.
در سال 2015، پس از اعتراضات گسترده مردمی و درگیری با سیاستمداران اپوزیسیون، آبه قانونی را وضع کرد که به ارتش جاپان اجازه انجام مأموریتهای جنگی را تحت نام «دفاع شخصی جمعی» در خارج از کشور در کنار نیروهای متحد میدهد. اما تلاش او برای «عادیسازی» ارتش جاپان در نهایت ناکام ماند، زیرا آقای آبه نتوانست افکار عمومی جاپان را با خود همسو کند.
پس از آنکه آقای آبه برای سومین دوره نخستوزیری خود پس از انتخابات سال 2017 سوگند یاد کرد، برخی معتقد بودند که حزب لیبرال دموکرات وی قوانین خود را تغییر میدهد تا به او اجازه دهد برای چهارمین بار نخستوزیر جاپان شود. اما محبوبیت دیرینهی آقای آبه امسال پس از آنکه کشورش در هفتههای اول شیوع ویروس کرونا اشتباهاتی را مرتکب شد، آسیب دید.
در اوایل شیوع ویروس کرونا در جاپان، آقای آبه در بستن مرزهای این کشور و اعلام وضعیت اضطراری و تشویق مردم به ماندن در خانه و بستن مغازهها و فروشگاهها، تعلل کرد. منتقدان در ابتدا واکنش دولت آبه را ناشیانه خواندند و بعدا آقای آبه را به دلیل رهبری ضعیف به ویژه در مورد اقتصاد، مقصر دانستند.
با اینوجود، میزان تلفات ناشی از ویروس کرونا در جاپان بسیار کمتر از بسیاری از کشورهای توسعهیافته دیگر است.
سیاست اقتصادی
ماندگارترین میراث آقای آبه میتواند مجموعهای از سیاستهای اقتصادی وی باشد که بهمنظور احیای رشد اقتصادی جاپان طراحی شده است.
برنامه «آبهنومیکس» یا (Abenomics) او برای مقابله با تهدیدات تورم و نیرویکار پیر از طریق ارائه پول نقد ارزان، هزینههای مالی و مقرراتزدایی شرکتها طراحی شده بود.
این برنامه در سالهای ابتدایی دوره نخستوزیری وی نتایجی را به همراه داشت و اقتصاد جاپان را از یک حالت ضعف مداوم خارج کرد و باعث شهرت بینالمللی آقای آبه شد. اما رشد اقتصادی جاپان در سال 2019 بهدلیل جنگ تجاری بین چین و ایالات متحده آسیب دید و امسال، هنگامی که ویروس کرونا به بزرگترین رکود اقتصادی پسا جنگ جاپان دامن زد، بیش از پیش ضربه خورد.
یک عامل کلیدی در برنامه اقتصادی آقای آبه تلاش برای توانمندسازی زنان بود. استدلال وی این بود که افزایش مشارکت زنان در نیروی کار به ایجاد موازنه در جمعیتِ درحال کاهش و درحال پیری کمک میکند. اما برخی از وعدههای اولیه آجندای «وومنومیکس» یا (Womenomics) وی مانند افزایش قابلملاحظه سهم زنان در مدیریت و حکومت هرگز عملی نشد.