اطلاعات رسمی نشان می‌دهد که نزدیک به یک میلیارد و ۱۱۰ میلیون افغانی از کد ۹۲ اضطراری در سال مالی ۱۳۹۸ به اهداف مراسم حج، رسیدگی به «حوادث احتمالی»، حوادث طبیعی، خریداری آپارتمان و کمک نقدی برای بازماندگان شهدا و زخمی‌ها، کارمندان دولتی و افراد دیگر مصرف شده است. در سندی که اطلاعات روز در اختیار دارد در برخی موارد اهداف مصرف مبهم است.
حمایت از خبرنگاران، تحکیمات برای آب‌خیزی دریا، کرایه انتقال گندم و اعمار شبکه‌های آبرسانی در شماری از ولایات از اهداف دیگری است که بودجهی کد ۹۲ اضطراری برای آن اختصاص داده شده است.
این مصارف با ۹۸ حکم رییس‌جمهور و رییس اجرائیه‌ی حکومت وحدت ملی در ۱۳ اداره انجام شده است. در مجموع حدود ۳۰۰ میلیون افغانی برای بازماندگان شهدا و زخمی‌های حوادث امنیتی اختصاص یافته است. بیش از شش‌میلیون و ۴۰۳ هزار افغانی برای اعزام افراد زیر نام بازماندگان شهدا به مراسم حج اختصاص داده شده است. ۱۰ میلیون افغانی زیر عنوان «حمایت از ژورنالیستان» به بودجهی وزارت اطلاعات و فرهنگ اضافه شده است. در سند معلوم نیست که از این بودجه از کدام خبرنگاران حمایت شده است. وزارت اطلاعات و فرهنگ با گذشت ده روز از درخواست رسمی اطلاعات، در این مورد اطلاعات نداد. شماری از مسئولان وزارت اطلاعات و فرهنگ اختصاص و مصرف این میزان بودجه را در این وزارت رد می‌کنند. مینه ابراهیم‌خیل، آمر بخش مطبوعات وزارت اطلاعات و فرهنگ به اطلاعات روز گفت که این میزان بودجه به این وزارت نه بلکه به «صندوق حمایت از خبرنگاران» اختصاص یافته است.
هدف مصرف ۲۵ میلیون افغانی از کد ۹۲ اضطراری زیر نام رسیدگی به «متضرران حوادث احتمالی» در اداره‌ی امور ریاست‌‌جمهوری نیز در سند دست‌داشته‌ی اطلاعات روز روشن نیست. این اداره بعد از گذشت ده روز از درخواست رسمی اطلاعات، در این مورد اطلاعات نداد.
اداره آمادگی مبارزه با حوادث، وزارت مالیه، وزارت صحت عامه، اداره امور ریاست‌‌جمهوری، وزارت امور داخله، وزارت اطلاعات و فرهنگ، وزارت امور شهرسازی، دفتر ریاست‌‌جمهوری، ریاست اجرائیه و شورای وزیران و چهار اداره‌ی دیگر به ترتیب از کد ۹۲ اضطراری مصرف کرده‌اند.
اداره ملی آمادگی مبارزه با حوادث
در مجموع ۶۵۳ میلیون و ۱۷۳ هزار افغانی از کد ۹۲ اضطراری با ۱۸ حکم رییس‌جمهور و رییس اجرائیه حکومت وحدت ملی به بودجهی اداره‌ی ملی آمادگی مبارزه با حوادث اضافه و مصرف شده است. مصارف به هدف رسیدگی به سیلاب‌زدگان، کرایه انتقال گندم، تحکیمات دریا، اعمار شبکه‌های آب آشامیدنی و تأمین نیازمندی بی‌جاشدگان در شماری از ولایت انجام شده است.
