گفت‌وگوی شبکه جامعه مدنی و حقوق بشر با یحیی عرفان، استاد جامعه‌شناسی
برخی شهروندان با ابراز نگرانی از نتیجه‌ی گفت‌وگوهای صلح می‌گویند، اگر تعهد درست و موثقی از طالبان گرفته نشود، ممکن است شهروندان، به‌ویژه زنان یک‌بار دیگر دوران حاکمیت طالبان را تجربه کنند.
یحیی عرفان، استاد جامعه‌شناسی در یکی از دانشگاه‌های خصوصی، در گفت‌وگویی با شبکه جامعه مدنی و حقوق بشر (ازاین به بعد «شبکه») می‌گوید، نگرانی جدی آنان این است که طالبان به‌‌عنوان شریک قدرت در افغانستان، در برخورد با زنان از ایدئولوژی دوره‌ی حاکمیت‌شان کار بگیرند: «بهصورت جدی نگران این هستیم که پس از گفت‌وگوهای صلح، طالبان همان نگاه زن‌ستیزانه‌ی دوران حکومت‌شان را به کار بگیرند. اگر دولت افغانستان و جامعه‌ی جهانی بهصورت جدی بر حفظ حقوق زنان پافشاری نکنند، ممکن است شرایط فعلی برای زنان محدود شود که در این صورت ناگزیر به سی‌سال پیش بازمی‌گردیم و این یک فاجعه است.»
شبکه: از گفته‌های رهبران طالبان در افتتاحیه‌ی گفت‌وگوهای صلح برمی‌آید که آنان هنوز هم به برقراری حکومت اسلامی در افغانستان تاکید دارند، با در نظر داشت این موضوع، به نظر شما صلح با چنین گروهی به نتیجه‌ی مطلوب خواهد رسید؟
عرفان: به باور من بحث در مورد حکومت اسلامی، بحثی دور از واقعیت است؛ به این دلیل که اگر بحث اسلام باشد، قانون اساسی جمهوری اسلامی افغانستان و نظامی که قوانین، مقررات، رویه‌ها و اصول بر پایه‌ی آن اعمال می‌شود، همه اسلامی استند. در هیچ جای و هیچ گوشه‌ای از این نظام قانونی که خلاف موازین اسلامی باشد، اجرا نمی‌شود؛ بنابراین به نظر من صحبت در مورد نظام اسلامی، نوعی باج‌گیری است و به عبارت دیگر این گروه می‌خواهد روند را در گرو خود داشته باشد تا خواست‌ها و شرایط دیگری را در سایه‌ی آن به دولت بقبولاند.
شبکه: به نظر شما دولت چگونه باید از گفت‌وگوهای صلح به‌‌عنوان یک فرصت استفاده‌ی درست کند؟
عرفان: از آن‌جایی که به نظر من دولت افغانستان، با یک موقف درست و جامع وارد گفت‌وگوها شده، این یک فرصت خوب برای ایجاد یک گفتمان جدید ملی در رابطه با مسائل کلان افغانستان، از جمله مسئله‌ی صلح و جنگ است. خوشبختانه در حال حاضر کشورهای زیادی از داعیه‌ی دولت افغانستان در گفت‌وگوهای صلح -که همان نظام جمهوری و حفظ دست‌آوردهای دو دهه‌ی اخیر است- حمایت کرده‌اند؛ این به این معناست که دولت، یک‌بار دیگر مورد توجه و پشتیبانی جامعه‌ی جهانی قرار گرفته است.
به باور آقای عرفان، حکومت باید با استفاده از این فرصت، روایتی را که از جمهوریت و اسلامیت دارد در میان لایه‌های مختلف اجتماعی گسترش دهد یا به عبارت دیگر توجه اذهان عمومی و تفکر جمعی را به حمایت از این روایت، بیش‌تر از گذشته جلب کند.
شبکه: حضور زنان در روند صلح، چه تأثیری بر دیدگاه طالبان دارد؟
عرفان: هرچند تعداد زنان تیم مذاکره‌کننده کم است، اما از لحاظ کیفی مهره‌های خوبی در تیم داریم. من مطمئنم که آنان می‌توانند بهصورت بسیار مستدل و منطقی از داعیه‌ی مشارکت و تامین حقوق زنان دفاع کنند، اما بحث اساسی این است که ما در برابر گروهی قرار داریم که منطق‌شان در رابطه با زنان، منطق حذف است؛ به همین دلیل نه تنها زنان، بلکه تمام اعضای تیم باید بهصورت بسیار جدی و به‌‌عنوان یک اولویت، در مورد حفظ حقوق و آزادی‌های مدنی زنان بحث کنند و به اهمیت آن تاکید کنند.
آقای عرفان می‌افزاید، برای وادار کردن دولت و جامعه‌ی جهانی به پافشاری بر حفظ حقوق و دست‌آوردهای زنان، نیاز به یک دادخواهی گسترده در سطح ملی است.
شبکه: برخی فعالان زن به این باورند که اگر برای رسیدن به توافق، طالبان برخی محدودیت‌ها را در رابطه با زنان وضع کنند، دولت باید آن را بپذیرد، نظر شما در این مورد چیست؟
عرفان: چنین موقفی قابل قبول نیست؛ به این دلیل که تنها روزنه‌ی امیدی که در دو دهه‌ی گذشته به دست آورده‌ایم، آزادی‌های مدنی شهروندان است. اگر قرار بر این باشد که زنان از این آزادی‌ها محروم شوند، دوباره سقوط خواهیم کرد و دوران حکومت طالبانی تکرار خواهد شد. اطمینان دارم که این برای هیچ شهروندی قابل قبول نخواهد بود، به‌ویژه برای زنانی که طی این سال‌ها وارد اجتماع شده و تحصیل و کار کرده‌اند.
شبکه: به نظر شما اگر قرار بر تحقق صلح باشد، این روند چه مدت زمانی را در بر خواهد گرفت؟
عرفان: به نظر من گفت‌وگوهای صلح، یک روند زمان‌گیر است؛ یعنی ما نباید انتظار داشته باشیم که در دو، سه یا شش ماه صلح بهصورت کامل برقرار شود. همان‌طور که برخی اشتراک‌کنندگان در گفت‌وگوهای صلح، در افتتاحیه‌ی آن اشاره کردند، ما در جریان این روند، با چالش‌هایی روبه‌رو خواهیم شد و ممکن است سکتگی در آن به وجود بیاید، یا حتی با دخالت کشورهای همسایه روبه‌رو شود. به عبارت دیگر پس از ختم گفت‌وگوها ما یک مرحله‌ی گذار را تجربه خواهیم کرد و در این وهله، ممکن است تشنجاتی پیش بیاید.
به باور آقای عرفان، مهم‌ترین موضوع در رابطه با روند صلح، پایدار بودن توافقات آن است. وی می‌گوید، نیاز است که این موضوع به‌‌عنوان یک استراتیژی مهم ملی مورد بحث و توجه قرار گیرد که کاهش یا از بین‌رفتن جنگ و خشونت و خاموش‌شدن ماشین جنگ، یک مسئله‌ی پایدار باشد، نه موضوعی مقطعی و موقت.
