پس از گذشت بیش از شش ماه از امضای توافقنامهی صلح میان ایالات متحده امریکا و گروه طالبان، نخستین نشست گفتوگوهای صلح میان هیأتهای دولت افغانستان و گروه طالبان روز شنبه، 22 سنبله 1399 در دوحه قطر برگزار شد. برگزاری این نشست واکنشهای متفاوت شهروندان کشور را در پی داشته است. بسیاریها از عدم تغییر تفکر طالبان اظهار ناامیدی کرده و شماری هم به حفظ ارزشهای دو دههی گذشته اشاره کرده و محتاطانه از صلح حرف زدهاند.
آسیه حمزهای، در حساب کاربری تویتر خود از عدم تغییر تفکر طالبان حرف زده و نوشته است که «طالبان بهدنبال سهمخواهی در قدرت نیستند، این گروه تروریستی بهدنبال یک فتح الفتوح است و برپاسازی امارت. سادهانگاری است اگر تیم مذاکرهکننده با این ایده پیش برود که تغییری در ایدئولوژی و جهانبینی طالب آمده است».
مختار وفایی در تویتی به ترکیب و ظاهر هیأتهای 21 نفری دولت افغانستان و گروه طالبان اشاره کرده و گفته که داعیهی امارتخواهی طالبان دیگر حامی و پشتیبان ندارد و این هیأت دولت افغانستان است که از یک جامعهی مدرن و چندفرهنگی نمایندگی میکند. او نوشته که «طالبها، همه در یک لباس ظاهر شدند. لنگی سیاه، پیراهن تنبان سفید و پتوهای روی شانه. نمایندهشان کوتاه و مبهم حرف زد: نظام اسلامی میخواهیم. هیأت حکومت افغانستان که متشکل از زنان، جوانان، فعالان حقوق بشر و نویسندگان است، نمایندهی یک جامعهی مدرن و چندفرهنگی است. خلافت و امارت به تاریخ پیوسته.»
فاطمه فرامرز، در واکنش به حرفهای محمدنعیم وردک، سخنگوی طالبان که گفته است آموزش مختلط «بیاحترامی به کرامت» زن است، در صفحهی فیسبوک خود نوشته است که «یکی نیست بگوید بیاحترامی به کرامت زن، آموزش مختلط نه، دیدگاههای متحجرانهای است که از جانب امثال شما بر زنان تحمیل میگردد.» او افزوده که «زن امروز افغانستان نیاز ندارد که مردان به نمایندگی از آنان تصمیم بگیرد و یا حتا حرف بزند. زن افغانستان خودش تصمیم میگیرد که در صنفهای مختلط درس بخواند یا در صنفهای جداگانه».
هانیه ملیک، با نشر عکس فوزیه کوفی، یکی از چهار عضو زن هیأت مذاکرهکنندهی دولت افغانستان در حساب کاربری تویتر خود خطاب به او گفته که «به طالبان بگویید ما زنان، دیگر توان برداشتن بار جنگ، شلاق، درد از دستدادن برادر و فرزندمان را نداریم. زندگی ما، آزادیِ ماست. ما دوست داریم دو دهه پیشتر برویم، نه دو دهه عقبتر! ما امارت و اسارت نمیخواهیم».
ایوب آروین در یک پیام تویتری گفته است با اینکه در دوحه قطر گفتوگوهای صلح برگزار میشود اما جنگجویان گروه طالبان آمادهی حمله به مراکز دولتی جوزجان شدهاند. او بهنقل از ولسوال منگجگ گفته که 200 خانواده از آغاز جنگ از این منطقه آواره شدهاند.
همزمان با آغاز مذاکرات بینالافغانی، کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان با استقبال از آن، خواهان به رسمیتشناختن خواستههای قربانیان جنگ بهعنوان رکن اصلی این مذاکرات شده است. در اعلامیهای که روز شنبه، ۲۲ سنبله از سوی کمیسیون حقوق بشر به نشر رسیده، آمده است: «خواستههای قربانیان و عموم مردم باید بهعنوان رکن اصلی گفتوگوها در نظر گرفته شده و به رسمیت شناخته شود. صدای قربانیان باید شنیده شود، به رنجهای آنها اذعان و به نیازهای بشردوستانه آنها رسیدگی شود.»
این کمیسیون به طرفهای مذاکرهکننده پیشنهاد کرده است که با قربانیان از سراسر کشور بهطور رودررو در مورد تجاربشان از منازعات صحبت کنند.
