وزارت تحصیلات عالی طرح بازگشایی دانشگاه‌ها را به‌تازگی منظور کرده است. این طرح براساس اصول طالبان تهیه شده است. مطابق این طرح، درس‌های حضوری دانشگاه‌های خصوصی از روز دوشنبه (۱۵ سنبله) آغاز می‌شود.
این طرح از سوی اتحادیه دانشگاه‌ها و مؤسسات تحصیلات عالی خصوصی در مورد بازگشایی نهادهای تحصیلی و جداسازی نظام مختلط تحصیلی به خواست وزارت تحصیلات عالی تهیه شده و از سوی این وزارت منظور شده است.
براساس این طرح همه کارمندان، استادان و دانشجویان دانشگاه‌ها و مؤسسات تحصیلات عالی خصوصی مکلف به رعایت حجاب شرعی هستند. در طرح بازگشایی دانشگاه‌ها مطابق به اصول طالبان، به نوع حجاب اسلامی و رنگ آن نیز پرداخته شده است. در این طرح، حجاب، پوشش رسمی تمام دختران و زنان در نظام تحصیلی است و رنگ آن نیز سیاه تعریف شده است.
مواد مندرج در این طرح که طی مکتوب شماره ۱۴۶ وزارت تحصیلات عالی در دهم سنبله سال روان صادر شده است، نشان می‌دهد که دانشگاه‌ها و مؤسسات تحصیلات عالی خصوصی، باید صنف‌های جداگانه برای دانشجویان پسر و دختر در نظر بگیرند.
پرده‌ی شرعی یا توهین به هزاران استاد
در طرح بازگشایی دانشگاه‌ها مطابق به اصول طالبان آمده است: «دانشگاه‌ها و مؤسسات تحصیلات عالی که صنف‌های جداگانه برای دختران و پسران دانشجو تهیه نمی‌توانند، مکلف‌اند که وقت درسی دانشجویان پسر و دختر را از هم جدا کنند.»
براساس این طرح، صنف‌هایی که بیشتر از ۱۵ دانشجوی دختر دارد، باید از دانشجویان پسر جدا شود و صنف‌هایی که کم‌تر از ۱۵ دانشجوی دختر دارد، با پرده‌ی شرعی «پارتیشن» شود تا دختران جدا از پسران براساس اصول شرعی-اسلامی تحصیل‌شان را ادامه دهند.
افزون به این، در این طرح تصریح شده که دانشگاه ها باید برای تدریس دانشجویان دختر استادان زن را مؤظف کنند و در صورت نبود استادان زن، استادان مرد سالخورده که دارای شهرت نیک باشند، بگمارند.
طبق آمار وزارت تحصیلات عالی در کشور حدود ۱۳۱ دانشگاه و موسسه تحصیلات عالی خصوصی وجود دارد.
موانع اصلی برای تطبیق
در همین حال شماری از مسئولان می‌گویند که برای بازگشایی دانشگاه‌ها در تلاش آماده‌سازی نظام تحصیلی طبق اصول طالبان‌اند، اما شماری از استادان و کارشناسان می‌گویند که برای عملی‌کردن طرح بازگشایی دانشگاه‌ها طبق اصول طالبان با مشکلاتی مواجهند.
آنان اضافه می‌کنند عملی‌کردن طرح طالبان برای نظام تحصیلی، با توجه به شرایط کنونی و مشکلات موجود کیفیت آموزش را در افغانستان به‌شدت پایین می‌آورد و به مرور مانع تحصیل دختران می‌شود.
علی محبی یکی از استادان دانشگاه می‌گوید که طرح وزارت تحصیلات عالی طالبان برای دانشگاه‌ها مبنی بر تنظیم اوقات زمانی، تقسیم صنوف و یا پرده‌کشیدن براساس جنسیت بیشتر از این‌که توجیه دینی داشته باشد، مبین و معرف جایگاه زنان در باورهای امارتی‌شان است و فریب.
به گفته‌ی آقای محبی، این طرح به‌دور از واقعیت‌های عینی کنونی است و در افراطی‌ترین کشورهای اسلامی نیز واقعیت عینی ندارد. استاد محبی تصریح می‌کند که سکتور آموزش برای تطبیق این طرح با کمبود شدید منابع مواجه است. کمبود صنوف درسی، کمبود استاد، نبود منابع کافی مالی و تجهیزات لابراتواری از جمله مشکلات است و هزینه‌های مالی زیادی می‌طلبد.
