وزارت صحت عامه می‌گوید سالانه نزدیک به ۶۰ هزار کودک در افغانستان به‌دلیل مخالفت خانواده‌های‌شان از واکسین پولیو محروم می‌شوند. به گفته‌ی این وزارت تبلیغات منفی و شایعات ضد واکسین در افغانستان هنوز پررنگ و داغ است. به همین دلیل خانواده‌های زیادی هستند که شایعات را باور کرده‌اند و نگذاشته‌اند کودکان‌شان واکسین شود. پس از ناامنی شایعات دومین عامل بزرگ بازدارنده از رسیدن واکسین پولیو به کودکان زیر پنج سال در افغانستان خوانده می‌شود.
افغانستان هنوز جزء کشورهایی است که فلج کودکان در آن ریشه‌کن نشده است. براساس آمار وزارت صحت عامه در سال گذشته میلادی نسبت یک سال پیش از آن موارد ابتلای کودکان به بیماری پولیو در کشور، به‌ویژه در ولایت‌های جنوبی ۵۰ درصد افزایش یافته است.
در این گزارش با شماری از کسانی که در برنامه‌ی رضاکارانه‌ی کمپین خانه به خانه واکسین کار کرده‌اند، گفت‌وگو شده است. واکسیناتوران به این نظرند که تبلیغات منفی علیه واکسین پولیو هنوز پررنگ است. بسیاری از خانواده‌ها به کارزار واکسین به دیده‌ی تردید و این طرح را یک توطئه می‌دانند. این افراد حتا در مواردی تهدید نیز دریافت کرده‌اند. شایعات علیه این واکسین تنها به ولایت‌های دورافتاده محدود نمی‌شود، حتا در کابل خانواده‌هایی هستند که شایعات را باور کرده‌اند.
طبق آمار این وزارت هر سال نزدیک به ۱۰ میلیون کودک به واکسین «پولیو» نیاز دارند و از این میان به‌طور اوسط یک میلیون و ۵۰۰ هزار کودک به دلایل مختلف از جمله شایعات از دریافت واکسین بازمی‌مانند. وزارت صحت عامه سالانه بودجه قابل توجهی را برای مبارزه با شایعات علیه این واکسین مصرف می‌کنند.
ویروس پولیو یکی از خطرناک‌ترین ویروس‌ها در جهان است که قربانی آن بیشتر کودکان است. این ویروس در میان‌مدت یک عضو یا تمام فعالیت‌های بدن افراد آلوده را مختل و برای همیشه فلج می‌کند.
برچسپ «جاسوس و عقیم‌سازی»
محمدجواد خادمی از سال ۲۰۱۸ به این طرف در ۱۰ برنامه تطبیق واکسین پولیو به کودکان نقش داشته و وظیفه اجرا کرده است. ساحه‌ی که آقای خادمی بیشترین وظیفه را در آن اجرا کرده ناحیه پنجم شهر کابل بوده است. او می‌گوید وقتی برای واکسین کودکان زیر پنج سال به این ناحیه می‌رفته با واکنش‌هایی روبه‌رو شده و تعدادی از خانواده‌ها از واکسین‌کردنِ کودکان‌شان ابا ورزیده است: «در چهارراهی قمبر، ساحه کمپنی و خوشحال خان، خانواده‌ها این واکسین را رد می‌کردند و می‌گفتند که اطفال‌شان را واکسین نمی‌کنند. دلیل‌شان هم این بود که این واکسین یک برنامه‌ی امریکایی-غربی است و می‌خواهند اسلام را از بین ببرند.»
ناحیه هفتم منطقه‌ای دیگری است که در آن واکسیناتوران با ممانعت روبه‌رو شده‌اند. جواد خادمی علاوه بر ناحیه پنجم در ناحیه هفتم هم با مخالفت خانواده‌هایی روبه‌رو شده است که مایل نبودند کودکان‌شان را واکسین کنند: «یک‌بار وقتی دروازه خانه‌ای را تک‌تک کردیم تا کودکان‌شان را بیاورند واکسین کنیم، گفتند: بروید ما اصلا واکسین کار نداریم.»
نجیب‌الله خلیلی ۹ دور به‌عنوان واکسیناتورِ رضاکار در ولایت ناامن غزنی واکسین پولیو تطبیق کرده است. او در این مدت توسط مردم محل و خانواده‌های که کودکان‌شان را برای واکسین می‌آورده توهین شده و حتا به او اتهام «جاسوس‌بودن» و «کافر بودن» هم زده شده است.
آقای خلیلی می‌گوید که در برنامه‌ی تطبیق واکسین پولیو روزانه به‌طور اوسط ۵۰۰ کودک واکسین پولیو دریافت می‌کردند و بعضی مواقع تا سه خانواده از واکسین‌کردن کودکان‌شان امتناع می‌ورزیدند: «در برنامه‌ی تطبیق واکسین پولیو خیلی از خانواده‌ها حتا دروازه‌‌شان را به روی ما باز نمی‌کردند. من شنیدم که می‌گفت: این‌ها کافرند.»
قلعه میرمحمد خان مربوط حوزه دوم امنیتی نزدیکی به مرکز ثقافت اسلامی منطقه‌ای بود که نجیب‌الله خلیلی در آن فعالیت می‌کرد. جایی که تعدادی از خانواده‌ها حاضر به استفاده از واکسین پولیو برای کودکان‌شان نبودند: «اگر کودک‌شان را برای واکسین میآورند بسیار غضب‌آلود بودند و می‌گفتند این واکسین نو آمده و این‌ها کافرانند.»
فلج اطفال نوعی بیماری است که کودکان به آن مبتلا می‌شوند و غیرقابل درمان است، اما با واکسین قابل پیشگیری است.
