سیگار یا بازرس ویژه ایالات متحده‌ی امریکا در گزارش تازه‌اش به کنگره و وزارت‌های دفاع و خارجه‌ی این کشور خطراتی را بررسی کرده است که تلاش‌های ۲۰ سال اخیر ایالات متحده‌ی امریکا برای بازسازی افغانستان را در سال ۲۰۲۱ و پس از توافق صلح تهدید می‌کند.
بر اساس این گزارش، دوام ناامنی، نبود اطمینان از تمویل افغانستان پس از توافق صلح، چالش ادغام جنگجویان طالب پس از توافق صلح، فساد همه‌گیر و گسترده، رشد کسالت‌آور اقتصادی و اجتماعی، خطراتی که حقوق زنان را تهدید می‌کنند، قاچاق مواد مخدر و نظارت ناکافی تمویل‌کنندگان از خطراتی جدی است که افغانستان در سال ۲۰۲۱ با آن روبه‌رو است.
در این گزارش تصریح شده است که با/بدون توافق صلح مطمئن و پایدار و آتش‌بس سرتاسری، افغانستان احتمالا با تهدیدهای متعددی از سوی گروه‌های بنیادگرا مواجه خواهد بود: «هر توافق سیاسی این خطر را در پی دارد که گروه‌های شورشی جرمی جامه عوض کنند و از یک شکل به شکل دیگر شورشگری تغییر دهند.»
«اگر نیروهای امریکایی فعالیت‌های آموزشی، حمایوی و تجهیزاتی خود را متوقف کنند، این موضوعات می‌تواند برجسته‌تر شود.»
نیروهای امریکایی در افغانستان به کم‌ترین حدش از وقتی که این کشور به افغانستان حمله کرد، رسیده است. تمامی نیروهای امریکایی در کشور به ۲۵۰۰ تن می‌رسد. بر اساس توافق امریکا و طالبان اگر طالبان به تعهداتش که قطع رابطه با گروه‌های تروریستی است عمل کند، نیروهای امریکایی تا آخر ماه اپریل یعنی حدود یک ماه دیگر افغانستان را ترک می‌کنند.
ناکامی دولت افغانستان در امر مبارزه با فساد
سیگار در این گزارش خود نوشته که ناکامی در امر مبارزه‌ی مؤثر با فساد سیستماتیک در افغانستان به این معنا است که برنامه‌های بازسازی امریکا در بهترین حالت درهم می‌شکند و در بدترین حالت شکست می‌خورد.
بر اساس این گزارش، دولت افغانستان برای محدود کردن فساد سیستماتیک گام‌های محدودی برداشته است: «در عوض حکومت معمولا تلاش کرده که در روی کاغذ با فساد مبارزه کند.»
در گزارش سیگار آمده است که دولت به‌جای اینکه مقام‌های فاسد را بازداشت و بالای آن قانون را تطبیق کند، به تدویر نشست‌ها و تدوین مقررات مبارزه با فساد بسنده کرده است.
در این گزارش تأکید شده است که جامعه جهانی و تمویل‌کنندگان دولت افغانستان باید از مصرف کمک‌هایی که به افغانستان اختصاص می‌دهند نظارت دقیق کنند و از مؤثریت آن حساب پس بگیرند: «تمویل‌کنندگان باید دسترسی بی‌حد و حصر به بودجه‌ی تمویلی وزارتخانه‌ها داشته باشند.»
بی‌ثباتی مالی دولت جدی‌ترین خطر در سال ۲۰۲۱ است
در گزارش سیگار آمده است که افغانستان به‌طور استثنایی متکی به کمک‌های خارجی است. بنا براین، این وابستگی برای روند صلح هم‌زمان هم فرصت است و هم چالش. فرصت از این‌رو که تمویل‌کنندگان می‌توانند در تحولات پس از خروج نیروهای خارجی همچنان دخیل باشند و سبب تقویت ثبات در افغانستان شوند. در عین‌حال، این وابستگی از آنرو خطرناک است که اگر تمویل‌کنندگان کمک‌های‌شان را بیش از حد و سریع کاهش دهند و یا بر شرایطی پافشاری کنند که از سوی طرف‌های درگیر قابل دست‌یابی نباشد، صلح بالقوه به خطر می‌افتد.