افزون به این، زرقا یفتلی می‌گوید که فشار هزینه‌های مالی که در پی عملی کردن این طرح به دوش خانواده‌ها می‌افتد، در نهایت سبب محروم‌شدن شمار زیادی از ادامه تحصیل می‌شود.
خلاف معیارهای اکادمیک
در همین حال، دانشگاه خصوصی گوهرشاد با نشر اعلامیه‌ای در صفحه فیس‌بوکش نگاشته است که این دانشگاه برای شروع درس در ۱۵ سنبله آماده است. در اعلامیه‌ی این دانشگاه از تمامی دانشجویان و استادان خواسته شده است که مطابق به رهنمود طالبان در تاریخ ذکرشده به این دانشگاه حاضر شوند.
طبق اعلامیه، رعایت حجاب اسلامی برای تمام دانشجویان دختر و استادان زن الزامی است و ورودی A برای پسران و ورودی B برای دختران مشخص شده است.
در اعلامیه‌ی این دانشگاه تصریح شده است که برای حضور خانم‌ها و آقایان فضای جداگانه تفکیک شده است. در اعلامیه همچنان از دختران دانشجو خواسته شده است که ۵ دقیقه قبل از شروع درس در صنف‌ها حاضر شوند و پسران سر ساعت درس در صنف حضور یابند.
در همین حال شماری از دانشجویان می‌گویند جدا کردن صنف‌های دانشجویان دختر و پسر خلاف معیارهای اکادمیک است. یکی از این دانشجویان می‌گوید تطبیق این فیصله برای شماری از دانشگاه‌ها ممکن نیست: «دانشگاهی که ما درس می‌خوانیم، راه جداگانه ندارد. دهلیزهای مشترک دارد. صنف اضافه هم ندارد.»
زرغونه دانشجوی سال دوم رشته کمپیوترساینس یکی از دانشگاه‌های خصوصی می‌گوید که جدا کردن صنوف درسی در شرایط فعلی به نفع دانشجویان نیست: «تعدادی از استادان دانشگاه‌ها که تجربه‌ی تدریس را داشتند، از ترس طالبان به خارج از کشور رفته‌اند. مثلا چند استاد ما رفته‌اند و شماری که مانده‌اند، توانایی تدریس را ندارند.»
به گفته‌ی او، به‌دلیل محدودیت‌ها و باورهای سنتی زنان نتوانسته‌اند مانند مردان تحصیل کنند و در شرایط کنونی استادان زن که به سطح دانشگاه تدریس بتوانند به اندازه‌ی کافی نیست و یک استاد معمولی کمپیوتر نمی‌تواند به سطح دانشگاه و مطابق به معیارهای کنونی کمپیوترساینس را تدریس کند.
علی محبی که در یک دانشگاه خصوصی تدریس می‌کند می‌گوید که استادان سالخورده توانایی تدریس مطابق به تقاضای امروز را ندارند: «استادان سالخورده شاید تجربه‌ی زیاد در تدریس داشته باشند، اما توانایی تدریس را مطابق نیازهای کنونی و ابزارهای نوین ندارند. شماری آنان استفاده از تکنولوژی را بلد نیستند.»
مسئولان در اتحادیه دانشگاه‌های خصوصی نیز می‌پذیرند که برای عملی‌سازی این طرح دانشگا‌ها با مشکلات مواجه است.
شی‌انگاری زنان و توهین به کرامت انسان
افزون به این، شماری از استادان دانشگاه می‌گویند که این طرح، شخصیت هزاران استاد را زیر سؤال برده است. آقای محبی می‌گوید: «یعنی چه که برای جلوگیری از فساد اخلاقی صنف را جدا می‌کند و یا این که استادان زن را مشخص می‌کند که تدریس کند. استادان مرد حیوان نیستند که غرایز جنسی‌شان را کنترل نتوانند و…»
شماری از شهروندان طرح بازگشایی دانشگاه طبق اصول طالبان را طرح مغرضانه و فریبکارانه می‌خوانند که در صدد حذف زنان‌اند.