واکنش چهرههای سیاسی
حمدالله محب، مشاور شورای امنیت ملی کشور در رشته توییتی به «نظام جمهوری اسلامی» تأکید کرده و گفته است گروه طالبان نیز مثل سایر گروهای افغان میتواند از «مزایای دموکراسی زیر چتر جمهوریت بهرهمند» شوند. او افزوده که علاقهمند گفتوگوها برای بهبود، اصلاحات و بقای این نظام است: «برای بهبود اصلاحات بحث و گفتوگوها ارزش اساسی دارد، ولی حفظ و تقویت نظام از همه مهمتر است، زیرا که موجودیت نظام بقا و منافع همه بهشمول طالبان را تضمین میکند. در جریان مذاکرات نیاز است، تا برای بقای نظام بحثهای مفید و اساسی صورت گیرد.»
ملاعبدالغنی برادر، رییس دفتر سیاسی طالبان در قطر در سخنرانی کوتاه خود اما به «نظام اسلامی» و مستقلبودن افغانستان تأکید کرد.
همزمان به این مایک پمپئو، وزیر امور خارجه امریکا که در افتتاحیهی این نشست سخنرانی میکرد، گفت کشورش با وجودی که بهترین شیوهی حکومتداری را دموکراسی میداند، اما در پی تحمیل این شیوه به هیچ کشوری نیست. آقای پمپئو گفت که انتخاب نوع نظام افغانستان از وظایف مذاکرهکنندگان است.
سرور دانش، معاون دوم ریاست جمهوری افغانستان از همه طرفهای دخیل در قضیه افغانستان خواسته که برای برقراری صلح پایدار و آرامش دایمی در افغانستان کمک کنند؛ زیرا به گفتهی وی صلح در افغانستان به نفع همه طرفها و زیربنای امنیت منطقه و جهان است. آقای دانش در صفحه فیسبوک خود نوشته که «حضور گروه طالبان در میز مذاکره که ما سالها بر آن تأکید میکردیم، یک دستاورد بزرگ است و بدان معناست که اکنون به خوبی دریافتهاند از راه نظامی نمیتوانند به پیروزی برسند و این یک گام بزرگ موفقیت است و اکنون که گفتوگوهای مستقیم شروع شده و همه جناحهای سیاسی بر سر یک میز حاضر شدهاند، دولت افغانستان از این فرصت تاریخی استقبال میکند و همانگونه که تا کنون حسن نیت خویش را نشان داده است از این پس نیز در راستای استقرار صلح و آرامش در کشور از هیچ کوشش و تلاشی دریغ نخواهد کرد».
در ادامهی واکنشها به آغاز افتتاحیهی نخستین نشست مذاکرات صلح در دوحه، مارشال دوستم از مخالفان جدی امارت طالبان در دههی هفتاد خورشیدی، در یک پیام تویتری از تلاشها برای صلح حمایت کرده اما با بدبینی گفته است طالبان به صلح باورمند نیست. آقای دوستم افزوده است که «این گروه بهاندازهای که بزرگنمایی شده، قدرتمند نیست و اگر گفتوگوها شکست بخورد، قطعا نمیتوانند از راه جنگ پیروز شود.»
حامد کرزی، رییسجمهوری پیشین کشور از آغاز گفتوگوهای صلح حمایت کرده و گفته است که طرفهای مذاکره باید منافع بزرگ ملی را بر خواستهای محدود و گذرا ترجیح دهند. او در صفحهی فیسبوک خود نوشته که «مردم افغانستان انتظار دارند تا طرفهای مذاکرهکننده در دوحه، با درک مسئولیتهای اسلامی و ملی خود برای برقراری یک صلح پایدار بهمنظور حفظ و تثبیت استقلال کشور، تحکیم وحدت ملی، توجه به منافع ملت مسلمان افغانستان و نیاز انکارناپذیر مردم این سرزمین به یک زندگی بهتر و عزتمند در پرتو عدالت، برادری و خواهری هر چه زودتر این گفتوگوها را به موفقیت برسانند».
دولت امریکا و گروه طالبان پس از ۱۸ ماه مذاکره، در یک اقدام تاریخی در ۱۰ حوت ۱۳۹۸ در دوحهی قطر، توافقنامهی صلح امضا کردند. براساس این توافقنامه، تمام نیروهای امریکایی در جریان ۱۴ ماه از افغانستان بیرون میشوند و مرحلهی دیگری از گفتوگوهای صلح میان دولت افغانستان و طالبان آغاز میشود. پیششرط آغاز این گفتوگوها، آزادی پنج هزار زندانی طالبان از زندانهای دولت افغانستان در بدل آزادی هزار زندانی دولت از قید طالبان بود.