گسترش ویروس کرونا در جهان خسارات همه‌جانبه در پی داشته است. اما در این میان، صنعت سینما و فیلم‌سازی بیش از هر بخش دیگر آسیب دیده است. با شیوع کرونا جهان به قرنطنیه رفت و درهای سینما به روی همه بسته شد. فیلم‌سازی متوقف شد، شرکت‌های بزرگ فیلم‌سازی آسیب دید و جشنواره‌های مهم سینمایی، از قبیل جشنواره «کن» در فرانسه و «تلیوراید» در آمریکا لغو شدند. به این ترتیب، سینمای نیمه‌جان افغانستان نیز از آسیب‌های ناشی از کرونا در امان نماند و کار هنرمندان این کشور را با تعطیلی مواجه کرد. از زمانی شیوع کرونا در ماه حوت در افغانستان تا نزدیک به سه ماه قبل همه‌چیز تعطیل بود، اما با کاهش کرونا مردم کم‌کم از خانه‌های‌شان برآمدند تا به کار و زندگی عادی‌شان برسند. هنرمندان و فیلم‌سازان نیز در این میان دوباره به کارشان برگشتند.
برندگان جشنواره بین‌المللی فیلم زنان هرات
جشنواره بین‌المللی فیلم زنان هرات مهم‌ترین رویداد سینمایی در تاریخ افغانستان است. خانه فیلم رویا که از شش سال بدین‌سو این جشنواره بین‌المللی را برگزار می‌کند، دوشنبه هفته قبل ششمین دور این جشنواره را افتتاح کرد. این جشنواره پس از سه روز و با نمایش فیلم‌های داخلی و خارجی به پایان رسید. رویا سادات، رییس و بنیان‌گذار جشنواره بین‌المللی فیلم زنان هرات می‌گوید با وجودی شرایط سخت کرونایی اما ما تلاش کردیم جشنواره متوقف نشود. اگرچند کرونا تأثیرات منفی خودش را بر روی این جشنواره گذاشته است. مثلا به جز چند مهمان از کشور ایران بقیه مهمانان و داوران این جشنواره که اکثرا از کشورهای اروپایی و امریکایی‌اند به‌دلیل قرنطینه و شرایط کرونایی نتوانستند در این جشنواره شرکت کنند.
دبیرخانه این جشنواره امسال، در دو بخشِ «سینمای جهان» با موضوع آزاد و «سینمای زنان» متمرکز بر مسائل مرتبط به زنان، بیش از سه‌هزار فیلم از ۱۲۲ کشور جهان دریافت کرده و داوران داخلی و خارجی درباره این فیلم‌ها داوری کردند. از این میان ۷۳ فیلم منتخب از ۲۷ کشور جهان به فهرست نمایش ویژه راه یافته بود که این فیلم‌ها در چهار ولایت کشور به نمایش گذاشته شد.
تندیسِ گوشواره زرین این جشنواره در بخش‌های مختلف اهدا شد. در بخش «فیلم‌های بلند داستانی بخش مسابقه بین‌الملل» فیلم «حوا، مریم، عایشه» از صحرا کریمی با موضوع زنان و فیلم «متر شش‌‌ونیم» از سعید روستایی با موضوع سینمای جهان برنده تندیس این جشنواره شدند. سارا بهرامی برای بازی در فیلم «دارکوب» از ایران و روبی رویز برای بازی در فیلم «ایسکا» از کشور فلیپین به‌طور مشترک برنده جایزه بهترین بازیگر زن شدند.
در بخش «فیلم‌های بلند و کوتاه مستند بخش مسابقه بین‌الملل» فیلمِ «ملاقات» از آزاده موسوی جایزه بهترین فیلم کوتاه داستانی، انیمیشن «کلاف» از ملیحه غلام‌زاده جایزه بهترین انیمیشن و انیمیشن «پنج دقیقه تا دریا» از ناتالیا میرزویان برنده لوح تقدیر ویژه داوران شدند.
در بخش «فیلم‌های بلند و کوتاه مستند بخش مسابقه بین‌الملل» فیلم «خاتمه» از هادی زارعی و مهدی زارعی برنده تندیس بهترین فیلم مستند، فیلم «رهگذر نمیه‌شب» از حسن فاضلی برنده لوح تقدیر ویژه داوران به‌خاطر بهترین فیلم مستند بلند و فیلم «کلونیکی» از آنا آنتونوپولو برنده جایزه بهترین فیلم مستند کوتاه شدند.
در بخش «مسابقه فیلم‌های داخلی» فیلم «بی‌رنگ» از عبدالحمید ماندگار برنده تندیس بهترین فیلم، فیلم «خانه امن» از سید زهیر موسوی جایزه بهترین فیلم‌نامه، فیلم «خاموشی» از نسرین حسینی جایزه بهترین کارگردانی، فیلم «غارت‌گران» از خادم‌حسین بهنام جایزه بهترین فیلم‌برداری، فیلم «خانم دریایی» از مرسل عزیز جایزه بهترین تدوین و وجیهه خالقی برنده تندیس بهترین بازیگر زن برای بازی در فیلم «فریاد بی‌صدا» شدند.
سینما به مثابه بازنمایی واقعیت
استیون اسپیلبرگ، فیلم‌ساز امریکایی و برنده سه جایزه اسکار می‌گوید «من فکر نمی‌کنم هیچ فیلمی یا کتابی یا اثری هنری بتواند بن‌بست امروز خاورمیانه را حل کند، ولی مسلما ارزشش را دارد که تلاش کنیم». بر این مبنا یکی از رسالت‌های هر اثر هنری و خصوصا سینما این است که در جهت برطرف‌کردن کاستی‌هایی که رنج را بر بشر تحمیل می‌کند، تلاش کند.
