یک ماه از آغاز سال جدید آموزشی میگذرد، دانشآموزان به سبب کمبود آموزگار در بیشتر ناحیههای شهر کابل، ولسوالیها و ولایات در بیسرنوشتی بهسر میبرند.
کمبود آموزگار یکی از چالشهای اساسی معارف افغانستان است. برای رفع بخشی از این چالش، پیش از این وزارت معارف هرسال آموزگاران موقتی «حقالزحمه» استخدام میکرد. امسال آموزگاران «حقالزحمه» نیز بهدلیل مشکلات مالی، هنوز استخدام نشدهاند. آموزگاران «حقالزحمه» سال گذشته نیز بهدلیل تأثیرپذیری از شیوع ویروس کرونا استخدام نشده بودند و و امسال هم تاکنون این چالش حل نشده است.
براساس آمار رسمی به گونهی نمونه در ناحیهی سیزدهم شهر کابل یکهزار و ۳۰۰ آموزگار کمبود است. باشندگان این ناحیه از نبود آموزگار و بیسرنوشتی دهها هزار دانشآموز شکایت دارند. در این ناحیه اکنون یکهزار و ۴۸۳ آموزگار مصروف آموزش و پرورشاند. این آمار نشان میدهد که نزدیک به ۵۰ درصد از آموزگاران مورد نیاز این ناحیه استخدام نشدهاند.
همچنین ناحیهی دوازدهم شهر کابل یکهزار و ۲۱۵ آموزگار دارد و یکهزار آموزگار دیگر کمبود است. مکاتب ناحیهی هفدهم اکنون یکهزار و ۳۰۰ آموزگار دارد اما یکهزار و ۲۰۰ آموزگار دیگر کمبود است. در مجموع در شهر کابل ۲۵ هزار آموزگار مصروف آموزش و پرورش است اما با آنهم بیشتر ناحیههای شهر با کمبود هزاران آموزگار روبهرو است.
برخی از باشندگان شهر کابل وزارت معارف را به اعمال تبعیض در استخدام آموزگار متهم میکنند و میگویند که شماری از ناحیهها صدها آموزگار کمبود دارد اما در برخی دیگر آموزگار اضافی استخدام شده است. سخنگوی وزارت معارف این اتهام را رد میکند و میگوید چالش کمبود آموزگار در یک یا چند ناحیه نه بلکه در بیشتر ناحیههای شهر کابل وجود دارد. نجیبه آرین، سخنگوی وزارت معارف میگوید: «این طور نیست که در شماری از ناحیهها بستهای اضافی وجود داشته باشند و شماری دیگر آموزگار کمبود باشد. بدون شک در سالهای گذشته امکان دارد که در توزیع بستها یک سلسله چالشها وجود داشته اما تلاش رهبری فعلی این است که ما بتوانیم به گونهی برابر امکانات را توزیع کنیم. تمرکز بیشتر روی نواحی و ولایاتی است که در محرومیت بهسر میبرند. هم از لحاظ امکانات و هم از لحاظ معلم و تشکیلات اداری.»
مسئولان وزارت معارف میگویند که قرار است امسال روند استخدام آموزگاران «حقالزحمه» بهزودی آغاز شود. اکنون که یک ماه از آغاز سال آموزشی گذشته است، سخنگوی این وزارت میگوید که بحثهایشان با وزارت مالیه برای رفع چالش مالی استخدام این آموزگاران ادامه دارد و در تلاشاند تا این چالش بهزودی حل شود. به گفتهی خانم آرین از اینکه بودجهی ملی ۱۴۰۰ از سوی مجلس نمایندگان دیر تصویب شد، از اینرو در روند استخدام آموزگاران «حقالزحمه» نیز تأخیر آمده است.
بخش آموزش و پرورش افغانستان بنابر آمارهای رسمی در مجموع ۶۰ تا ۷۰ هزار آموزگار کمبود دارد. مسئولان وزارت معارف و رییسجمهور هر سال در مراسم نواختن زنگ مکتب وعده میدهند که هزاران آموزگار جدید به شیوهی رقابت آزاد استخدام میکنند و به این چالش به تدریج پایان میدهند. امسال نیز بنابر گفتهی رییسجمهور قرار است بیش از ۱۱ هزار بست آموزگاری ایجاد و برای رقابت آزاد اعلام شود.
کمبود آموزگار در آموزش و پرورش افغانستان در حالی است که براساس اطلاعات رسمی بیشترین کارمندان و آموزگاران خیالی در وزارت معارف شناسایی شده است. گرچند روند ثبت بیومتریک کارمندان وزارت معارف هنوز از سوی کمیسیون اصلاحات اداری و خدمات ملکی تمام نشده است. این کمیسیون در قوس سال گذشته اطلاعاتی را از این روند منتشر کرد که نشان می داد از میان ۱۲ هزار کارمند خیالی در دستگاه دولت، ۹ هزار آن مربوط به وزارت معارف بوده است. بنابر پژوهشهای که سالهای پیش منتشر شد، موجودیت آموزگاران خیالی در وزارت معارف، این اداره را در ردهی فاسدترین ادارات قرار میدهد؛ کارمندان و آموزگارانی که به نامهای جعلی و بدون حضور در کار عملا از دولت معاش میگیرند. درحالیکه هزاران دانشآموز شامل در مکتب بهدلیل کمبود آموزگار از درس و مشق محروم میشوند.