علی‌جان در ناحیه هفتم شهر کابل علاوه بر تطبیق واکسین پولیو، بر فعالیت تیم‌های رضاکار نظارت می‌کرد. او تجربه‌های مشابه محمدجواد و نجیب‌الله دارد. او از سال ۲۰۱۸ به این‌طرف در برنامه‌ی پولیو و چگونگی تطبیق واکسین آن کار می‌کند. او برای تطبیق واکسین پولیو در خیرخانه، با مخالفت مردم و تعداد از خانواده‌ها روبه‌رو شد. مردم می‌گفتند که این برنامه توسط خارجی‌ها برای عقیم‌کردنِ مسلمانان برنامه‌ریزی شده است و نمی‌خواستند کودکان‌شان را واکسین کنند: «مردم می‌گفتند این مریضی وجود ندارد، دروغ است. می‌گفتند، پدر کلان‌های ما و خود ما که به سن ۵۰ و ۷۰ رسیدیم هیچ‌گاه واکسین نشدیم و تا هنوز زنده‌ایم. این که می‌گویند فلج اطفال است دروغ است. می‌خواهند کودکان را عقیم بسازه و در آینده باعث عقیم‌سازی ما میشه.»
علی‌جان در دو سالی که در این عرصه فعالیت کرده، تجربه‌ی آزار و اذیت دارد. برچسب «جاسوسی» به او و تیمش زده شده است: «مردم محل به ما می‌گفتند که به‌نام واکسیناتور می‌رویم و وضعیت آن‌ها را اخلال می‌کنیم و ممکن است هدف دیگری داشته باشیم.»
علی‌جان مدعی است که تهدید با تفنگچه را هم تجربه کرده است: «سرِ همکار ما تفنگچه‌اش نشان داده و گفته بود که بارِ دیگر تو را ببینم خودت می‌بینی که من چگونه با تو برخورد می‌کنم.»
«اگر واکسین پولیو می‌بود شاید دخترم می‌توانست راه برود»
با همراهی و همکاری یک پزشک زن توانستم بیماری را پیدا کنم که از «پولیو» رنج می‌برد. سال‌ها پیش وقتی شریفه کودک بود بر اثر تب شدید به پولیو گرفتار شد و از چگونگی فلج‌شدنِ پایش چیزی زیادی یادش نمانده است. مادر شریفه، زن سال‌خورده‌ای است و فلج‌شدنِ دخترش و سکته‌مغزی شریفه مزید بر علت شده تا او به مریضی‌های گوناگونی گرفتار شود. می‌گوید که به سبب مشکلاتی که بر سر دختر و خانواده‌اش آوار شده، «فراموشی» گرفته است و چیزی خیلی کمی از چگونگی گرفتاری شریفه به «پولیو» به یادش مانده است.
مادر شریفه می‌گوید که او برای امرار معاش در خانه‌ی همسایه مشغول شستن لباس بود، وقتی به خانه آمد شریفه در تب شدید و ناشناخته‌ای می‌سوخت و برای این‌که تب دخترش پایین بیاورد به هر درّی زد اما نتیجه‌ای نگرفت: «وقتی خواستم شریفه را ایستاد کنم، نمی‌توانست. در آن زمان شفاخانه و دوا نبود. شاید اگر واکسین می‌بود پایش فلج نمی‌شد.»
آمار کودکان مبتلا به پولیو افزایش یافته؟
نزدیک به ۱۰ میلیون کودک هر سال به واکسین پولیو نیاز پیدا می‌کنند و از این میان یک‌ونیم میلیون کودک بنابر دلایلی از جمله ناامنی و تبلیغات منفی علیه واکسین پولیو نمی‌توانند این واکسین را دریافت کنند. بر همین اساس آمار ابتلا به ویروس «پولیو» سال گذشته نسبت به سال ۱۳۹۸ دوبرابر شده و به ۵۶ واقعه مثبت رسید.
۱۰ حمل امسال بعد از آن که سه زن در حین تطبیق واکسین پولیو در ولایت ننگرهار کشته شدند مردم قتل این سه زن را به تبلیغات منفی علیه واکسین پولیو مرتبط دانستند. اما غلام‌دستگیر نظری، سخن‌گوی وزارت صحت عامه در صحبت با روزنامه اطلاعات روز می‌گوید طبق معلومات ابتدایی و غیررسمی که این وزارت جمع‌آوری کرده این حمله کار داعش بوده است: «داعش با کارکردن واکسیناتوران زن که در حال گشت‌وگذار است مشکل دارد. به کارمندان صحی که خانم هستند اخطاریه داده بودند که کار نکنند.»
وزارت صحت عامه ضمن تأیید تبلیغات منفی علیه واکسین پولیو می‌گوید که این وزارت در تلاش است با همکاری شوراهای انکشافی قریه‌جات، بزرگان قوم در سطح ولایات و سکتورهای مثل وزارت حج و اوقاف تئوری توطئه یا تبلیغات منفی علیه واکسین پولیو را مهار کند.
به گفته‌ی سخن‌گوی وزارت صحت عامه هر سال جدا از مسائل مثل ناامنی ۶۰ هزار کودک صرف به‌دلیل مخالفت خانواده‌های‌شان نمی‌توانند واکسین پولیو دریافت کنند.
طبق پلان و برنامه‌ی وزارت صحت عامه سالانه برای واکسیناسیون نزدیک به ۱۰ میلیون کودک ۷۸ میلیون دالر اختصاص می‌یابد و به‌طور اوسط هر سال ۹ دور واکسین در نظر گرفته می‌شود، سال قبل دلایل مثل کرونا، گسترش ناامنی و تبلیغات منفی باعث شد سه دور واکسین پولیو تطبیق نشود.