هفتهی گذشته، جاریشدن سیلاب در 14 ولایت کشور خسارات جانی و مالی زیادی را به بار آورد. در این میان پروان شاهد یک فاجعهی انسانی بود. براساس آخرین آمار در نتیجه جاریشدن سیلاب که در طول 50 سال گذشته بیپیشینه خوانده شده، در ولایت پروان 120 نفر جانش را از دست دادهاند و بیش از این نیز زخمی شدهاند. مجموع تلفات انسانی ناشی از جاریشدن سیلاب در 14 ولایت به بیش از 175 نفر رسیده و این آمار نهایی نیست و امکان افزایش وجود دارد. مضاف بر قربانیان انسانی، این فاجعه طبیعی خسارات هنگفت مالی نیز برجای گذاشته است.
هرچند میزان خسارات مالی سیل اخیر در 14 ولایت شمالی کشور هنوز بهدرستی مشخص نیست، اما از نظر انسانی آنچه که هفته گذشته در ولایت پروان رخ داد بهتماممعنا یک فاجعه است. بهنظر میرسد ابعاد فاجعه از نظر مالی نیز عظیم و سنگین است. سیل تمام دار و ندار مردم را از آنان گرفته و علاوه بر تخریب هزاران خانه به کشاورزی مردم آسیب زده است. بیشتر مردم این ولایتها از طریق کشاورزی و باغداری امرار معاش میکنند و در اینصورت سیلابهای اخیر در پروان و 13 ولایت دیگر، خانوادههای زیادی را در معرض فقر و تنگدستی قرار داده است.
در حال حاضر اولویت اصلی رسیدگی به وضعیت قربانیان این فاجعه طبیعی است. هزاران خانواده به کمکهای فوری آب آشامیدنی، غذا، امکانات بهداشتی، درمان و سرپناه نیاز دارند. در چند روز گذشته هم حکومت و نهادهای مردمی به کمک قربانیان این فاجعه شتافتهاند. اما میزان کمکها هرگز بسنده نبوده و امدادها به رساندن آب و غذا محدود مانده است. نیاز است که این کمکها بیشتر شود. همچنان مدیریت درست و جلوگیری از حیفومیل کمکها نگرانی دیگری است که کماکان وجود دارد. چه کمکهای که از طرف مردم و نهادهای خیریه انجام میشود و یا کمکهای حکومتی باید بهموقع، درست و مصون در اختیار آسیبدیدگان قرار گیرد.
ماهیت اقدامات حکومت در برابر بحرانهای طبیعی و مقابله با آن سطحی بوده است. چه در گذشته و یا در فاجعه اخیر ولایت پروان تمام برنامههای حکومت و وزارت رسیدگی به حوادث به توزیع مواد غذایی یا البسه محدود مانده، درحالیکه اینگونه تدابیر صرفا یک اقدام اضطراری برای مقابله با اثرات و نتایج بحران است. از طرف دیگر، مشکل بزرگتر این است که حکومت همیشه دنبالهرو فاجعه بوده است. دولت زمانی وارد عمل شده که بحران رخ داده و مردم را در کام خود فرو برده است. درحالیکه اصولا با توجه به پیشبینیپذیر بودن بحرانهای طبیعی، باید دولت پیشاپیش برای جلوگیری از بروز بحران تدابیر پیشگیرانه بگیرند. حکومت افغانستان نهادی بهنام وزارت دولت در امور رسیدگی به حوادث دارد. کار این وزارت تنها کمک آب و غذا پس از بروز بحران نیست. در واقع وظیفهی اصلی آن پیشبینی، جلوگیری و حرکت یک قدم پیشتر از فاجعهها و بحرانهای طبیعی است. در فاجعه سیلاب پروان اگر خطر قبل از قبل پیشبینی و مدیریت میشد، دستکم دامنهی آسیبهای انسانی آن کمتر بود؛ زیرا بحرانهای طبیعی مانند هر بحران دیگر قابل مدیریت است. بنابراین، جلوگیری از بحرانها مهمتر از کمک پس از بحران است.
هنوز فاجعه پروان درست مدیریت نشده است. شکایتها از نحوهی کمکرسانی از سوی مردم وجود دارد. بیش از یک هفته از بروز فاجعه گذشته، اما هنوز عملیات جستوجوی اجساد به پایان نرسیده است. سیلاب تمامی زیرساختهای زندگی مردم را از بین برده، اما برای پاککاری راههای مواصلاتی، تخلیه خانهها از سنگ و گِل عملیات اساسی انجام نشده است. عملیاتی که تا کنون وجود داشته بیشتر متمرکز به بیرونکشیدن اجساد از زیر آوار بوده است. حتا در همین حد نیز مردم شکایت دارند که ناگزیر شده برای بیرونکشیدن اجساد از زیر آوارها، وسایط کرایهای بگیرند.
سیلابهای اخیر در 14 ولایت کشور بهشمول فاجعه پروان درس بزرگی برای حکومت افغانستان و نهادهای مسئول مقابله با بحرانهای طبیعی داد. انتظار میرود که پس از این حکومت و نهادهای مسئول سیاست یک قدم پیش از بحران را در دستور کار قرار دهد و برای جلوگیری از چنین بحرانها بهصورت بنیادین تدابیر پیشگیرانه اتخاذ کنند. بهعنوان مثال با آسیبشناسی مناطق بحرانخیز و ایجاد بندها و تأسیسات محافظتی میتوان بهصورت دایمی از این مشکلات جلوگیری کرد. بنابراین، حکومت باید به راهکارهای زیر بنایی و اساسی بیندیشد.