با آن‌که کابینه‌ی سرپرست طالبان اعلام شد و سرپرستان به کارشان آغاز کرده‌اند، اما ریاست پاسپورت هنوز در بی‌سرنوشتی قرار دارد و باز نشده است. این امر متقاضیان پاسپورت را نگران کرده است. بیشتر از همه دانشجویان و بیمارداران افغان را با مشکل مواجه کرده‌اند.
شماری از دانشجویانی که بورسیه‌های تحصیلی دارند به‌دلیل بسته‌ماندن ریاست پاسپورت و نبود پروازها در افغانستان و کشورهای میزبان بی‌سرنوشت و نگران‌اند. آنان می‌گویند که نیاز دارند تا گذرنامه‌های‌‌شان را تمدید کنند، اما به علت بسته‌بودن ریاست پاسپورت و نبود پرواز در حالی در افغانستان و سایر کشورها بی‌سرنوشت مانده‌اند که درس‌های‌شان در کشورهای میزبان آغاز شده است.
طبق آمار رسمی وزارت تحصیلات عالی، در حال حاضر بیش از ۱۷ هزار دانشجوی افغان در مقاطع لیسانس، ماستری و دکترا در سایر کشورها در حال تحصیل‌اند.
بی‌سرنوشتی دانشجویان
پس از سقوط حکومت محمداشرف غنی به‌دست طالبان، فعالیت تمامی ادارات دولتی به‌ویژه ریاست پاسپورت به حالت تعلیق در‌آمد و سفارت‌خانه‌ها در کابل بسته شد. طالبان از‌سرگیری دوباره ادارات دولتی را مشروط به تشکیل کابینه و اعلام حکومت دانستند و سفارت‌ها نیز به ثبات سیاسی و امنیت.
اکنون با وجودی که کابینه‌ی سرپرست طالبان اعلام شده است، اما ریاست پاسپورت و شماری از نهادهای کلیدی هنوز به‌طور رسمی به فعالیت آغاز نکرده‌اند. به همین ترتیب شمار زیادی از سفارت‌خانه‌ها در کابل مسدود است.
این نابه‌سامانی‌ها هزاران شهروندان به‌ویژه دانشجویان را با چالش‌های زیادی مواجه کرده است. شماری از دانشجویانی که منتظر بازشدن ریاست پاسپورت و آغاز فعالیت پروازها هستند، می‌گویند که اگر پاسپورت‌های‌شان تمدید و پروازها آغاز نشوند، زحمت و سرمایه‌گذاری سال‌های‌شان برای ادامه‌ی تحصلات عالی به سطح جهان به هدر می‌رود؛ زیرا آنان در بی‌سرنوشتی مطلق قرار دارند.
پرویز، دانشجوی سال اخر رشته روابط بین‌الملل در مقطع لیسانس در یکی از دانشگاه‌های کشور هند در حالی در افغانستان بند مانده است که درس‌های حضوری او آغاز شده است. او می‌گوید: «به‌دلیل شیوع موج سوم کرونا در هند، دانشگاه تعطیل شد و ما به افغانستان آمدیم، متأسفانه درس‌های ما حالا آغاز شده است و ما در کابل مانده‌ایم.»
او اضافه می‌کند که شماری از دانشجویان پاسپورت‌های‌شان نیاز به تمدید دارد و شماری نیز به‌دلیل نبود پرواز در افغانستان مانده‌اند: «سفارت هند هم بسته است. هیچ راهی نیست. ما صدها هزار افغانی برای تحصیلات مصرف کردیم، اما حال…»
عکس از رسانه‌های اجتماعی
شماری دیگر از دانشجویان افغان نیز در پی سقوط حکومت محمداشرف غنی به‌دست طالبان و به رسمیت شناخته‌نشدن حکومت طالبان از سوی جامعه‌ی جهانی در کشورهای میزبان بی‌سرنوشت مانده‌اند.
رحمان تا ده روز دیگر قرار است که مدرک کارشناسی ارشدش را از کشور هندوستان بگیرد. او می‌گوید: «در بورسیه تحصلی ICCR 2019-2021 کشور هندوستان کامیاب شده بودم و دو سال دوره‌ی ماستری خود را در بخش فیزیک موفقانه تمام کردم و دانشگاه ما آماده‌ی پذیرش من برای ادامه‌ی تحصیل به درجه دکترا است ولی، متأسفانه حمایت‌کننده‌ی مالی ندارم و مانند صدها نفر بی‌سرنوشت هستم.»
لطف‌الله که سال پار بورسیه تحصیلی در مقطع ماستری در بخش فیزیک به‌دست آورد، اما به علت بیماری کرونا و بسته‌بودن مرزها ناگزیر شد تا یک سال دوره‌ی آموزش زبان را به گونه‌ی آنلاین بخواند. اکنون باید برای تحصیل به روسیه برود، اما به‌علت تمدیدنشدن پاسپورتش از این سفر بازمانده است.
