یک سال قبل، توافقنامهای تاریخی میان ایالات متحده و طالبان در دوحه به امضا رسید. سندی که در راستای پایاندادن به طولانیترین جنگ ایالات متحده و بهمنظور دستیابی به یک توافق صلح برای افغانستان منعقد شده بود. توافقنامه دوحه با اسم رسمی «موافقتنامهی آوردن صلح به افغانستان» با محتوایی به امضا رسید که خروج نیروهای خارجی از افغانستان در یک جدول زمانی مشخص، قطع ارتباط طالبان با شبکهی القاعده، کاهش خشونت و چگونگی پیشبرد مراحل بعدی پروسه در بعد داخلی را پیشبینی میکرد.
اکنون که یک سال از امضای این توافقنامه میگذرد، اجراییشدن بندها و تمهیدات آن، با ابهام و تردید مواجه شده است. برخلاف مفاد توافقنامه در راستای کاهش خشونت، هرچند که میان نیروهای امریکایی و طالبان آتشبس برقرار شده اما در بعد داخلی درگیری و خشونت افزایش چشمگیری داشته است. طالبان حملات گستردهای بر مواضع نیروهای دولتی افغانستان انجام داده و در مقابل، حکومت افغانستان نیز در پاسخ به افزایش حملات، در حالت تهاجمی قرار گرفته است. به گزارش وزارت خزانهداری ایالات متحده، نهتنها رابطهی طالبان با شبکهی القاعده قطع نشده که گستردهتر نیز شده است. مذاکرات بینالافغانی که یکی از شرایط عملیشدن این توافقنامه بود، پیشرفت چندانی نداشته و در این اواخر حتا در حالت توقف قرار گرفته است.
با رویکارآمدن حکومت جدید در ایالات متحده، اکنون اداره بایدن توافقنامه دوحه را بازبینی میکند. این بازبینی از سویی ناشی از اختلاف نظر ادارهی بایدن با حکومت سلفاش بر سر میکانیزم مذاکرات با طالبان و جزئیات توافقات صورت گرفته است و از سوی دیگر، از عدم پابندی طالبان به مفاد این توافقنامه مایه میگیرد.
ایالات متحده در موضعی هماهنگ با ناتو و اتحادیهی اروپا بر لزوم بازبینی توافقنامه دوحه، تغییر در جدول زمانی خروج در صورت دوام تخطی طالبان از مفاد این توافقنامه و ادامهی حمایت از حکومت و نیروهای امنیتی ملی افغانستان تأکید کرده است. خروجی نشست امنیتی مونیخ و نشست وزرای دفاع اعضای ناتو، به صراحت بر این موضع تأکید کرده است.
در یک سالگی امضای توافقنامه دوحه، طالبان اعلامیهای منتشر کرده و در سراسر این اعلامیه بر لزوم تعهد ایالات متحده به این توافقنامه و خروج کامل نظامی از افغانستان در ماه می سال جاری اصرار کرده است. از زمانی که پیروزی بایدن در انتخابات ریاستجمهوری امریکا محرز شد، طالبان از هر فرصتی برای تأکید بر عملیشدن توافقنامه دوحه استفاده کرده و برای اجرای آن تقلای کرده است.
واقع این است که طالبان بزرگترین خاطی و ناقض توافقنامه دوحه است. برخلاف مفاد صریح توافقنامه، این گروه نهتنها ارتباط با شبکهی القاعده را حفظ کرده که از یک سال به این سو و پس از امضای توافقنامه دوحه، خشونتها را به طرز بیسابقهای افزایش داده است. در کنار آن طالبان از حضور جدی در میز مذاکرات طفره رفته و به جای رویکرد آشتی و ارادهی قاطع برای دستیابی به یک توافق سیاسی، به غلبه، فتح و سقوط حاکمیت مشروع کنونی با استفاده از دوام جنگ و خشونت فکر کرده است.
طالبان در یک مظلومنمایی مضحک، بهجای دعوت ایالات متحده به عمل به مفاد توافقنامه دوحه باید در رویکردشان نسبت به روند صلح افغانستان تغییرات جدی ایجاد کنند. این گروه باید رویکرد خصمانهی دوام جنگ و خشونت و فتح نظامی کشور را به حسن نیت برای پایان دادن به جنگ و دستیابی به توافق سیاسی عوض کنند. راه عملیشدن توافقنامه دوحه از مسیر فرستادن نامه به مردم امریکا و صدور اعلامیههای متعدد مطبوعاتی نه که از میادین جنگ افغانستان میگذرد. طالبان باید ارتباطشان با القاعده را قطع کنند، استراتژیشان را معطوف به کاهش خشونت و اعلام آتشبس تنظیم کرده و در مذاکرات صلح بینالافغانی با حسن نظر و قاطعیت حاضر شوند. در غیر آن توافقنامه تاریخی دوحه ممکن است به کاغذپارهای تبدیل شده و بار دیگر، طرفها با شدت بیشتر به میدان جنگ برگردند. این بدترین سناریو برای مردم افغانستان است.