نرگس آبیار، فیلم‌ساز برجسته ایرانی و از هیئت داوران بخش بین‌المللی این جشنواره، در مصاحبه‌ای با اطلاعات روز می‌گوید «این هنر است که جنگ و خشونت را از بین می‌برد و کم‌کم کمک می‌کند فضا تلطیف شده و صلح و دوستی ایجاد شود». خانم آبیار با توجه به واقعیت‌های موجود در جامعه افغانستان درباره فیلم‌های بخش داخلی این جشنواره می‌گوید «فیلم‌هایی ساخته شده بود که زشتی جنگ و ناهنجاری‌های اجتماعی و مشکلات زنان را نشان داده بود. این مسائلی‌اند که در جامعه افغانستان باید دیده شود.»
اکثر فیلم‌های داخلی این جشنواره به‌دنبال بازگویی واقعیت‌های درون جامعه افغانستان است. فیلم «بی‌رنگ» که به‌عنوان بهترین فیلم در بخش مسابقه داخلی انتخاب شده درباره دختر خردسالی است که علاقه زیاد به رقصیدن دارد، اما همیشه با مخالفت‌هایی برادرش مواجه می‌شود. در افغانستان که اکثر مردم آن بی‌سوادند و بنیادگرایی اسلامی در اکثر نقاط آن به‌شدت حکم‌روایی می‌کند، پدیده‌های چون رقص تابو است. کسی که رقص می‌کند و یا آموزش رقص می‌دهد محکوم و مجازات می‌شود، زیرا این عمل در افغانستان عمل شیطانی و از این رو گناه کبیره محسوب می‌شود. فیلم «خانه امن» وضعیت پناه‌گاهی را بازنمایی می‌کند که دخترانی را که در آن پناه‌گاه روی آورده‌اند در خدمت افراد ثروت‌مند و قدرت‌مند قرار می‌دهند تا از آن‌ها بهره‌کشی جنسی کنند. فیلم «آخرین خیابان» داستان یک پسری نوجوان را بازگو می‌کند که نمی‌تواند توجه جنس مخالف را به خود جلب کند. او لباس زنانه می‌پوشد تا به‌راحتی بتواند زنان و دختران را لمس کند… . و همین‌طور فیلم «فریاد بی‌صدا» داستان زندگی دختر نوجوانی را بازنمایی می‌کند که به‌سبب مشکلات اقتصادی و ناگزیری‌ها مجبور است در یک خانه کار کند اما مردِ صاحب‌خانه مدام او را مورد آزار و اذیت جنسی قرار می‌دهد. او به دنبال ترک کارش است اما وضعیت بد اقتصادی خانواده او را مجبور می‌کند به کارکردن در این خانه ادامه بدهد… در کل، هر فیلم‌ساز به اندازه توان خودش، تلاش کرده واقعیت‌های جامعه را در معرض دید و قضاوت عموم قرار بدهد تا باشد از این طریق راه حلی پیدا شود. در واقع، همه‌ی این فیلم‌سازان هنر را برای جامعه و در خدمت جامعه قرار داده‌اند.
مردمی که به دنبال تغییرند
رویا سادات، در مراسم اختتامیه این جشنواره از نگرانی‌های قبل از جشنواره و امیدواری‌های بعد از آن می‌گوید. رییس این جشنواره امیدوار است که از طریق هنر و سینما بتواند بهبودیِ در وضع جامعه ایجاد کند. خانم سادات می‌گوید بعد از این همه اتفاقات ناگوار در کشور، خصوصا حمله تروریستی به دانشگاه کابل، استقبال دانشجویان دانشگاه کابل از این جشنواره برای من حیرت‌آور بود. خانم سادات می‌گوید استقبال از این جشنواره مرا به این نتیجه می‌رساند که «مردم ما خواهان تغییر، فرهیخته و هنر دوست‌اند».
خانم سادات در مورد کیفیت این جشنواره می‌گوید «هنوز اول راه است و ما در حال بهترشدنیم». همچنان، ایشان از توجه حکومت افغانستان در این مورد ابراز خوشحالی می‌کند و می‌گوید «وزارت اطلاعات و فرهنگ و بخش عملیاتی ارگ به آن‌ها کمک کرده تا امسال جشنواره در مکان مناسب و فضای امن برگزار شود».
طاهر زهیر، نامزد وزیر اطلاعات و فرهنگ از ضرورت حمایت از سینما و هنر می‌گوید. به باور ایشان در جامعه مثل افغانستان حمایت از سینما و هنر باید در اولویت قرار بگیرد زیرا «اگر سینما از زندگی ما غایب باشد، جایش را وحشت و ترور می‌گیرد. سینمای باید یکی از محورهای زندگی ما قرار بگیرد».
صحرا کریمی، رییس افغان‌فیلم و برنده تندیس «بهترین فیلم بلند داستانی بخش مسابقه بین‌الملل» جشنواره فیلم زنان هرات می‌گوید: «این جشنواره فرصتی است برای محک‌زدن خودمان و این‌که ببینیم در دنیاهای دیگر چه اتفاقی در حال رخ‌دادن است. همچنان، این جشنواره فرصتی است برای رقابت‌کردن و دیده‌شدن فیلم‌های داخلی در سطح کلان‌تر.»