سرانجام بن‌بست انتخابات شکست

شهریار فرهمند

تمام نگاه‌ها به پشت دروازه‌های بسته‌ی مذاکرات دو روزه‌ی جان کری، وزیر خارجه‌ی ایالات متحده‌ی امریکا دوخته شده‌ بودند. در جنجال‌های انتخاباتی تمامی راه‌حل‌ها و میکانیسم‌های افغانی به بن‌بست خوردند و به نظر می‌رسید که جان کری و مذاکرات او با تیم‌های انتخاباتی و دولت افغانستان تنها کلید حل این جنجال‌ها ‌باشد. آقای کری از دیروز تاکنون مذاکرات فشرده‌ای را با هردو تیم انتخاباتی، مقام‌های دولت افغانستان، نهادهای انتخاباتی و نماینده‌ی دبیرکل سازمان ملل متحد در امور افغانستان داشته است. وی در طول دو روز گذشته چندبار با د‌کتر عبدالله عبدالله و اشرف غنی احمدزی، رهبران دو دسته‌ی انتخاباتی نشست‌های جداگانه و مشترک داشته و ساعت‌های طولانی در جلسه‌ای مشترک با هردو نامزد و نماینده‌ی سازمان ملل متحد در امور افغانستان نشست‌. قرار بود در پایان روز گذشته طرف‌های مذاکره در نشست خبری مشترکی حضور یافته و نتیجه‌ی مذاکرات و صحبت‌های‌شان را و تصمیم نهایی در مورد بن‌بست انتخاباتی را با مردم افغانستان شریک سازند؛ اما این مهلت ساعت‌های متمادی به تأخیر افتاد و نیمه‌‌های شب گذشته این کنفرانس برگزار شد. طولانی شدن مذاکرات و به تأخیر افتادن کنفرانس مطبوعاتی و اعلان نتیجه‌ی مذاکرات، نشانی از دشوار بودن روند مذاکرات بود. هرچند که سخن‌گویان هردو ستاد انتخاباتی فضای مذاکرات را سازنده و مثبت خوانده و از روند مذاکرات ابراز خوش‌بینی و امیدواری کرده‌ بودند؛ اما حدس و گمان‌هایی نیز وجود داشتند که روند مذاکرات به کندی به پیش رفته و چالش‌های فراوانی در مسیر تفاهم تیم‌های انتخاباتی و به نتیجه رسیدن مذاکرات وجود دارند.

سرانجام این بن‌بست شکست و هردو نامزد ریاست جمهوری توافق کردند که تمامی آرای دور دوم انتخابات تفتیش و بازرسی شوند و بازرسی آرا تا 24 ساعت آینده شروع می‌شو‌د. این بازرسی و تفتیش با حضور ناظران بین‌المللی و نمایندگان هردو نامزد در کابل صورت می‌گیرد. نتیجه‌ی برآمده از این تفتیش را هردو طرف باید بپذیرند و در پایان هرکه پیروز این انتخابات می‌شود، حکومتی مبتنی بر مشارکت ملی را تشکیل می‌دهد.

آنان هم‌چنان از رییس جمهور کرزی خواستند که از آن‌جایی که شمارش و بازرسی دوباره‌ی آرا وقت‌گیر است، زمان برگزاری مراسم تحلیف رییس جمهور جدید را به تأخیر بیاندازد.

هم‌چنین در این مذاکرات توافق شده است که تمام صندوق‌های رای‌دهی از ولایت‌ها توسط نیروهای آیساف به کابل انتقال می‌یابند و امنیت این روند به‌صورت مشترک از سوی نیروهای امنیتی افغانستان و آیساف تأمین می‌شود.

میانجی‌گری جان کری آخرین امید مردم برای رفع بن‌بست و عبور سالم و موفقانه از این گردونه‌ی حساس سیاسی افغانستان بود. دیگر مردم افغانستان به نهادهای انتخاباتی امیدی ندارند تا آن‌ها بن‌بست را رفع و روند را به روند عادی‌اش برگرداند. حکومت افغانستان نیز در مدیریت این بحران عملا ناکام بوده و علی‌رغم تلاش‌های زیاد، نتوانست مانع ایجاد این بن‌بست پیچیده شود. تیم‌های انتخاباتی نیز هرکدام به کم‌تر از پیروزی و رفتن به ارگ نمی‌اندیشند. ایجاد حکومت موازی و به رسمیت نشناختن نتیجه‌ی انتخابات تا پیش از این مذاکرات، تنها گزینه‌ی تیم‌های انتخاباتی بود. طرح سازمان ملل متحد نیز مورد توافق تیم انتخاباتی اصلاحات و هم‌گرایی قرار نگرفت و بدین ترتیب، یکی از امیدهایی که می‌توانست این بن‌بست را رفع کند، بی‌نتیجه ماند. در چنین شرایطی، تنها جان کری و گزینه‌هایی که او در دست داشت، می‌توانست افغانستان را از وضعیت باریک و شکننده‌ی کنونی نجات بدهد.

مشکل اصلی، ادعای قطعی پیروزی هردو تیم و قضاوت مطلق آن‌ها در مورد ارزیابی خودشان از نتیجه‌ی انتخابات بود. هردو دسته‌ی انتخاباتی خود را پیروز قطعی میدان دانسته و هیچ‌کدام آن‌ها راضی نبودند بیرون ماندن از حکومت را بپذیرند. این کشمکش سیاسی کم کم برای تیم‌های انتخاباتی رنگ حیثیتی گرفته و راه برای تفاهم و حل مسئله سخت‌تر می‌شد. برای تفاهم هردو تیم انتخاباتی و حل بحران انتخاباتی، باید نتیجه‌ی انتخابات از حالت حیثیتی خارج شده و آن را در اذهان مردم و طرف‌داران تیم‌های انتخاباتی تبدیل به یک امر عادی در رقابت‌ها ساخت. باید هوادارن و اعضای تیم‌های انتخاباتی را قانع ساخت که برد و باخت در رقابت‌های انتخاباتی به هیچ عنوان وجهه‌ی حیثیتی نداشته و شکست هرگز به معنای سرافگندگی نیست، بل‌که برد و باخت یک امر عادی در هر رقابتی است و پذیرش نتیجه‌ی انتخابات به معنای ظرفیت بزرگ و بینش وسیع می‌باشد. متأسفانه در نخبگان سیاسی کشور فرهنگ پذیرش شکست در رقابت‌های دموکراتیک ایجاد نشده و این امر بزرگ‌ترین چالش دموکراسی و انتخابات است.

جان کری در افغانستان مأموریت سختی بر‌عهده دارد. او باید جنجال‌های انتخاباتی افغانستان را حل و طرف‌ها را به تفاهم رسانده و سرفراز دوباره به ایالات متحده‌ی امریکا برمی‌گشت. موفقیت این مأموریت، نیاز به همراهی و حمایت صادقانه‌ی دولت و نخبگان سیاسی افغانستان و اراده‌ی صادقانه‌ی تیم‌های انتخاباتی برای تفاهم و حل بحران انتخاباتی است. طرف‌های افغانی باید در این مسیر صادقانه کار کرده و جان کری را در مأموریتش برای حل بحران انتخاباتی افغانستان‌، کمک کنند.