یک سالگی حمله به مکتب سیدالشهدا؛ یادبود قربانیان

حسن ادیب

پارسال، در تاریخ ۱۸ ثور، ساعت ۴:۲۰ دقیقه مکتب «سیدالشهدا» در غرب کابل، هدف سه حمله‌ی انفجاری بزرگ قرار گرفت. دیروز در یک سالگی آن سه انفجار، تعدادی از دانش‌آموزان و معلمین مکتب سیدالشهدا و جمعی از خانواده‌های قربانیان آن حمله‌ها گرد هم آمدند و یک سالگی کشته و زخمی‌شدن عزیزان‌شان را مراسم گرفتند.

مراسم، تقریبا یک روز تمام جریان داشت. پیش از ظهر، در داخل یکی از صنف‌های درسی مکتب مراسم ختم قرآن، به نمایش‌گذاشتن بعضی اشیای باقیمانده از کشته‌شده‌ها و شمع‌افروزی بود. بعد از ظهر، تجمع دانش‌آموزی بود و جمعی از دختران زخمی و آسیب‌دیدگان روانی آن حادثه، گرد هم آمده بودند و به یاد جای خالی هم‌صنفی‌های‌شان شمع‌افروزی کردند.

۳ انفجار بزرگ

سمیه، پارسال دانش‌آموز صنف دهم بوده است. او می‌گوید تنها چند دقیقه پیش از انفجار بود که به خاطر عید فطر، مکتب رخصتی داده بود. او و دو هم‌کلاسی‌اش، هر سه دست‌به‌دست از مکتب بیرون شده‌اند. پیش دروازه‌ی بیرونی مکتب هنوز شلوغ نبوده است. تا این سه کمی از دروازه‌ی بیرونی مکتب دورتر می‌رسند، دختران دیگر هم به دروازه می‌رسند و شلوغ می‌شود. سمیه می‌گوید صدایی آمد که همه‌جا تاریک شد. او دیگر خبر ندارد. فقط زمانی به هوش می‌آید که هر دو هم‌کلاسی‌اش نیست. آن هر دو، کشته شده بودند.

آترینا، یکی از دختران آسیب‌دیده‌ی روانی آن حادثه می‌گوید، تا نزدیک یک سالگی از سهیلا بی‌خبر بوده است. به خاطر مشکلات روانی او، خانواده‌اش همیشه احوال تندرستی دیگران را برایش می‌رسانده‌اند. می‌گوید چندی پیش مادربزرگ سهیلا را روی سنگ گوری می‌بیند. می‌پرسد این باید قبر بستگان شما باشد؟ می‌گوید آره قبر سهیلا است.

آمار کشته‌ها و زخمی‌ها

آمارهایی که از کشته‌ها و زخمی‌های این مکتب تا اکنون بیرون شده است، کمابیش تفاوت‌هایی دارد. یکی هم به این دلیل که بعضی از زخمی‌ها بعدها وفات کرده‌اند و از بعضی زخمی‌ها و کشته‌شده‌ها هم کسی اصلا خبر نیست.

آماری را اما که خانم سکینه خاوری سرپرست فعلی این مکتب می‌گوید، در آن سه انفجار، ۶۹ نفر کشته و بیشتر از ۲۸۰ نفر زخمی شده بودند. از آن میان، ۶ نفر از کشته‌شده‌ها رهگذر و بقیه‌ی ۳۵۰ قربانی دیگر دختران دانش‌آموز بوده‌اند.

مکتب سیدالشهدا جمعا ۱۳۲ صنف درسی داشته است. اکثر قربانیان آن سه انفجار اما از دو صنف ۷ و ۱۱ بوده‌اند. بنا به قول سرپرست فعلی مکتب، ۲۵ نفر دختر کشته‌شده تنها از یک صنف یازدهم بوده‌اند.

وعده‌های فراموش‌شده‌ی حکومت پیشین

1. پس از آن سه انفجار، حکومت پیشین وعده داده بوده که در قسمت تداوی زخمی‌ها به شفاخانه‌ها دستور می‌دهند که مجروحین آن حادثه را رایگان تداوی کنند. شفاخانه‌ها اما رایگان تداوی نکرده‌اند.
2. در قسمت تأمین امنیت آن مکتب، وعده داده بوده که هزینه فراهم می‌کند تا مسئولین مکتب گارد امنیتی بگیرند. این نیز عملی نشده بود.
3. پس از انفجار، حکومت پیشین وعده داده بوده که برای تأمین امنیت مکتب، اسلحه فراهم می‌کند. سومین وعده نیز عملی نشده بود.
4. مکتب سیدالشهدا در تمام آن ۱۳۲ صنف درسی حدود ۷۵۰۰ دانش‌آموز داشته است. این تعداد دانش‌آموز، ۱۱۶ معلم کم‌بود داشته‌اند. حکومت پیشین وعده داده بوده که تمام ۱۱۶ بست خالی این مکتب را تکمیل می‌کند. از جانب حکومت اما حتا یک معلم نیز اضافه نشده بود.

از میان مشکلات متعددی که این مکتب درگیر آن بوده است، تنها کاری که حکومت پیشین برای این مکتب کرده بود این بوده است که به خاطر ازبین‌بردن آثار انفجار، صنف‌های خراب‌شده‌ی ناشی از انفجار را ترمیم و دیگر صنوف را نیز از نو رنگ‌کاری کرده بود.