بر اساس این گزارش، در بخش تمویل افغانستان دو پرسش جدی مطرح است: نخست این که آیا شرایطی که تمویل‌کنندگان برای کمک تعیین کرده‌اند کافی است که یک توافق صلح قابل قبول را حفظ و تسهیل کند؟ دوم اینکه در این شرایط نامطمئن سطح کمک‌های خارجی برای این که از سقوط دولت جلوگیری کند، کافی است؟
سیگار در این گزارش ادامه‌ی برنامه‌های بازسازی را به عنوان ابزار ابتدایی مطرح کرده است که نفوذ ایالات متحده‌ی امریکا را برای تأمین صلح و ثبات در افغانستان تأمین می‌کند.
جامعه‌ی جهانی سالانه به طور اوسط ۸.۶ میلیارد دالر برای دولت افغانستان کمک می‌کنند. این بسته شامل کمک‌های ملکی و نظامی می‌شود که نزدیک به ۸۰ درصد از ۱۱ میلیارد کل مصرف دولت افغانستان را دربر می‌گیرد.
بر اساس این گزارش، ظرفیت محدود مالی افغانستان ممکن برای حفظ زیرساخت‌ها مثل ساخت سرک، تأمین انرژی پایدار و زنجیره‌های تأمین اقتصادی و مصارف عادی حکومت کافی نباشد: «این زیرساخت‌ها هرچند ناقصند، اما برای رشد اقتصادی لازم هستند. بی‌ثباتی مالی و اقتصادی دولت افغانستان موضوعی است که تمام نقاط خطری که سیگار در این گزارش آن را شناسایی کرده است متأثر می‌کند.»
در این گزارش به نقل از جان ساپکو، بازرس ویژه امریکا برای بازسازی افغانستان آمده است: «هرچند دولت افغانستان اعلام کرده که هدفش خودکفایی است، اما افغانستان امروز، هنوز با خودکفایی فاصله زیادی دارد؛ به خصوص تمویل کارهای عملیاتی دولت شامل اردو و پولیس از منابع خودش.»
آقای ساپکو افزوده که وضعیت نامعلوم جنگ و صلح افغانستان، سرمایه‌گذاری ملت امریکا و دست‌آوردهای دو دهه در افغانستان را با خطرهای متعددی مواجه کرده است.
کمک‌های اختصاص‌داده‌شده‌ی ایالات متحده برای بازسازی افغانستان از سال ۲۰۰۲ به این‌سو در کنار دیگر مأموریت‌های این کشور، در بخش‌های تجهیز و تقویت نیروهای امنیتی، پاگیری و تقویت نهادهای دولتی، ترویج و تقویت حاکمیت قانون، تأکید بر حقوق بشر به ویژه حقوق زنان، پیشرفت در عرصه‌ی صحت و آموزش و پرورش و تحریک توسعه‌ی اقتصادی در افغانستان به مصرف رسیده است. بر اساس آمار سیگار، دولت امریکا از سال مالی ۲۰۰۲ تا کنون بیش از ۱۴۳ میلیارد دالر را برای برنامه‌های بازسازی افغانستان اختصاص داده است.
ناامنی
بر اساس این گزارش، با توجه به این که طالبان هنوز به طور قابل ملاحظه‌ای تاکتیکش را عوض نکرده، سطح خشونت همچنان بالا است و این امر امنیت را به عنوان خطر جدی در سال ۲۰۲۱ مطرح می‌کند.
به تازگی آنتونی بلنکن، وزیر خارجه امریکا نیز در نامه‌ای که به غنی و عبدالله فرستاده، تصریح کرده است که پس از خروج نیروهای امریکایی از افغانستان حتا اگر ایالات متحده‌ی امریکا به کمک‌های مالی‌اش ادامه دهد، خطر این که طالبان به قلمروی بیشتری دست یابند با جدیت وجود دارد.