ستاره فرهاد می‌گوید: «این طرح برای فریب دادن و خاموش کردن صدای زنان است. در حال حاضر طالبان زیر نظر جهان است و هر حرکتش ممکن است جهان را از پذیرفتن دولت طالبان باز بدارد، بنابراین طالبان این طرح نمادین را برای فریب ارائه کرده‌اند. اگر واقعا طالبان به حقوق زنان احترام می‌گذارند چرا در دولت برای زنان سهم قایل نیست، چرا در ادارات دولتی؟»
بهار سهیلی، فعال حقوق زن و کنشگر اجتماعی، طرح بازگشایی دانشگاه‌ها مطابق به اصول طالبان را مضحک می‌داند و می‌گوید که طالبان به‌نظر خودشان آزادی فوق‌العاده زیادی به زنان داده‌اند، درحالی‌که این طرح را تنها برای به‌دست‌آوردن مشروعیت دولت‌شان ترتیب کرده‌اند: «طالبان به‌عنوان یک گروه تروریستی و بنا بر آموزه‌های بسیار بنیادگرایانه‌ای که از نسخه‌ی به‌شدت افراطی و نادرست اسلام دارند هیچ‌گاه نمی‌توانند زنان را به‌عنوان انسان‌هایی برابر به رسمیت بشناسند. در قاموس این گروه به‌شدت تندرو حتا کلمه «زن» وجود ندارد.»
علی توانا، جامعه‌شناس و استاد دانشگاه می‌گوید که جداسازی دختران و پسران اشتباه است که عواقب آن چیزی جز ترویج خشونت، تبعیض جنسیتی، سنتی‌سازی در پی ندارد. به باور او این طرح انسانی نیست و خشونت و مردسالاری را نهادینه می‌کند.
به گفته‌ی آقای توانا، طرح بازگشایی دانشگاه طبق اصول طالبان، فضای اکادمیک را تبدیل به مسجد و محل عبادت می‌کند و آخرش به اسلامیزه ساختن همه‌چیز منتهی می‌شود.
توانا تصریح می‌کند که جامعه‌ی مردسالار افغانستان، نیازمند تولید مدرک نه، بلکه نیازمند یادگیری اصول زندگی است: «توسعه یک کشور و ملت در گروه آزادی و حضور زنان در آن جامعه است. به هر میزانی که زنان در جامعه حضور پررنگ‌تر داشته باشد، احساس امنیت و توسعه بیشتر به میان می‌آید. اما این طرح نگاه به زنان را بیشتر شی‌واره می‌سازد و به خشن‌سازی و خشونت‌پروری جامعه کمک می‌کند.»
حجاب اسلامی
درحالی‌که افراد منسوب به گروه طالبان، مردم را به‌دلیل نوع پوشش مورد آزار و اذیت قرار داده‌اند، به یک خبرنگار نیز در مورد نوعیت پوشش لباس او تذکر و اخطار داده‌اند. افراد منسوب به طالبان به این خبرنگار گفته‌اند که نباید لباس کفار را به تن کند. آنان از این خبرنگار خواسته‌اند که لباس اسلامی (لباس افغانی) بپوشد و اگر او این تذکر را نادیده بگیرد، عواقبی بدی برایش خواهد داشت. این واقعه در سی‌ام ماه اسد در ایستگاه گولایی دواخانه در شهر کابل رخ داده است.
در نهم سنبله در نزدیکی حوزه سیزدهم امنیتی در غرب کابل، یکی از شهروندان به‌دلیل نپوشیدن لباس افغانی مورد لت‌وکوب افراد مسنوب به گروه طالبان قرار گرفته است.
منسوبان طالبان، بعد از لت‌وکوب این شهروند، لباسش را با چاقو پاره می‌کنند و به او دستور اکید می‌دهد که لباس کفار را نپوشد.
همچنان گزارش‌های تأییدنشده از غزنی می‌رساند که افراد منسوب به طالبان دو نفر از شهروندان این ولایت را به‌دلیل رعایت‌نکردن حجاب اسلامی محکمه کرده و کشته‌اند.
این در حالی است که به باور افراد گروه طالبان برقع برای زنان و پیراهن و تنبان برای مردان حجاب اسلامی است. از دید افراد این گروه که ما با آنان صحبت کرده‌ایم کت و شلوار، یخن قاق و پتلون و بلوز لباس کفار است و نباید مسلمان آن را به تن کنند.
طرح بازگشایی دانشگاه‌ها طبق اصول طالبان درحالی‌که بر حجاب اجباری تأکید می‌کند، اما ذبیح‌الله مجاهد، سخن‌گو و سرپرست وزارت اطلاعات و فرهنگ این گروه می‌گوید که تاکنون در هیچ موردی قواعدی وضع نکرد است: «ما نمی‌توانیم قواعدی را که مردم در مورد آن حرف می‌زند تأیید کنیم، در واقع تا زمانی که نظام مشخص نباشد قانونی از آدرس امارت اسلامی وضع نمی‌شود.»
اما معاون اتحادیه دانشگاه‌های خصوصی تأکید می‌کند که این طرح براساس خواست سرپرست‌وزیر طالبان و کمیسیون تحصیلات عالی این گروه ترتیب و منظور شده است.