با بالا رفتن بهای گاز در کابل، مقامها میگویند دلیل موجهی در این مورد وجود ندارد، اما تاجران ناروشن بودن سرنوشت سیاسی کشور را دلیل این امر عنوان کردهاند. قیمت دولتی گاز در حال حاضب فی کیلو ۵۵ افغانی است، اما در بازار تا یک هفته پیش یک کیلو گاز به ۶۰ افغانی فروخته میشد؛ حالا اما قیمت یک کیلو گاز به ۱۰۰ افغانی رسیده است.
مسافر قوقندی سخنگوی وزارت تجارت و صنایع به بیبیسی گفت: «هیچ دلیل موجهی نمیبینیم که قیمت گاز بلند برود». به گفته او تاجرانی که از «قانون و خدا بیخبرند» قیمت گاز را به صورت خودسرانه بالا میبرند تا سود بیشتری به دست آورند. در حالی به گفته او، پس از افزودن سود مورد توافق بین وزارت و بازرگانان بر اصل قیمت تمام شد گاز، در شهر کابل این ماده سوختی به دست مشتریان کیلوی ۵۵ افغانی باید برسد، اما «افراد فرصتطلب» گاز را تا بیشتر از دو برابر میفروشند.
او گفت که تاجران در بیرون از کشور هر تن گاز را ۴۰۰ تا ۴۲۰ دالر میخرند و وزارت تجارت توافق کرده که آنها علاوه بر قیمت تمام شد گاز در داخل کشور، در هر تن صد دالر سود بگیرند، اما تاجران فرصتطلب، گاز را در بازارهای داخلی به صورت عمده، تن هزار دالر میفروشند.
آقاق قوقندی افزود، تدابیری که دولت برای ثابت نگهداشتن بهای گاز روی دست گرفته، لغو مجوز تجارت گاز تاجران گرانفروش و قرار دادن اسامی آنها در “فهرست سیاه” است.
سخنگوی وزارت تجارت گفت، اگر این طرح موثر واقع نشد، این وزارت در مشورت با حقوقدانان روی طرح دیگری کار میکند که اگر شورای وزیران آن را تایید کند، واردات گاز در کنترل وزارت تجارت قرار خواهد آمد.
براساس آمار وزارت تجارت، نیاز افغانستان به گاز طبیعی دو صد تا سیصد هزار تن در سال است که به گفته آقای قوقندی، دولت خود توانایی آن را دارد که واردات گاز را به دست خود بگیرد. سخنگوی وزارت تجارت گفت که براساس طرح این وزارت، توزیع گاز در بازارهای داخلی به بخش خصوصی واگذار خواهد شد و اگر تاجران در این کار هم نتوانستند کار موثری انجام دهند، دولت توزیع آن را هم به دست خود خواهد گرفت. به گفته او، دولت در حال حاضر در هر ۳۴ ولایت کشور ذخایر گاز دارد و میتواند در توزیع گاز در بازارهای ولایات از آنها استفاده کند.
اما رحمالدین حاجی آقا، از مشاوران اتاق تجارت و صنایع گفت، دلایلی هست که باعث بالا رفتن قیمت گاز شده، از جمله طولانی شدن انتخابات و نامشخص بودن سرنوشت سیاسی کشور. او با اشاره به حریق شدن صدها تانکر مواد سوخت در حومه غرب کابل، گفت: «سرمایه تاجر یا راکد مانده یا به بیرون منتقل شده است. وضعیت امنیتی خراب شده و ناامنی به دروازههای کابل رسیده است. تاجر نمیفهمد که سرمایه خود را به کار اندازد یا نه.»
او افزود که دلیل دیگر این است که بخشی از گاز وارداتی به کشورهای همسایه دوباره صادر میشود که دولت باید برای ثابت نگهداشتن قیمت گاز جلو خروج گاز وارداتی را بگیرد. حاجی آقا گفت کاری که از دست تاجران بر میآید، این است که گاز وارد بازار کند و تا حال این کار را هم کرده است.
او افزود که سازمان صنفی تاجران، از تاجران خواسته که گاز بیشتری وارد کنند و ممکن است که قیمت گاز تا هفته دیگر کاهش یابد.
اما مشتریان گاز دولت را مقصر میدانند. یک خریدار گاز گفت که دولت کنترلی بر بازار گاز ندارد اگر گاز به کیلویی صد و ده افغانی برسد، نمیتواند گاز بخرد. خریداری دیگر گفت که روزی دو صد افغانی درآمد دارد و با این درآمد نمیتواند گاز و سایر نیازمندیهای روزانه خود را تامین کند.
مالک یک نانوایی گفت که بالا رفتن گاز بر قیمت نان اثر گذاشته است. او افزود که هفته گذشته هر بالون ۴۰ کیلویی گاز را هزار و ۶۰۰ افغانی میخرید اما این هفته ۲۸۰۰ افغانی میخرد. در حال حاضر گاز از مواد سوخت اصلی خانوادهها، نانواییها، حمامها و بعضی کارخانهها است. هنوز نیروی برق در حدی نیست که جایگزین گاز شود. بیشتر مناطق کشور اصلا به برق دسترسی ندارد.