افغانستان را جنگ و خشونت فرا گرفته است. روزانه دهها نفر در افغانستان کشته میشوند. تنها در جریان هفتهی گذشته ۵۱ غیرنظامی در حملات طالبان کشته شدهاند. برای مردم جنگزده و خسته از خشونت تقریبا امید رسیدن به صلح از دست رفته است. از زمانی که گفتوگوهای صلح بینالاافغانی در قطر آغاز شده، وضعیت بهطور روزافزونی بدتر شده است. در طول بیش از یک ماه گذشته در عمل هیأتهای مذاکرات حکومت افغانستان و طالبان حتا نتوانستهاند روی طرزالعمل توافق کنند. بنابراین، هرچند نه بهطور رسمی، اما در واقع مذاکرات در آغاز راه به بنبست رسیده است.
طالبان در یک ماه گذشته از تمام ظرفیت خود برای پیشرفت نظامی در افغانستان استفاده کردهاند. از حملات تهاجمی گرفته تا انجام حملات انتحاری و استفاده از تاکتیک کارگذاری ماینهای کنار جادهای. در این میان بهنظر میرسد بیشتر از هر چیزی، دوباره طالبان بر استفاده از ماینهای کنار جادهای تمرکز کردهاند. این رویکرد تاکتیک شناختهشده جنگی طالبان است که در گذشته به هدف زیر فشار قراردادن نیروهای امنیتی افغانستان و نیروهای خارجی به کار رفته است، اما عمدتا قربانیان آن غیرنظامیان بوده است. آخرین رویداد مرگبار از این دست کشتهشدن ۹ غیرنظامی در نتیجه انفجار ماین کنار جادهای در غزنی است. این رویداد روز گذشته رخ داده است. هفته پیش هم برخورد دو موتر مسافربری با ماین کنار جادهای در میدانوردک جان ۹ غیرنظامی را گرفت.
رویآوردن دوباره طالبان به تاکتیک استفاده از ماینهای کنار جادهای از نوع جنگهای نامتعارف قرار میگیرد و عمدتا از غیرنظامیان قربانی میگیرد. سالهاست که گروه طالبان از این استراتژی استفاده کرده است. گروه طالبان جنگ را در میان غیرنظامیان کشانده و از این راه به حیات خود دوام داده، حمایت و پشتیبانی محلی از طریق سربازگیری برای خود فراهم کرده است. این گروه حتا از غیرنظامیان بهعنوان سپر انسانی استفاده کرده است. طالبان برای زیر فشار قراردادن حکومت افغانستان قصدا دست به کشتار غیرنظامیان زده است.
طالبان بیشتر از هر طرف دیگر در منازعهی افغانستان به مصونیت غیرنظامیان در جنگ بیتوجهی کردهاند. این گروه پس از آنکه در چند روز گذشته در ولایت هلمند در برابر نیروهای امنیتی شکست نظامی خوردند، این روزها بهکارگیری ماینهای کنار جادهای و حملات انتحاری را بهعنوان تاکتیک بدیل روی دست گرفتهاند. این رویکرد نشاندهنده دوام بیتوجهی به مصونیت غیرنظامیان و استفاده از رنج و کشتار مردم به مثابهی ابزار سیاسی است. در چنین وضعیتی نهادهای حقوق بشری و سازمان ملل مسئولیت دارند که از خواهش و تمنا پا را فراتر بگذارند و در عمل طالبان را زیر فشار قرار دهند. یک راه حل این است که علیه رهبران طالبان و اعضای هیأت مذاکرهکننده این گروه در دوحه پروندهسازی شود. این کار کمک میکند که طالبان به رویکرد بیتوجهی دوامدار خود در مصونیت غیرنظامیان تجدید نظر کرده و درک کنند که رنج انسان ابزار سیاسی نیست
خشونتهای که این روزها در افغانستان اتفاق میافتد، نقض آشکار شرایط جنگی و عبور از چارچوب قوانین بینالمللی جنگ است. طالبان هم از این نظر که در مناطق مسکونی سنگر میگیرند و از این حیث که کمترین تعهد را در حفظ جان غیرنظامیان ندارند، از مقررات بینالمللی بشردوستانه پا بیرون میگذارند. تلفات غیرنظامی و نقض قوانین جنگ در افغانستان تا کنون کمتر مورد توجه است. طالبان، نیروهای امنیتی افغانستان و سربازان خارجی بهدلیل بیتوجهی به مصونیت غیرنظامیان در جنگ مورد مواخذه قرار نگرفتهاند. بهطور مطلق واکنش نهادهای حقوقبشری به صدور اعلامیه و محکومیت زبانی محدود شده است. برای کاهش و پیشگیری از تلفات غیرنظامیان هرگز تدابیر سختگیرانه و موثر سنجیده نشده است. در منازعات مسلحانه قواعد مربوط به حقوق بشردوستانه، الزامی میباشد و مرتکبان جنایت جنگی مستوجب پیگرد قانونی و تعقیب عدلی میباشند.