حمیدفرهادی، روزنامه‌نگار
دکتر عبدالله عبدالله، رییس شورای عالی مصالحه ملی به ادامه سفرهای منطقه‌ای برای جلب حمایت از پروسه صلح، به تاجیکستان رفته و با مقام‌های این کشور دیدار داشته است. تاجیکستان که همواره برای افغانستان یک همسایه خوب تعریف شده چه نقشی می‌تواند در روند صلح افغانستان بازی کند؟ برای یافتن پاسخ به این پرسش، باید ابتدا روابط دو کشور را در سه محور عمده تحلیل کرد.
روابط فرهنگی و اقتصادی
تاجیکستان از بعد فرهنگی و تاریخی مشترکات زیادی با افغانستان دارد و تاکنون این مشترکات کماکان حفظ شده است؛ از شعر و هنر و ادبیات، تا موسیقی و رسم‌ورواج‌های مشترک، افغانستانی‌ها و تاجیک‌ها را هرازگاهی در یک محور جمع می‌کند. هم‌اکنون شهروندان دو کشور در بعضی مناطق مرزی، بازارهای مشترک دارند و صنایع دستی و محصولات یکدیگر را خریداری می‌کنند. زبان فارسی، زبان رسمی و مشترک مردم افغانستان و تاجیکستان است. تاجیک‌های دو طرف، از لحاظ نژادی خود را هم‌تبار می‌دانند. در چندین سال گذشته، هنرمندان و آوازخوانان دو کشور کارهای مشترک و جداگانه با همدیگر داشته‌اند. این‌ها چند نمونه‌ی کوچک مشترکات فرهنگی دو کشور است که کماکان وجود دارد و این روابط خوب نمی‌تواند بهتر از این باشد.
روابط تجاری و اقتصادی افغانستان نیز همواره در حالت متعادل و مناسب قرار داشته است و برخلاف دیگر همسایگان، تاجیکستان هیچ‌گاهی تلاش نکرده در تجارت و ترانزیت با افغانستان مشکل‌تراشی کند و افغانستان نیز تلاش کرده همواره هم‌پیمان خوبی اقتصادی برای تاجیکستان باشد. با ساختن یک پل بر فراز رود آمو، دو کشور عملا وارد یک مرحله بهتر از مبادلات تجاری شدند. تاکنون چندین پروژه عمده انتقال انرژی و تجاری با همدیگر امضا کرده‌اند. پروژه‌های عمده‌ی چون «کاسا یک هزار» که منفعت خوبی برای هردو کشور دارد، زیر کار است و هنوز افغانستان از برق وارداتی تاجیکستان استفاده می‌کند.
روابط سیاسی
تاجیکستان پس از کسب استقلال در سال ۱۹۹۱، در دامن جنگ داخلی سقوط کرد؛ مخالفان اسلام‌گرا به رهبری عبدالله نوری، علیه دولت تحت حمایت روسیه اعلام جنگ کرد. در پی آن جنگ، دها هزار تاجیک به افغانستان پناهنده شدند. اما در سال ۱۹۹۷ دولت تاجیکستان با نیروهای مخالف دولت صلح کردند. در این روند، نقش برهان‌الدین ربانی، رییس‌جمهور پیشین افغانستان و احمدشاه مسعود، رهبر مقاومت ملی مردم افغانستان، بارز و تعیین‌کننده بود و هنوز تاجیک‌ها از آن یاد می‌کنند.
با ورود نیروهای ائتلاف به رهبری امریکا، دولت تاجیکستان به حمایت از این نیروها و دولت افغانستان ایستاد و هنوز دوشنبه و کابل با یکدیگر روابط بسیار مناسبی دارند. تاجیک‌ها همیشه حمایت‌شان را از مصالحه و سازش در افغانستان ابراز نموده‌اند و هیچ سندی دال بر نقش تخریب‌کننده‌ی این کشور در امور افغانستان وجود نداشته است.