به گونه‌ی نمونه ۳۰ میلیون افغانی برای رسیدگی به آسیب سیلاب‌های ولایات هرات، فاریاب، بادغیس و بلخ از کد ۹۲ اضطراری اختصاص داده شده است. همچنان در حکم ۱۶۳۲، تاریخ ۲۰ سنبله ۱۳۹۸، رییس اجرائیه ۵ میلیون و ۲۵۰ هزار افغانی را برای رسیدگی به آسیب‌های سیلاب به ۳۵۰ فامیل در ولایت هلمند اختصاص داده است. در مورد دیگر نیز رییس اجرائیه سه میلیون و ۶۹۰ هزار افغانی را در حکم ۱۶۷۵، تاریخ ۳۰ اسد ۱۳۹۸، برای رسیدگی به آسیب‌های سیلاب و برف‌کوچ، به ۲۴۶ فامیل در ولایت پروان اختصاص داده است.
در گزارش رسمی وزارت مالیه که به اطلاعات روز رسیده است، هدف مصرف ده‌‌ها میلیون افغانی از بودجه کد ۹۲ اضطراری مشخص نشده است. به گونه‌ی نمونه ۷۰ میلیون افغانی براساس حکم ۱۳۵۱ رییس اجرائیه از کد ۹۲ اضطراری به بودجهی اداره ملی آمادگی مبارزه با حوادث اضافه شده اما هدف آن مشخص نشده است. همچنان براساس حکم ۱۰۸۱ رییس‌جمهور، هشت میلیون افغانی و براساس حکم ۱۳۹۵ رییس اجرائیه چهار میلیون افغانی و براساس حکم ۱۹۴۱ رییس اجرائیه، تاریخ ۱۱ عقرب ۱۳۹۸، ۷۰ میلیون افغانی به بودجه این اداره اضافه شده اما هدف آن مشخص نشده است.
وزارت دولت در امور رسیدگی به حوادث در پاسخنامه‌اش به اطلاعات روز به گونه‌ی کلی گفته است که این پول‌ها به اهداف تطبیق پروژه‌های وقایوی، پاسخگویی به حالات اضطرار ولایات، دلجویی متضرران، خریداری مواد غذایی برای متضرران رویدادهای غیرطبیعی در ولایت بغلان و بی‌جاشدگان ولایت تخار مصرف شده است.
در پاسخنامه‌ی وزارت دولت در امور رسیدگی به حوادث آمده است که نزدیک به ۱۶ میلیون افغانی به هدف «پرداخت انتقالات» مصرف شده است.
اکنون وزارت دولت در امور رسیدگی به حوادث بیش از ۴۲ میلیون و ۸۵۰ هزار افغانی قرضدار شماری از شرکت‌های ترانسپورتی است. این وزارت ده قرارداد در سال مالی ۱۳۹۸ و دو قرار داد در سال مالی ۱۳۹۹ برای انتقال گندم، نخود و کندن کاریز با این شرکت‌ها انجام داده اما بودجهی آن را هنوز نپرداخته است.
مسئولان شرکت‌های ترانسپورتی که بودجهی قراردادشان پرداخت نشده است به اطلاعات روز می‌گویند که حکومت پول آنان را از کدهای ۹۱ پالیسی و ۹۲ اضطراری «حیف‌ومیل» کرده است. آنان یکبار گردهمایی اعتراضی‌شان را در پیش ساختمان وزارت دولت در امور رسیدگی به حوادث برگزار کرده‌اند اما هنوز پول‌شان پرداخت نشده است. درحالی‌که جدول نشان می‌دهد این قراردادها با بودجهی مشخص براساس احکام رییس‌جمهور و رییس اجرائیه برای پروژه‌های انتقال گندم، نخود و کندن کاریز، امضا و تکمیل شده است.
وزارت دولت در امور رسیدگی به حوادث در پاسخنامه‌اش گفته است که بودجهی قراردادها به‌دلیل نبود وجوه حالت اضطرار در ماه‌های آخر سال مالی ۱۳۹۸ پرداخت نشد. گرچند که قراردادها تکمیل شده و هیچ‌گونه چالش حقوقی و تدارکاتی ندارد. از جانب دیگر در پاسخنامه‌ی این وزارت آمده است که از آخر سال مالی ۱۳۹۸ رهبری کمیسیون عالی دولتی مبارزه با حوادث از ریاست اجرائیه به ریاست‌‌جمهوری تغییر کرده است. کمیتهی تخنیکی به ریاست اداره امور ریاست‌‌جمهوری و عضویت وزارت مالیه و اداره‌ی درخواست‌دهنده‌ی بودجه برای مصرف وجوه حالت اضطرار ایجاد شده است. پیشنهاد مصرف وجوه اضطرار از طریق این کمیته به ریاست‌‌جمهوری ارائه می‌شود. بنابر نشست‌ها و درخواست‌های مکرر این کمیته هنوز بودجهی قراردادهای این شرکت‌ها را پیشنهاد و اجرا نکرده است.
