کمیسیون مستقل انتخابات اعلام کرده که کار تفتیش «شش هزار صندوق سرنوشت ساز» را آغاز می کند. این کمیسیون این «شش هزار” صندوق را که قرار است است امروز تفتیش شود؛ «سرنوشت ساز» خوانده و گفته است که نتایج این صندوق‌ها می‌تواند نتیجه‌ی انتخابات را تغییر دهد. این «شش هزار» صندوق با توافق دو ستاد انتخاباتی برای تفتیش ویژه معرفی شده و هر دو نامزد در معرفی این صندوق‌ها سهم مساوی داشته‌اند. تفتیش این صندوق‌ها در حالی آغاز می‌شود که تا کنون نزدیک به 40 درصد کل آرای انتخابات ریاست جمهوری تفتیش شده است. از سویی هم دو ستاد انتخاباتی پذیرفته‌اند که از این میان فقط همین «شش هزار» صندوق مورد تفتیش جدی قرار بگیرند. اکنون پرسش نهایی این است که آیا سرنوشت انتخابات افغانستان را این «شش هزار» صندوق مشخص خواهد کرد؟
1-کارکرد کمیسیون‌های انتخاباتی و به ویژه کمیسیون مستقل انتخابات مردم را نسبت به عمل‌کردهای این کمیسیون بی اعتبار ساخته است. آنچه که در جریان دو دور برگزاری انتخابات اتفاق افتاد؛ برای مردم ناامید کننده بود. دراین میان کارکرد کمیسیون مستقل انتخابت و دارالانشای این کمیسیون یأس و بی اعتباری را نسبت به نهادهای انتخاباتی و«اصل انتخابات» بیشترتر کرد. از این رو اکنون نقش برجسته این نهاد انتخاباتی در هر مقطع و بخش کار انتخابات؛ نمی‌تواند اعتماد مردم نسبت به کارکرد بی طرفانه و مسئولانه کمیسیون مستقل انتخابات را در پی داشته باشد. لذا، اگر قرار است که نتیجه‌ی انتخابات بر اساس تفتیش این شش هزار صندوق مشخص شود، کار تفتیش باید به دور از صلاحیت‌های جدی کمیسیون مستقل انتخابات انجام شود. یوناما نقش اساسی در کسب اعتماد نسبت به نتایج تفتیش آرا دارد و مدیریت و رهبری تفتیش این شش هزار صندوق، باید به یوناما سپرده شود. در کنار آن، نقش ناظران دو ستاد انتخاباتی برای نظارت از کار یوناما و روند تفتیش نیز باید برجسته و چشم‌گیر باشد. تنها به این صورت می‌توان اطمینان داشت که تفتیش آرا؛ بدون ملاحظات سیاسی انجام می‌شود. این گام نخست و مهم برای شروع تفتیش شش هزار صندوق سرنوشت‌ساز است.
2- دو ستاد انتخاباتی آن‌گونه که برای معرفی سه هزار صندوق مشکوک نامزد و ستاد رقیب توافق کرده است، نتایج تفتیش این شش هزار صندوق را نیز باید بپذیرند. اگر آن‌چنانکه دو طرف ادعا می‌کنند این صندوق اعراب‌های چشم‌گیری داشته باشند، در آن صورت ممکن است رأی قابل ملاحظه‌ای پس از تفتیش این صندوق‌ها باطل شوند. در آن صورت گام مهم برای از دست نرفتن توافق و همکاری فعلی؛ قبول نتایج تفتیش و حتی ابطال آرا زیر نظر یوناما و مفتشین بین‌المللی است.
3- شش هزار صندوقِ که قرار است جدی‌تر از صندوق‌های دیگر تفتیش شوند بالاتر از 3 میلیون رأی را در بر می‌گیرد. سه میلیون رأی از مجموع آرای که کمیسیون مستقل انتخابات در دور دوم اعلام کرده، بدون هیچ شکی بر نتیجه انتخابات تأثیرگذار است و ممکن است بررسی این شش هزار صندوق از نو بازنده و برنده انتخابات را معرفی کند. اما شرط اساسی این است که تفتیش این شش هزار صندوق؛ شفاف و بدون مداخلات و ملاحظات سیاسی انجام شود. اگر روند تفتیش و مکانیزم کار با این روحیه پیش برده شود که دوطرف از نتایج تفتیش ناراض نباشد، در آن صورت ممکن است این بررسی هیچ تأثیری بر نتیجه انتخابات نداشته باشد. اما اگر این تفتیش جدی و بدون ملاحظات سیاسی و تیمی انجام شود، در آن صورت ممکن است نتیجه انتخابات و برنده تغییر بخورد. این اولین نتیجه بررسی این «شش هزار» صندوق است. یعنی ممکن است بررسی این صندوق‌ها نتیجه انتخابات را تغییر دهد.
4- اما نکته مهم‌تر در مورد این «شش هزار» صندوق نیز وجود دارد. آیا این شش هزار صندوق تقلب را ثابت خواهد کرد؟ انتخابات ریاست جمهوری امسال با اتهام‌های گسترده‌ی روبرو شد. اسنادی را که ستاد اصلاحات و همگرایی از دست داشتن مقامات کمیسیون و مقامات بلند پایه دولتی منتشر کرد، مردم افغانستان و بسیاری رسانه‌ها ونهادهای خارجی که با بحث انتخابات افغانستان درگیر بودند را متقاعد کرد که سطح تقلب در انتخابات وسیع بوده و تقلب‌های سازمان یافته در دور دوم انتخابات صورت گرفته، اما پرونده این اتهام‌ها و ادعاها به کمیسیون شکایات انتخاباتی راجع نشد و این اتهام‌ها حتا اعتبار کار مسئولانه و بی طرفانه کمیسیون سمع شکایات انتخاباتی را نیز سلب کرد. اکنون اما بررسی و تفتیش بی طرفانه و مسئولانه این «شش هزار» صندوق تا حدودی صحت و ثقم این ادعاها را نیز ثابت خواهد کرد. اگر این بار بررسی‌ها بر اساس معیارهای تخنیکی و تجربه شده و در عین حال از سوی مرجع بی‌طرف به دور از غرض و مرض‌های سیاسی انجام شود، یک رُخ دیگر تفتیش جدی این شش هزار صندوق تعیین ضریب تقلب در انتخابات ریاست جمهوری خواهد بود. پس از تفتیش مشخص خواهد شد که آیا میزان مشارکت در شماری از ولایات جنوبی و شرقی واقعی بوده، یا این آمار و ارقام‌ها توسط تقلب ثبت شده است؟ و همچنان پس از این تفتیش؛ ممکن است مشخص شود که ادعاهای «اصلاحات و همگرایی» در مورد تقلب‌های سازمان یافته درست بوده یا این‌که این ستاد خودش بخشی بزرگ از تقلب را سازماندهی و اجرا کرده است.