اما، دوشنبه همواره نگران نفوذ گروه‌های دهشت‌افگن در مناطق مرزی با افغانستان بوده و به تکرار در مورد مقابله با تروریزم، سخن گفته است. تاجیکستان در این روند و در مقابله با تروریزم، همواره از حمایت روسیه برخوردار است و دوشنبه در نیت روسیه برای سرکوب تروریستان در خاک این کشور، هیچ شک و تردیدی هم ندارند. چندین بار پس از آن‌که زمزمه‌های گسترش نفوذ گروه‌های شورشی در مرز تاجیکستان بالا گرفت، سربازان روسی در کنار سربازان تاجیک در مرزهای افغانستان به تمرینات نظامی پرداختند تا از این طریق، هشدار جدی‌شان را برای هر حرکتی مخالف نظم و امنیت این کشور به گروه‌های تروریستی برسانند.
نقش آینده
تاجیکستان از حیث این‌که همزمان حمایت روسیه را دارد و یک کشور جدی در امر مبارزه با تروریزم بوده و همزمان یک همسایه خوب برای افغانستان، در چند زمینه می‌تواند در روند صلح افغانستان همکاری کند.
یک: ماه قبل در نتیجه حمله گروه طالبان به یک پاسگاه نیروهای دولتی افغانستان در ولسوالی مایمی، ۲۶ نیروی دولتی کشته شدند. در پی آن حمله، نوار نشرشده از سوی خود حمله‌کنندگان نشان می‌داد که شماری از این شورشیان با لهجه فارسی تاجیکی سخن می‌زنند و با احتمال فراوان اصالتا از تاجیکستان‌اند. البته این موضوع تازه‌ای نیست، پیش از این نیز سندهایی از سوی استخبارات افغانستان منتشر شد که نشان می‌داد نیروهای خارجی از جمله تاجیک در صفوف طالبان می‌جنگند. حالا که بحث ختم جنگ در افغانستان مطرح می‌شود، مهم است که تاجیکستان این اطمینان را برای افغانستان دهد که از خاک این کشور به ضرر افغانستان استفاده نمی‌شود و آن عده از تاجیک‌های که شورشی‌اند وادار خواهند شد که یا دست از جنگ بردارند و یا نابود شوند.
دو: تاجیکستان و روسیه روابط بسیار تنگاتنگ و دوستانه با همدیگر دارند. از سوی هم روسیه نفوذ قابل ملاحظه‌ای بر گروه طالبان دارند و این روابط از نظر هیچ جناحی پنهان نیست. تاجیکستان با استفاده از روابط دوستانه، می‌تواند حمایت روسیه را از روند صلح افغانستان جلب کند. هم روسیه و هم تاجیکستان می‌دانند که ادامه تروریزم، ادامه تهدید جدی علیه منطقه و مرزهای تاجیکستان و آسیای میانه است. بنابراین نباید برای رقابت‌های سیاسی، هیچ جناحی طرفدار هراس‌افکنی و تروریزم باشد.
سه: قطع جنگ و تروریزم در افغانستان می‌تواند به معنای گسترش روابط تجاری و ترانزیتی منطقه باشد. با تأسف در سال‌های اخیر به‌دلیل حضور گروه‌های شورشی در خاک افغانستان، ارزش ترانزیت دو کشور به پایین‌ترین حد آن رسیده است و یا پروژه‌های اقتصادی به کندی پیش می‌رود. اما در صورتی که در روند صلح افغانستان همکاری صادقانه کشورهای منطقه وجود داشته باشد، افغانستان می‌تواند در عمل به چهارراه اقتصادی منطقه بدل شود و سود صلح و امنیت در این کشور برای همه جناح‌ها برسد. مردم افغانستان برای آینده هدفمند و نیک با کشورهای منطقه امیدوارند و در این میان تاجیکستان بیش از هر کشور دیگر مورد اعتماد و دلگرمی مردم و نیروهای افغانستان قرار دارد.