او می‌گوید: «صدای ما را هیچ کس نمی‌شنود. مشکل ما بسیار جدی است، گذشته از این‌که دوره‌ی آموزش زبان را ما آنلاین گذراندیم، بسیار چالش‌های زیاد داشتیم.»
طبق آمار رسمی وزارت تحصلات عالی، بیش از ۱۷ هزار افغان به‌شمول شماری از دختران در بیش از چهل کشور جهان دانشجویند. با سقوط حکومت به‌دست طالبان شمار زیادی از این دانشجویان اکنون در بی‌سرنوشتی به‌سر می‌برند.
برخی از آنان می‌گویند که درس‌های‌شان از چهار هفته بدین‌سو آغاز شده است و اگر پاسپورت‌شان تمدید نشود، از برنامه‌های آموزشی محروم خواهند شد.
ضمیر رحمانی، یکی از این دانشجویان می‌گوید: «ما باید پاسپورت‌های خود را هر چه عاجل تمدید کنیم تا به ما ویزه بدهد که از درس‌های خود نمانیم.»
یکی دیگر از این دانشجویان می‌گوید: «سال‌ها زحمت بکشی تا بورسیه بگیری و تحصیل کنی و بتوانی به افغانستان کار کنی، اما اکنون از دست خواهیم داد. کاش من تنها بودم بیشتر از سه‌صد محصل بی‌سرنوشت خواهیم شد.»
طرزالعملی برای اعزام دانشجویان به خارج وجود ندارد
منابع می‌گویند که سالانه به‌گونه‌ی میانگین تا دوهزار دانشجوی افغان برای ادامه‌ی تحصیل در مقطع‌های لیسانس، ماستری و دکترا به کشورهای خارج از جمله روسیه، هند، ایران، چین، پاکستان، ازبیکستان، جاپان، ترکیه و شماری دیگر از کشورها می‌روند.
به‌گفته‌ی منابع، اکنون نه‌تنها این روند در ابهام است، بل‌که سرنوشت شمار دانشجویانی که سال‌های گذشته برای ادامه‌ی تحصیلات عالی به خارج از افغانستان رفته‌اند، نیز نامشخص است.
منابع همچنین می‌گویند که در بیست سال گذشته، بیش از چهل‌هزار دانشجو از بورسیه‌های آموزشی بهره‌مند شده‌اند.
در همین حال، طالبان می‌گویند که تلاش‌ها برای فراهم‌سازی زمینه‌های آموزشی و نیز جذب دانش‌آموختگان به نهادهای دولتی مطابق به شریعت اسلامی ادامه دارد.
بلال کریمی، دستیار ذبیح‌الله مجاهد، سخن‌گو و معین وزارت اطلاعات و فرهنگ طالبان می‌گوید که هنوز طرزالعملی سازگار با شریعت اسلامی برای اعزام دانشجویان به کشورهای خارج برای ادامه‌ی تحصیل وجود ندارد، اما کار روی آن جریان دارد و به‌زودی این مشکلات حل خواهد شد.
کریمی گفت: «هنوز درباره‌ی اعزام دانشجو به خارج جزئیات نیست، اما کارهای تخنیکی برای حل مشکلات دانشجویان سابق جریان دارد و تا فعلا در حدود ۹۸ درصد مشکلات حل شده است و به‌زودی سایر مشکلاتی که مربوط به پاسپورت و پروازها است حل می‌شود.»
در میان دانشجویانی که در بی‌سرنوشتی به‌سر می‌برند، دختران نیز شاملند. طالبان می‌گویند که تاکنون طرزالعمل سازگار با شریعت اسلامی برای ادامه‌ی تحصیل و تعلیم دانشجویان و دانش‌آموزان دختر تکمیل نشده است تا آنان برای ادامه‌ی آموزش مصون در مکاتب و دانشگاه‌ها بازگردند، اما کار جریان دارد.
بلال کریمی در پاسخ به این‌که آیا در گذشته دختران در نظام آموزشی مورد تعرض قرار داشته‌اند، تأکید کرد: «متأسفانه در سابق ماحول مصون (برای حضور داختران) مطابق به شریعت اسلامی مطمئنی و اطمینان‌بخش نبود.»
این دانشجویان تأکید می‌کنند که اگر به چالش‌های‌شان به‌زودی رسیدگی نشود، بی‌سرنوشت خواهند شد. کاری که به گفته‌ی آنان جبران‌ناپذیر خواهد بود.
با این حال، کابینه‌ی سرپرست طالبان روز دوشنبه به وزارت داخله دستور داده است که روند توزیع پاسپورت و تذکره را دوباره آغاز کند.