اجرای بودجهی قرارداد شرکت‌ها در ماه میزان ۱۳۹۹ نیز از سوی وزارت دولت در امور رسیدگی به حوادث به کمیسیون مبارزه با حوادث (معاونت اول ریاست‌‌جمهوری) پیشنهاد شده است. این پیشنهاد از سوی معاونت اول به اداره امور ریاست‌‌جمهوری راجع شده اما از سوی آن اداره بدون پیشنهاد صدور حکم ریاست‌‌جمهوری رد شده است.
در نامه‌ی ریاست عمومی اداره امور ریاست‌‌جمهوری به وزارت دولت در امور رسیدگی به حوادث آمده است که بنابر فیصله‌ی کمیتهی تامین مؤثریت و شفافیت مصارف کدهای ۹۱ پالیسی و ۹۲ اضطراری پیشنهاد اجرای بودجهی قراردادهای شرکت‌های ترانسپورتی طی مراحل نشده است.
وزارت مالیه
در مجموع ۲۶۸ میلیون ۲۵۰ هزار افغانی از کد ۹۲ اضطراری در وزارت مالیه مصرف شده است. بیشترین مصرف آن به هدف کمک به بازماندگان شهدا و زخمی‌های حوادث امنیتی در کابل شماری از ولایات انجام شده است. این بودجه به صدها فرد به‌نام بازماندگان شهدا و افراد زخمی‌‌شده در حوادث امنیتی به گونه‌ی مشخص و غیرمشخص اختصاص داده شده است.
به گونه‌ی نمونه رییس‌جمهور در حکم ۱۶۱۴، تاریخ ۱۶ سنبله ۱۳۹۸، سه میلیون ۷۵۰ هزار افغانی را به هدف کمک نقدی برای ۷۵ نفر از بازماندگان شهدای حادثه انفجار هتل کابل دبی اختصاص داده است. همچنین در حکم ۲۰۴۳، تاریخ ۱۲ عقرب ۱۳۹۸، رییس‌جمهور یک میلیون و ۱۵۰ هزار افغانی را به هدف کمک نقدی به بازماندگان شهدا و زخمی‌های حمله انتحاری «هتل شهر دبی» در کابل اختصاص داده است.
سایر کمک‌ها نیز برای زخمی‌ها و بازماندگان شهدا در ولایات لغمان، تخار، فاریاب، ننگرهار، خوست، کاپیسا، لوگر، ارزگان، کابل، بدخشان، بادغیس، میدان وردک، بغلان، پروان، کنر، جوزجان، غور، کندز، نورستان، سمنگان، هلمند، پکتیا، کندهار، زابل و هرات اختصاص یافته است.
سایر ادارات
در مجموع بیش از شش میلیون و ۴۰۳ هزار افغانی از کد ۹۲ اضطراری برای مصارف وزارت حج، ارشاد و اوقاف اختصاص یافته است. اطلاعات رسمی این وزارت که به اطلاعات روز فرستاده شده است، نشان می‌دهد که تمام این میزان بودجه برای مراسم حج ۲۳ نفر از بازماندگان شهدا مصرف شده است. از این میان نزدیک به ۴ میلیون و ۶۴۵ هزار افغانی برای مراسم حج پنج نفر از بازماندگان شهدای حمله‌ی انتحاری در مسجد امام زمان ولایت پکتیا و ده نفر از بازماندگان شهدای ریاست امنیت و محافظت رجال برجسته‌ی دولتی مصرف شده است. وزارت حج مشخصات این افراد را نداده است.
همچنین براساس حکم ۱۰۰۳ رییس‌جمهور، تاریخ ۱۹ سرطان ۱۳۹۸، ۴۴۰ هزار و ۹۳۵ افغانی برای شرکت دو نفر از بازماندگان شهدای ولایت پکتیا به مراسم حج مصرف شده است. هویت این افراد مشخص نشده است.