ادغام جنگجویان طالب
بر بنیاد آمار سازمان ملل متحد شماری مجموعی جنگجویان طالب بین ۵۵ تا ۸۵ هزار تخمین شده است. در گزارش سیگار آمده است که بر اساس مواد توافقنامه‌ی صلح، شماری از جنگجویان طالب در اردو و پولیس ملی افغانستان جذب می‌شوند و باقی این جنگجویان هم نیاز دارند که به عنوان افراد غیر مسلح به زندگی عادی و مدنی برگردند.
بر اساس این گزارش، عوامل متعددی چون اقتصاد ضعیف که در حال حاضر گزینه‌‌های معیشت پایدار کمی را ارایه می‌کند، ناامنی جاری، بی‌ثباتی سیاسی، همبستگی اجتماعی ضعیف در بین مردمی که از ده‌ها سال جنگ زخم خورده‌اند، دولت‌داری و حاکمیت قانون ضعیف، تلاش‌های ادغام مجدد این جنگجویان را تضعیف می‌کند.
نگرانی از وضعیت زنان
در گزارش سیگار احتمال شکست پروسه صلح و کشیده‌شدن کشور به خشونت بدتر، خطر درازمدت برای زنان عنوان شده است. در گزارش آمده است که ناامنی فیزیکی مستقیم و غیرمستقیم از بزرگ‌ترین چالش‌هایی است که زنان با آن درگیر و مواجه‌اند.
«رنج زنان افغان مضاعف است. آنان نه تنها از از جان باختن، زخمی‌شدن، معلولیت و بیماری‌های روانی رنج می‌برند که از از دست دادن نان‌آوران خانه‌هاشان که مردانند، فقر در حال افزایش و گسترده، ننگ اجتماعی و تبعیض که با بیوه‌گی همراه است نیز رنج می‌برند.»
«در تولید مواد مخدر کاهش رونما نشده است»
در این گزارش آمده است که اثرات مخرب تجارت غیرقانونی مواد مخدر در افغانستان فراتر از تأثیرات صحی آن است. این پدیده تمویل‌کننده‌ی شورشگری، تقویت‌کننده‌ی فساد و محرک جرایم جنایی است. حتی در میانه‌ی همه‌گیری کرونا، تجارت تریاک در افغانستان همچنان مقاوم و ثابت ماند. دفتر مبارزه با مواد مخدر و جرایم سازمان ملل متحد گزارش داد که کرونا روی حاصلات تریاک در افغانستان اثر منفی نگذاشته است.
سیگار این گزارشش را در زمانی منتشر کرده است که گفت‌وگوهای صلح افغانستان رنگ و رخ دیگری به خود گرفته است. زلمی خلیلزاد، فرستاده‌ی ویژه‌ی وزارت خارجه‌ی امریکا در سفر دوره‌ای اخیرش به افغانستان و منطقه، طرح تازه‌ای را به دوحه و کابل آورده است. بر اساس این طرح، سرنوشت جنگ و صلح افغانستان در نشستی در استانبول ترکیه تعیین خواهد شد. این طرح با دولت افغانستان و طالبان شریک شده است.
گروه طالبان اعلام کرده که این طرح را بررسی می‌کند. اینجا در کابل اما سخن‌های ضد و نقیضی در مورد این طرح بیان شده است. رییس‌جمهور غنی و امرالله صالح، معاون اولش این طرح را «خواب و خیال» خواندند و بر انتخابات به عنوان تنها راه انتقال قدرت تأکید کردند. در سوی دیگر، شماری از مقام‌های عالی‌رتبه‌ی حکومتی مثل نادر نادری، سخن‌گوی هیأت مذاکره کننده‌ی هیأت جمهوری اسلامی افغانستان و محمد حنیف اتمر، وزیر امور خارجه‌ی کشور گفتند که حکومت این طرح را بررسی می‌کند.