تأثیر روانی انفجار بر دانش‌آموزان

خانم خاوری می‌گوید که در امتحانِ پس از انفجار، به‌طور کلی از هر صنف ۲۰ نفر محروم داشته است. در مجموع، تنها به خاطر تأثیر روانی انفجار، مکتب سیدالشهدا بیشتر از ۲۰۰۰ نفر محروم داشته است.

سرپرست فعلی مکتب می‌گوید که دقیقا پس از یک سال، تأثیر روانی انفجار نه تنها کم نشده است که مردم را بیشتر نیز نگران کرده است. او می‌افزاید که چندی پیش، پس از انفجار مکتب عبدالرحیم شهید، مادری دست دختر دانش‌آموز صنف اولش را گرفته در مکتب سیدالشهدا آورده بود، همین که از دروازه‌ی بیرونی داخل آمدند و دختر دید که این‌جا مکتب است، جیغ کشید و گریه کرد. خودش را به آغوش مادرش انداخت. مادرش ناچار شد او را به خانه برگرداند.

سمیه، دانش‌آموز صنف دهم که پارسال زخمی شده بود می‌گوید: «من که از طرف طالبان اجازه‌ی مکتب‌رفتن ندارم. فعلا از خانه‌ی ما فقط دو نفر مکتب می‌خوانند. هانیه خواهرم دانش‌آموز صنف سوم مکتب سیدالشهدا و ابوذر برادرم دانش‌آموز صنف دوازدهم مکتب عبدالرحیم شهید است. پارسال من در مکتب سیدالشهدا زخمی شدم، امسال برادرم ابوذر در انفجار مکتب عبدالرحیم شهید بود. هم‌صنفی ابوذر کشته شد. اکنون مادرم هم هانیه و هم ابوذر را نمی‌گذارد که مکتب بروند. می‌گوید نمی‌توانم شما را به دست انفجار بسپارم».

از روزگار قربانیان

یکی از پیامدهای بزرگ انفجار مکتب سیدالشهدا، افزایش ناگهانی فقر بود. ۹۵ درصد خانواده‌های قربانیان فقیر است. مردم دار و ندارشان را هزینه‌ی تداوی زخمی‌ها کردند و بالاخره محتاج نان شب شدند. خانم خاوری می‌گوید خانواده‌ای را می‌شناسد که فرش ماکتی خانه‌اش، پاره پاره بوده است. زخمی‌یی را می‌شناسد که هزینه‌ی کشیدن پلاتین زخمش را ندارد. هم‌چنان زخمی‌یی را می‌شناسد که پمادی مورد توصیه‌ی داکترش را که تنها ۷۰۰ افغانی قیمت دارد، خریده نمی‌تواند.

خواست مسئولین و دانش‌آموزان این مکتب

مسئولین و دانش‌آموزان این مکتب، راه خونینی را پشت سر گذشتانده‌اند. هنوز زخمی‌ها خون تازه ضایع می‌کنند. با این هم اما دختران بالاتر از صنف ششم چشم‌به‌راه بازشدن صنف‌های‌شان‌اند. مرضیه، تمنا احمدی و سیما حیدری، سه دانش‌آموزی که بعد از ظهر دیروز به یاد یک سالگی هم‌صنفی‌های کشته‌شده‌ی ‌شان جلو مکتب جمع شده بودند، خواست مشابهی دارند. می‌گویند هنوز چشم‌به‌راه بازشدن کلاس‌های‌شان‌اند. «منتظریم که یک‌بار دیگر لباس سیاه و سفید مکتب را بپوشیم و راه اصلاح این جامعه را از صنف‌ها دنبال کنیم. هرچند که ما را نمی‌گذارند مکتب برویم؛ دست ما اگر باشد، ما اما کسی را از مکتب‌رفتن محروم نمی‌کنیم».

دانش‌آموزان و مسئولین این مکتب اما دوباره از امنیت این مکتب عمیقا نگران‌اند. خانم خاوری می‌گوید پس از انفجار مکتب سیدالشهدا، مدیران مکاتب غرب کابل با نوررحمان رشاد، آمر حوزه‌ی تعلیمی کابل جلسه گرفته‌اند. او گفته است که در خصوص امنیت مکتب‌ها با حوزه‌‌ی امنیتی ناحیه‌ی سیزدهم صحبت می‌کند و دوباره مکتب‌ها را در جریان می‌گذارد. خانم خاوری می‌گوید: «هنوز از آن در جریان گذاشتن آقای رشاد خبری نیست».

در کم‌تر از نیم‌دهه چندین آموزشگاه در غرب کابل هدف حملات انتحاری و انفجاری قرار گرفتند. از آن جمله کورس کوثر دانش، کورس موعود، کورس ممتاز، مکتب سیدالشهدا و مکتب عبدالرحیم شهید بوده است. مردم هزاره و نیز تعدادی از دیگر اقوام افغانستان، این حمله‌ها را ادامه‌ی «نسل‌کشی مردم هزاره» و «حمله‌های هدفمند بر یک قوم خاص» تعبیر کرده‌اند.