بار دیگر بیش از یک میلیون و ۳۱۷ هزار افغانی براساس حکم ۱۱۵۹، تاریخ ۳۱ سرطان ۱۳۹۸ رییس‌جمهور، برای مراسم حج شش نفر از اعضای خانواده‌ی شهید حیات‌الله خان، باشنده‌ی ولایت ننگرهار مصرف شده است.
۷۴ میلیون و ۴۰۰ هزار افغانی از بودجه کد ۹۲ اضطراری به وزارت صحت عامه برای شفاخانه «ایمرجنسی» به هدف عرضه خدمات به قربانیان جنگ اختصاص یافته است.
۵۱ میلیون و ۴۲۶ هزار افغانی از بودجه کد ۹۲ اضطراری از طریق اداره امور ریاست‌‌جمهوری تعدیل و مصرف شده است. به گونه‌ی نمونه براساس حکم ۱۷۲۵، تاریخ ۲۴ سنبله ۱۳۹۸، رییس‌جمهور ۲۵ میلیون افغانی را به گونه‌ی «عاجل» برای رسیدگی به متضرران «حوادث احتمالی» اختصاص داده است. معلوم نیست که حوادث احتمالی کدام بوده و بودجه چگونه برای متضرران آن مصرف شده است. اداره امور ریاست جمهور با گذشت ده روز از درخواست رسمی اطلاعات در این مورد اطلاعات نداد.
سایر پول‌ها در اداره امور ریاست‌‌جمهوری به اهداف کمک نقدی به بازماندگان شهدا و زخمی‌های حادثه‌های امنیتی در کابل و رسیدگی به خسارات انفجار زابل مصرف شده است.
در مجموع هشت میلیون و ۴۰۰ هزار افغانی در ریاست دفتر ریاست‌‌جمهوری مصرف شده است. این مصارف به اهداف کمک به بازماندگان شهدا، زخمی‌ها، کارمندان دولتی، تهیه‌ی لباس برای زندانیان بگرام در روزهای عید انجام شده است.
به گونه‌ی نمونه رییس‌جمهور شش میلیون افغانی را در حکم ۶۴۵، تاریخ هفت جوزای ۱۳۹۸، برای تهیه لباس چهار هزار زندانی زندان بگرام در عید فطر اختصاص داده است. رییس‌جمهور ۱۰۰ هزار افغانی را به شخصی به‌نام محمدرضا، کارمند ریاست محافظت امنیت و رجال برجسته‌ی دولتی کمک نقدی کرده است.
در مجموع هفت میلیون و ۵۰ هزار افغانی از کد ۹۲ اضطراری به ریاست اجرائیه حکومت وحدت ملی و شورای وزیران مصرف شده است. این مصارف با ۱۱ حکم رییس اجرائیه به هدف کمک به شماری از بازماندگان شهدا، زخمی‌ها و معلولان حوادث امنیتی به‌شمول افراد ملکی و نظامی انجام شده است.
پنج میلیون افغانی در دادگاه عالی اختصاص یافته است. این میزان پول در حکم ۲۸۴۱، تاریخ ۱۷ دلو ۱۳۹۷ رییس اجرائیه، از کد ۹۲ اضطراری کم به کد ۹۰ این اداره اضافه شده است. از این میان براساس اطلاعات رسمی دادگاه عالی، یک میلیون و ۶۵۰ هزار آن در سال مالی ۱۳۹۸ برای شانزده کارمند شهید و یک زخمی این اداره بر اثر حمله‌های تروریستی مصرف شده است. براساس پیشنهاد دادگاه عالی سه میلیون و ۳۵۰ هزار افغانی آن در این اداره برای سال مالی ۱۳۹۹ انتقال کرده است. از این میان یک میلیون و ۶۰۰ هزار افغانی در سال مالی ۱۳۹۹ برای چهار نفر زخمی و چهارده نفر شهید توزیع شده است. یک میلیون و ۷۵۰ هزار افغانی آن براساس آویز بانکی شماره ۰۰۵۱۰۰۷۵۶۷۴۵ در ۳۰ قوس ۱۳۹۹ به حساب عایدات دولت در این اداره تحویل داده شده است. مسئولان دادگاه عالی کاپی آویز بانکی تحویل پول به حساب عایدات دولت و مشخصات شهدا و زخمی‌های را نمی‌دهند و می‌گویند که اطلاعات محرم است.
