اوکراین از زمین و آسمان زیر «هجوم» گسترده نظامی روسیه قرار دارد و شمار زیادی از اوکراینیها از کشورشان فرار کردهاند. اما گروهی از پناهجویان افغان در بیسرنوشتی مطلق بهسر میبرند و هیچ روزنهی امیدی برای ترک اوکراین ندارند و خطر مرگ در کمینشان است.
با تسلط طالبان بر افغانستان، شماری از افغانها در پروازهای تخلیه از ترس حاکمیت طالبان به اوکراین رسیدند تا عازم کشورهای اروپایی یا امریکایی شوند. اما آنان خوشاقبال نبودند؛ جنگ در اوکراین نیز دامنشان را گرفت.
پناهجویان افغان راه فراری ندارند و در جنگ گیر ماندهاند. آنان صبح را با صدای شلیک و انفجار بیدار و شب را با اضطراب و نومیدی سر میکنند.
معصومه با سقوط حکومت در پروازهای تخلیه به مانند هزاران تن دیگر افغانستان را ترک کرد و به اوکراین رسید و در آنجا پناهنده شد.
او حالا در کمپ پناهجویان در کییف پایتخت به سر میبرد، اما در صحبت با روزنامه اطلاعات روز میگوید که هر لحظه مرگ و کشته شدن در حملات نیروهای روسی را حس میکند: «اینجا [کییف] وضعیت خیلی خراب است و هر لحظه احتمال قطع شدن انترنت وجود دارد. ما از دست طالبان فرار کردیم و نمیفهمیدیم که آرامش ما در اوکراین دوام پیدا نمیکند و بار دیگر جنگ را میبینیم.»
او پناهجویان افغان را آسیبپذیرترین قشر میداند که نه حمایت حکومت خودی را دارند و نه هم جامعه جهانی برای بیرون کشیدنشان از اوکراین اقدام خواهد کرد: «ما در اوکراین گیرماندهایم و امیدواریم که بتوانیم به رومانی برویم تا جان ما محفوظ بماند.»
معصومه در یکی از نهادهای خصوصی در کابل کار میکرد و با فشار نظامی طالبان و دستیابی به قدرت از طریق زور، آواره و بیوطن شد. او طالبان را مسئول وضعیت کنونی خود میداند که با روی کار آمدن در قدرت، از افغانستان فرار کرده است.
برخی از پناهجویان افغان در اوکراین به روزنامه اطلاعات روز گفتهاند که روزبهروز دامنهی جنگ و حملات روسیه شدت مییابد و این جانشان را به خطر جدی مواجه خواهد کرد.
آمار مشخصی از شمار پناهجویان افغان گیرمانده در اوکراین وجود ندارد.
فراموش شدگان
پناهجویان افغان در اوکراین تصور میکنند که هیچ راه گریزی در مقطع کنونی وجود ندارد و توجه اتحادیه اروپا به شهروندان اوکراین است.
در میان پناهجویان افغان، دانشجویانی هم هستند که هم از ادامه تحصیل محروم شدهاند و هم پولی برای خروج از اوکراین در جیب ندارند.
فیروز احمدی، یکی از دانشجویان افغان در کییف است و از شدت گرفتن بیشتر جنگ نگران است و به همین خاطر میخواهد که اوکراین را به مقصد اروپا ترک کند.
او به روزنامه اطلاعات روز میگوید که جهانیان باید به پناهجویان گیرمانده در اوکراین، نیز توجه کنند: «طالبان به افغانستان کنترل دارند و ما نمیخواهیم که به کشور خود برگردیم. سیاست کشورهای اروپایی با تبعیض با انسانها برخورد میکند و به ما اجازه نمیدهند که به آن کشورها برویم، اما به اوکراینیها اجازه میدهند.»
او از روزی میترسد که با تأخیر در خروج و کمکرسانی، شماری از پناهجویان افغان قربانی جنگ در اوکراین شوند.
اعضای خانواده برادر صحرا کریمی، رییس سابق «افغانفلم» نیز در اوکراین گیرماندهاند و اکنون در سفارت اسلواکی در اوکراین پناه گزیدهاند.