هشت میلیون و ۸۷۴ هزار افغانی از کد ۹۲ اضطراری در وزارت امور شهرسازی به هدف خریداری آپارتمان برای افراد مشخص و غیرمشخص مصرف شده است. رییس‌جمهور در حکم ۱۸۸۶، تاریخ ۱۳ قوس ۱۳۹۷، سه میلیون ۸۵۷ هزار افغانی را به هدف کرایه یا خریداری آپارتمان شخصی به‌نام منصور احمد اختصاص داده است. همچنین پنج میلیون افغانی در حکم ۱۳۵۳، تاریخ ۱۰ میزان ۱۳۹۷، برای کرایه یا خریداری آپارتمان برای بازماندگان سه شهید اختصاص داده شده است. معلوم نیست که شهدا و بازماندگانش چه کسانی بوده‌اند.
۱۳ میلیون افغانی در وزارت امور داخله به هدف خریداری آپارتمان برای بازماندگان دو شهید اختصاص یافته است. در سندی که اطلاعات روز در اختیار دارد معلوم نیست که شهدا کی‌ها بوده‌اند.
براساس حکم ۸۴۸ رییس‌جمهور، تاریخ ،۲۶ جوزای ۱۳۹۸، ۲۰۰ هزار افغانی در وزارت زراعت، آبیاری و مالداری به شخصی به‌نام عبدالقهار فرزند عبدالغفار کمک نقدی شده است.
سه میلیون و ۳۵۰ هزار افغانی در جکم ۲۸۰۴، تاریخ نه حوت ۱۳۹۷ رییس‌جمهور، برای بازماندگان ۴۷ شهید، زخمی‌ها و اختطاف‌شدگان انتخابات پارلمانی سال ۱۳۹۷ در کمیسیون مستقل انتخابات کمک نقدی شده است.
در ابتدای سال مالی ۱۳۹۸، بودجهی کد ۹۲ اضطراری یک میلیارد افغانی بوده است. ۱۷۰ میلیون افغانی در جریان سال از سایر کدهای احتیاطی به آن اضافه شده است. از این میان براساس گزارش اداره‌ی عالی تفتیش از صورت‌حساب سال مالی ۹۸، بیش از یک میلیارد و ۱۱۳ میلیون و ۶۴۰ هزار افغانی مصرف شده و نزدیک به ۵۶ میلیون و ۳۶۰ هزار افغانی آن باقی مانده است. جزئیات مصارف حدود سه میلیون و ۶۴۰ هزار افغانی به اطلاعات روز نرسیده است.
مسئولان کمیسیون امور مالی و بودجهی مجلس نمایندگان مصرف بلند از سقف تعیین‌شده‌ی کد ۹۲ اضطراری را خلاف اصولنامه‌ی اجرایی می‌داند. سید عظیم کبرزانی به اطلاعات روز گفت که این یک تخطی اصولی است که رییس‌جمهور و وزارت مالیه برخلاف سند بودجهی ملی و بدون تأیید مجلس نمایندگان، مبلغ‌های هنگفتی را به کدهای احتیاطی ۹۱ و ۹۲ اضافه کرده و مصرف می‌کنند. تنها به‌دلیل این‌که صلاحیت مصرف آن را رییس‌جمهور دارد.
مصرف از کد ۹۲ اضطراری شفاف است؟
صلاحیت مصرف کد ۹۲ اضطراری و ۹۱ پالیسی را براساس مواد فرمان توشیح بودجهی ملی رییس‌جمهور دارد. دکتر عبدالله عبدالله رییس اجرائیه‌ی حکومت وحدت ملی براساس توافقنامه‌ی سیاسی‌اش از این کد‌ها مصرف کرده است.
پیش از این اطلاعات روز گزارش تحقیقی جزئیات مصارف کد احتیاطی ۹۱ پالیسی در سال مالی ۱۳۹۸را نشر کرد. این گزارش واکنش‌های زیادی از اعضای مجلس نمایندگان، کارمندان دولت، نهادهای ناظر، رسانه‌ها و شهروندان را به همراه داشت. شماری از اعضای مجلس نمایندگان و کارشناسان با نشر این گزارش رییس‌جمهور و رییس اجرائیه به «حیف و میل» بودجهی ملی متهم می‌کنند. مسئولان شماری از نهادهای ناظر و اعضای مجلس نمایندگان می‌گویند که رییس‌جمهور در مصرف بودجهی ملی از راه کد ۹۱ پالیسی غیراصولی و سیاسی برخورد کرده است. از این‌که هیچ گونه اصول و معیار در مصرف بودجهی این کد در نظر گرفته نشده است. مصارف عمدتا به اهداف شخصی افراد انجام شده است.
در پی دادخواهی‌ها و انتقادها، برای اولین بار جزئیات مصارف کد ۹۱ پالیسی در سال مالی ۱۳۹۸ هفته‌های پیش رسما از سوی حکومت به مجلس نمایندگان فرستاده شده است. کمیسیون امور مالی و بودجهی مجلس نمایندگان این جزئیات را زیر بررسی گرفته است. سید عظیم کبرزانی منشی این کمیسیون به اطلاعات روز گفت که نتیجه‌ی بررسی‌ها تاکنون نشان می‌دهد که بودجهی این کد به اهداف اصولی آن مصرف نشده است. همچنان در مواردی هدف مصرف مبهم بوده وضاحت ندارد. در این موارد بار دیگر درخواست اطلاعات شده است.
اکنون در مورد عدم شفافیت در مصرف کد ۹۲ اضطراری نیز اعضای مجلس نمایندگان ابراز نگرانی می‌کنند. اعضای مجلس نمایندگان می‌گویند که تاکنون هیچ گونه اصول و معیار در مصرف از کدهای احتیاطی ۹۱ و ۹۲ وجود نداشته است. سید عظیم کبرزانی به اطلاعات روز گفت که گرچند گفته می‌شود وزارت مالیه به تازگی مقرره‌ای را در این مورد تهیه کرده اما هنوز این مقرره به مجلس نمایندگان نرسیده است.
در پاسخنامه‌ی وزارت مالیه آمده است که مصرف کد احتیاطی ۹۲ براساس احکام رییس‌جمهور و رییس اجرائیه با در نظرداشت لایحه‌ی مدیریت استفاده از این کد انجام شده است. وزارت مالیه گفته است که برای اطمینان بیشتر، از اداراتی که پول به آن اختصاص یافته درخواست اطلاعات شود.
آقای کبرزانی میگوید که نگرانی این است که بودجهی کدهای احتیاطی ۹۱ و ۹۲ به اهدافش به مصرف نمی‌رسد. در نبود مقرره‌ی مشخص این نگرانی بیشتر می‌شود. او گفت که جزئیات مصارف کد ۹۲ اضطراری نیز تاکنون هیچ سالی در اختیار اعضای مجلس نمایندگان قرار نگرفته است. به گفته‌ی او اگر از این کد به اهدافی مصرف شده باشد که در آن چالش و مشکل آنی و اضطراری وجود نداشته است، غیراصولی است:
«هدف مصرف را خود واژه‌ی اضطراری مشخص می‌کند. مصارف مقامات دولتی و وابستگانشان، آن هم در مواردی که مشکل آنی و اضطراری وجود نداشته باشد قابل قبول نیست. کمک به افراد صرف در موردی می‌تواند درست و اصولی باشد که به آنان بر اثر حوادث آسیب رسیده باشد.»
در پاسخنامه‌ی وزارت مالیه در مورد کد ۹۲ اضطراری آمده است: «این کد در سند بودجه صرف به‌نام وجوه احتیاطی برای حالت اضطراری تذکر داده می‌شود. کدهای احتیاطی به کدهایی اطلاق می‌شود که وجوه آن در حالات عاجل، غیرقابل پیش‌بینی، اجتناب‌ناپذیر و غیرقابل تمویل از بودجه اداره‌ی مربوطه مصرف می‌شود.»