خانم کریمی به روزنامه اطلاعات روز میگوید که خانوادهی برادرش پس از سقوط کابل با همکاری دولت اوکراین از افغانستان خارج شد و قرار بود، تا زمان طی مراحل ویزای کانادا در اوکراین بمانند، اما جنگ در گرفت و خروج از این کشور را دشوار کرد.
او امیدوار است که هر چه زودتر اعضای خانواده برادرش از اوکراین کشیده شوند: « بلاخره بعد از پیگیریهای ممتد، با همکاری دوستان اسلواکیام، وزارت خارجه اسلواکی، سفارت اسلواکی در کییف را متقاعد کردیم که آنان [خانواده برادر من] را از کییف خارج کنند و به اسلواکی بیاورند. اکنون خانواده برادرم در سفارت اسلواکی به همراه خبرنگاران اسلواکی هستند و منتظر فرصت مناسبی هستند تا از اوکراین خارج شوند. در آغاز جنگ به مدت یک شبانهروز از آنان بیخبر بودم.»
با شدت گرفتن جنگ در اوکراین، شماری از انجوها در بدل پول، کسانی که خواسته باشند از اوکراین خارج شوند را همکاری میکنند. اما هیچ تضمینی مبنی بر همکاری این انجوها برای خروج از اوکراین وجود ندارد و به همین خاطر، بسیاری از پناهجویان افغان ریسک نمیکنند تا به این انجوها مراجعه و پول پرداخت کنند.
پرداخت هزینهی سنگین مبنی بر خروج از اوکراین با همکاری انجوها، برای بسیاری از پناهجویان غیر ممکن است؛ چرا که آنان پول کافی ندارند.
درخواست طالبان
حکومت سرپرست طالبان خواستار خویشتنداری طرفهای درگیر در جنگ اوکراین شده است.
در اعلامیهی وزارت خارجه طالبان آمده است که آنان وضعیت اوکراین را از نزدیک زیر نظر دارند و از تلفات احتمالی غیرنظامیان نگران هستند.
در این اعلامیهی تأکید شده است که حکومت سرپرست طالبان براساس سیاست بیطرفی، از روسیه و اوکراین میخواهد که بحران کنونی را از طریق گفتوگو حلوفصل کنند.
طالبان در حالی این موضعگیری را در قبال گفتوگو برای حل بحران اوکراین میکنند که خودشان به درخواست جامعه جهانی مبنی بر مذاکره برای سهیم شدن در قدرت تمکین نکردند و از طریق گزینهی نظامی افغانستان را تصرف کردند.
حکومت سرپرست طالبان در این اعلامیه با اشاره به حضور شهروندان افغان، بهشمول دانشجویان در اوکراین، تأکید کرده است که از تمامی امکانات و ارتباطات برای انتقال پناهجویان افغان به مکان مصئون تلاش خواهد کرد.
اما برخی از پناهجویان افغان در اوکراین به روزنامه اطلاعات روز گفتهاند که تاکنون هیچ تلاشی از جانب حکومت طالبان صورت نگرفته و احتمالاً نخواهد گرفت.
نزدیک به هفت ماه از قدرتگرفتن دوباره طالبان در افغانستان پس از دو دهه میگذرد، اما در این مدت هیچ کشور آنان را به رسمیت نشناخته است. با این وجود، حکومت طالبان مشروعیت جهانی ندارد تا جهان به صدای طالبان مبنی بر کمک به پناهجویان افغان گیرمانده در اوکراین گوش بدهد.
حمله نظامی گسترده روسیه به اوکراین به سرخط اصلی خبرها در جهان قرار گرفته است و اغلب کشورهای جهان از این لشکرکشی ولادیمیر پوتین، رییسجمهور، روسیه خشمگین هستند. اعتراض به این اقدام پوتین نه تنها در سطح جهان، بلکه در داخل این کشور نیز ادامه دارد. برخی از شهروندان روسیه از تحریمهای شدید اروپا و امریکا نگران هستند و هراس از عمیقتر شدن بحران اقتصادی و افزایش بیکاری دارند.
لشکرکشی عظیم پوتین به اوکراین، بحران مهاجرت جدید را در سطح جهان شکل میدهد و پذیرش پناهندگی برای اوکراینیها در اروپا و امریکا آسان، اما برای پناهجویان افغان ساکن اوکراین، غیرممکن یا گذر از هفتخوان رستم خواهد بود.